بخشی از مقاله
چکیده
طلاق دارای ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است و آثار و پیامد های فردی، خانوادگی و اجتماعی بسیاری دارد. طلاق اکنون به یک مساله اجتماعی بسیارمهّم ایران تبدیل شده است. هدف از انجام این پژوهش توصیف و تبیین تأثیر استفاده از رسانههای جمعی بر گرایش زوجین به طلاق در شهر بانه می باشد. در تحقیق حاضر از تئوری کاشت،کارکردگرایان برای تبیین گرایش به طلاق استفاده شده است. روش مورد استفاده پیمایش و برای گردآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه محققساخته مبتنی بر طیف لیکرت استفاده شده است. جامعه آماری زنان متاهل18-45 ساله شهر بانه در سال 1395 و حجم نمونه مورد نیاز با استفاده از فرمول کوکران برای تحقیق400 نفر از زوجین شهر بانه به روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای و تصادفی ساده بوده است. یافته های توصیفی بیانگر آن است که70 درصد از پاسخگویان گرایش متوسط و رو به بالایی به طلاق داشته اند. نتایج تحلیلی نشان داد که بین استفاده از رسانههای جمعی با گرایش به طلاق رابطه معناداری وجود دارد. بدین ترتیب که کسانی که از رسانه های داخلی استفاده کرده اند در سازه گرایش به طلاق نمره پایینی دریافت کرده و برعکس، زوجین استفاده کننده از رسانه های خارجی در سازه گرایش به طلاق نمره بالایی دریافت کرده اند که این به نوبه خود می تواند نشانگر تغییر رفتار در جهت الگوها و گرایشات جدید باشد. همچنین متغیر سن رابطه معناداری با طلاق زوجین دارد، اما متغیر جنسیت با طلاق زوجین رابطه معناداری وجود ندارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای مذکور، حدود 48درصد از تغییرات طلاق زوجین افراد مورد بررسی را تبیین میکنند.
واژگان کلیدی: طلاق، رسانه داخلی و خارجی،
طرح مسئله: در هر جامعهای در طول تاریخ پنج نهاد وجود داشته است که این نهادها عبارتند از: خانواده، آموزش و پرورش، دین، اقتصاد و حکومت. که هر نهاد دارای کارکردهای خاص خود بوده است و خانواده از اصلیترین و بنیادیترین و مهمترین آنها بوده است. خانواده اولین مکانی است که فرد در آن پرورش مییابد و بیشترین تأثیر را بر رفتار افراد دارد. این گروه یا نهاد با ازدواج آغاز میشود و سنگ بنای این نهاد بر روی ازدواج گذاشته شده است. اما این نهاد همان طور که بر اساس ازدواج شکل میگیرد میتواند بر اثر پدیدهای دیگر به نام طلاق از هم پاشیده شود - گیدنز،. - 1379 طلاق1 از نظر لغوی به معنی رها شدن میباشد و در اصطلاح عبارت از پایان دادن به زندگی زناشویی به وسیله زن و شوهر. در حقیقت همانگونه که پیوند بین افراد طبق آیین و قرارهای رسمی و اجتماعی برقرار میشود چنان چه طرفین نتوانند به دلایل گوناگون شخصیتی، محیطی، اجتماعی و... با یکدیگر زندگی کنند به ناچار طبق مقررات و ضوابطی از هم جدا میشوند. از این نظر خانواده همچون عمارتی است که زن و شوهر ستونهای آن را تشکیل میدهند و فروریختن هر ستون استحکام و استواری عمارت را دچار تزلزل و گسستگی میکند. طلاق از پدیدههای مهم در حوزههای علوم اجتماعی است. وقوع طلاق از عوامل مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و جمعیت شناسی و گاهی سیاسی تأثیر میپذیرد. این پدیده در حوزه جامعهشناسی یکی از موضوعهای مهم مربوط به آسیبشناسی اجتماعی به شمار می رود. هر جامعهای در حال توسعه در روند تحول خود با موانع گوناگونی برخورد میکند که هر کدام به نوبه خود سبب رکود این تحول میشود. شیوع و گسترش آسیبهای اجتماعی از جمله موانعی است که باعث هدر رفتن بسیاری از سرمایههای انسانی جامعه میشود. طلاق نیز به عنوان یکی از آسیبهای اجتماعی مطرح است که میتواند باعث هدر رفتن سرمایه جامعه شود - مریمی، . - 1391 طلاق از نظر تاریخی قدمتی طولانی دارد و در بیشتر جوامع بشری دیده شده است اما با توسعه اقتصادی و اجتماعی میزان طلاق در جوامع نیز افزایش یافته است. آمارهای جهانی موید این واقعیت است که میزان طلاق در بسیاری از جوامع افزایش یافته است و روندی روبه رشد دارد - گیدنز؛1379 ؛ ساروخانی،. - 1376 ویلیام گود طلاق - گسیختگی خانواده - را»شکستن واحد خانواده وتجزیه ونقش های اجتماعی که در نتیجه آن، یکی یا تنی چند از اعضای خانواده به طور ارادی ویا غیر ارادی تکالیف ناشی از نقش خود را آن طور که باید وشاید انجام ندهند« تعریف می کند - گلچین وسیدی،. - 1384 ریموند ، گاج و کراسبی بیان می کنند که، افرادی که طلاق را تجربه کرده اند مجموعه ای از احساسات و رفتار را که در توالی عمومی از انکار تا خشم و افسردگی وپذیرش را نشان می دهند. همچنین برک معتقد است که افرادی طلاق را تجربه کرده اند، با کشمکش های متعدد فردی و بین فردی مواجه هستند - داودی وهمکاران،. - 1390 جامعهشناسان اغلب عقیده دارند که باید خیل مردم یا شمار چشمگیری از مردم یا حتی اکثریت مردم در جامعه یک واقعیت اجتماعی را به عنوان انحراف از معیارهایشان تلقی میکنند. تا این واقعه به عنوان یک مسئله اجتماعی قلمداد شود - مرتون،. - 1376 لذا با در نظر گرفتن طلاق به عنوان" انحلال رابطه زناشویی در عقد نکاح دائم خواه به قصد و رضای زوج باشد خواه به وسیله نماینده قانونی زوج"و با توجه به اینکه در دین اسلام حفظ و تشکیل بنیان خانواده بر فروپاشی آن و طلاق برتری دادهشده است، باارزش اکثریت افراد جامعه ما، که مسلمانان آن را تشکیل میدهند در تضاد است در نتیجه شیوع آن به عنوان انحرافی از ارزشهای اکثریت جامعه مطرح است و مسئلهای اجتماعی به شمار می رود - حقانی و زنجانی،. - 1371 علاوه بر انحراف از ارزشهای اکثریت جامعه طلاق که عامل از هم گسیختگی و از هم پاشیدگی کانون خانواده است دارای پیامدهای بسیاری برای افراد و جامعه است که میتواند طلاق، دارای آثار و پیامدهای عمیق اقتصادی، اجتماعی، روانی، قانونی و والدینی بر مردان و زنان مطلقه، فرزندان طلاق و اجتماع است. بسیاری بررسی های انجام شده از رابطه بین طلاق با اعتیاد، جرم و بزهکاری، روان پریشی، عدم تعادل شخصیتی، مسائل آموزشی و تربیتی، خودکشی، جامعه ستیزی و نظایر آن حکایت می کنند. تحقیقات نشان می دهد که 2/5 درصد از مراجعان به مراکز بازپروری معتادان کل کشور 95 درصد دختران فراری و 26 درصد کودکان خیابانی، از فرزندان خانواده هایی هستند که پدر و مادر آنها طلاق گرفته یا با نامادری و یا ناپدری زندگی می کنند - روشنفکر وهمکاران، . - 1391 پژوهشها نشان میدهند که اختلالات روانی در بین افراد مجرد، بیوه، جداشده، طلاق گرفته بیش از افراد متأهل بوده و خطر طلاق برای ایجاد افسردگی بیشتر از بیوه شدن است - ظهیرالدین و خدایی فر،. - 1382 سنجش اثرات جدایی والدین بر کودکان دشوار است، اما تحقیقات نشان میدهد که کودکان پس از جدایی پدر و مادرشان اغلب از اضطراب عاطفی آشکار رنج میبرند - گیدنز،. - 1379 در کنار سایر عوامل تاثیرگذار بر طلاق زوجین رسانه های ارتباط جمعی - داخلی وخارجی - از اهمیت بالایی برخوردارند. آنچه بدیهی به نظر می رسد آن است که در زمان گذشته نهاد خانواده به عنوان تنها کارگزارجامعه پذیری افراد محسوب می شد، اما با توجه به تغییرات صورت گرفته و رشد تکنولوژی، شاهد پیدایی رقبای جدی در کنار خانواده نظیر رسانه های ارتباط جمعی در امر جامعه پذیری افراد هستیم. در بین رسانه های متنوع و نوین می توان از ماهواره و برنامه های تلویزیون به عنوان یکی از پرمخاطب ترین رسانه ها در سراسر دنیا یاد کرد که امروزه نقش مهمی در رشد شخصیت افراد بازی می کند. اما مشکل اساسی و جدی در جامعه پذیری افراد در عصر حاضر، عدم هماهنگی و تعامل مناسب میان کارگزاران جامعه پذیری می باشد، که در نهایت باعث فروپاشی خانواده ها می گردد ودر نتیجه باعث طلاق زوجین می شوند - نعیمی،. - 1389 با ورود تکنولوری و رسانه های ارتباط جمعی - داخلی وخارجی - در خانواده ها، ارزش های اجتماعی خانواده ها تحت تأثیر قرار گرفته و موجب شده تا شاهد تغییراتی در رفتار و گفتمان نسل جوان باشیم. رسانه های ارتباط جمعی - داخلی وخارجی - علاوه بر نقاط قوت، امروزه دارای نقاط ضعفی هم هست. رسانه های ارتباط جمعی - داخلی وخارجی - فواصل را ناپدید می سازند، همچنان که جدار بین انسان ها را نیز تا حدود زیادی شفاف تر می سازند. بنابراین، چگونه می توان تصور کرد که این وسایل بر گروه های اجتماعی، از جمله گروهی به تمام معنی، یعنی خانواده اثر نگذارند. بی شبهه، تطور خانواده در جامعه جدید،صرفاً تابع اثرات وسایل ارتباط جمعی نیست. لیکن، از خود می پرسیم: آیا خانواده هسته ای نیز به نوبه خود تحت تأثیر رسانه های ارتباط جمعی - داخلی وخارجی - تحول تازه ای نپذیرفته است؟ با این همه لازم است به الگوی لسول باز گردیم، زیرا اوست کهتلویحاً و یا به طور صریح، نه فقط تحقیقات، بلکه نظریه ها را در این قسمت از جامعه شناسی در اولین سال هایی که چنین مطالعاتی آغاز گردیده بود، هدایت کرده است. به طور قطع، در الگوی لسول چنین پنداشته می شود که اثر رسانه های ارتباط جمعی - داخلی وخارجی - ناشی از عمل ارسال کننده برگیرنده ای پذیر است که جز گرفتن پیام ارسال شده، ازطریق مجرایی خاص و پذیرش اثرهای معمول، کار دیگری ندارد، اما، واقعیت چنین نیست. درابتدا، پذیرا بودن ادعایی گیرنده و یا بهتر، مردم، بسیار نسبی و حتی اغلب در حدی محدود است. - کفاشی،. - 1388 انسان همواره در زندگی شخصی و اجتماعی خود، از ارزش ها و هنجارهای
