مقاله توسعه پایدار و چگونگی اجرای آن در حوزه های مختلف ( کشاورزی ، محیط زیست ، توسعه روستایی و غیره )

بخشی از مقاله

چکیده

بیشتر کشورهای در حال توسعه با مسائل و مشکلات زیست محیطی فراوانی مواجه میباشند، از جمله گسترش بیابانزدایی ، تخریب جنگلها و مراتع ، عدم استفاده صحیح از منابع طبیعی، مشارکت ندادن مردم در حفظ محیط زیست وغیره میباشد. از نمونههای رایجترین مشکلات زیست محیطی به شمار میآیند که هریک به تنهایی با سرمایهگذاری و استفاد صحیح در بیشتر این زمینهها میتواند باعث رونق اقتصادی و توسعه گردد، بیشک تامین نیازهای اولیه عمدهترین عامل توجه نوع بشر به کشاورزی بوده است بخش کشاورزی از مهمترین بخشهای اقتصاد کشور است که به دلیل عوامل تولید بسیار، همواره مورد توجه بوده است. از این رو توجه به چگونگی تأثیر متغیرهای مالی در این بخش حائز اهمیت است.روشن است باتوجه به گستردگی و پیچیدگی مسائل زیست محیطی و پرهزینه بودن روشها و ابزارهای مقابله با آن، بهترین راهکار، استفاده از مشارکت مردمی و حفظ محیط زیست و منابع خدادادی به خود آنهاست - . - 13

و برای احتراز از نابودی مطلق محیط زیست، همه انسانها، چه مردم عادی و چه مدیران، در ابعاد ملی و یا جهانی و بویژه در سطح ملی باید این واقعیت مهم را دریابند که پیشرفت و توسعه باید روندی پایدار داشته باشد و از ثمرات آن نه تنها نسلهای حاضر که نسلهای آینده نیز بهرهمند شوند. توسعه مردم نباید به قیمت نابودی و اضمحلال زندگی آیندگان که حضور ندارند، تمام شود. اما باید در میان روشهای سنتی حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست و برنامهریزیهای نوین مبتنی بر علم، که اغلب سرمایهبر است پلی زده شود چرا که اگر بخواهیم به توسعه پایدار در همه زمینهها اعم از کشاورزی، توسته روستا و همچنین حفاظت از محیط زیست برسیم راهی به جز آگاه سازی ازطریق رسانه و اطمینان به مردم برای برگشت منافع آن برای آنها و دستیابی به این مهم وجود ندارد - 8 -

کلمات کلیدی: توسعه پایدار، حفاظت، محیط زیست، اقتصاد مقاومتی، توسعه روستایی

مقدمه

کیفیت محیط زیست در تمام کشورها از اهمیت برخوردار است، اما در کشورهای فقیر اهمیت بیشتری دارد. ما با روشن ساختن این مطلب که تخریب محیط زیست ناشی از پایین آمد درآمد اقتصادی، یعنی کاهش یافتن تولید ناخالص ملی است بر این امر تأکید می کنیم و معتقدیم که حفظ کیفیت محیط زیست و ذخیره منابع طبیعی به منزله شالوده و اساس تأمین سلامت و رفاه تمامی انسانهاست . - 3 - ارتباط تنگاتنگ انسان محیط زیست از بدو خلقت بشر وجود داشته است چرا که زندگی انسانهای نخستین احترام به محیط زیست ریشه در تاریخ بشر دارد. امروز محیط زیست یکی از مبانی و اصول محوری بشمار میرود و اصولا توسعه بر بسترآن شکل میگیرد و بکارگیری شیوههای علمی در استفاده صحیح از منابع منجر به توسعه میشود که، رنه دوبو: توسعه پایدار را رابطه متقابل انسان و محیط زیست تعریف کرد . - 12 -

محیط زیست به تمامی محیطی اطلاق میشود که انسان به طور مستقیم و غیرمستقیم به آن وابسته است، محیط زیست انسانی شامل هوا ، آب ، خاک ، گیاه ، مرتع ، دریا ، دریاچه ، چشمه ، آبزیان ، حیوانات ، کوه ، دشت ، کویر و ده می باشد و مردم میتوانند در برخورد با محیط زیست هم تخریبکننده باشند و هم احیاگر و محافظ عمل نمایند، فقر و تخریب ارتباط تنگاتنگی دارند به ویژه در مناطقی که منابع طبیعی و محیط زیست عامل معیشت میباشد، بنابراین پیششرط حفاظت از محیط زیست، فقرزدایی و سرمایه در بخشهای کشاورزی است - 2 - اما متأسفانه بسیاری از کشورهای در حال توسعه جهت رسیدن به رشد سریع اقتصادی بخش کشاورزی را فراموش کردهاند و تصمیم به توسعه بخش صنعتی را تا سرحد ممکن گرفته اند.

نیاز برای صنعتی شدن در بخش های عمده اقتصادی کشورهای درحال توسعه معمولاً لازم است. اما در اینکشورها معمولاً منابعموجود در کشور به رشد بخش مدرن اختصاص می یابد و درآمدهای حاصله فقط در بخش مدرن توزیع میگردد در حالی که بخش سنتی فقیرتر میشود و منابع این بخش به بخشهای دیگر منتقل میشود - . - 13 اما با برنامه ریزی درست وکارشناسانه و حمایت و پشیبانی از طرف دولت و مشارکت همه مردم میتوان از منابع طبیعی و محیط زیست بهترین استفاده را کرد و در همه ابعاد برنامهریزی جامعی را جهت دستیابی به توسعه پایدار در همه جوانب، - که هدف این مطالعه نیز میباشد - را داشته باشیم.

مفاهیم مرتبط -1 محیط زیست

محیط زیست فقط شامل طبیعت و حیات وحش نیست بلکه زندگی روزمره ما بیشتر توسط محیط خانواده و محیط اجتماعی اطراف ما شکل میگیرد ، محیط زیست همه چیز را در بر میگیرد و بر روابط انسان و طبیعت حکمفرماست - هرآنچه فرایند زیستن را احاطه کرده و آن را درخود فرو گرفته و با آن درکنش متقابل قرار دارد - را میتوان محیط زیست نامید . - 8 -

-2حفاظت محیط زیست

منظور از حفاظت محیط زیست، مدیریت بهرهبرداری و استفاده انسانی از زیستکره است ، بطوریکه نیازهای مادی و معنوی نسلهای آینده نیز حفظ شود بنابراین حفظ محیط زیست طیف وسیعی از فعالیتهای مثبت و ایجابی مشتمل بر نگهداری، بهرهبرداری معقول و پایدار، احیا و بهسازی و ارتقاء محیط زیست طبیعی میباشد . - 10 - کشور ایران با توجه به گستردگی زیاد جغرافیایی و همچنین دارابودن مناطق طبیعی گرانبها و خدادادی میطلبدکه با فرهنگسازی و استفاد از ابزار آموزشی که از راحتترین و کمهزینهترین روشها میباشد و همچنین با کمک گرفتن از نهادهای مردمی و غیردولتی ،گروههای فرهنگی، ورزشی، اصناف و غیره، بر مشارکت مردم در راستای حفظ محیط زیست و بهرهبرداری درست از آن و رسیدن به توسعه پایدار تلاش نماید . - 8 -

-3 توسعه پایدار

اولین بار کاربرد واژه توسعه پایدار در اعلامیه کوپنهاک درباره محیط زیست و توسعه به کار رفت - . - 3 مفهوم توسعه پایدار، به عنوان یک فرآیند، لازمه بهبود و پیشرفت است. فرآیندی که اساس بهبود وضعیت و از بینبرنده کاستیهای اجتماعی-فرهنگی جوامع پیشرفته است و باید موتور محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی تمامی جوامع و بویژه کشورهای در حال رشد باشد. به تعبیر روشنتر توسعه پایدار درصدد فراهم آوردن راهبردها و ساز و کارهایی است که بتواند به اهداف مهمی نظیر تلفیق حفاظت زیست محیطی و توسعه، تأمین نیازهای اولیه زیستی بشر، دستیابی به عدالت اجتماعی و از بین رفتن فقر و محرومیت عمومی، خودمختاری و تنوع فرهنگی و حفظ یگانگی اکولوژیکی - مبتنی بر بوم شناسی - دست یابد. اهداف اساسی مبتنی بر مفهوم توسعه به شرح زیر میباشد:-1 تجدید حیات رشد اقتصادی -2 تغییر کیفیت رشد اقتصادی -3 برآورد ساختن نیازهای ضروری اولیه-4 اطمینان از سطح پایداری جمعیت -5 حفاظت از منابع طبیعی و ارتقاء منابع -6 جهت گیری معدد دانش فنی - دانش بومی - -7 محیط زیست و تصمیم گیری اقتصادی -9 جهت گیری مجدد روابط اقتصادی و بین المللی -8 اقدام در جهت مشارکتی ساختن توسعه - 3 - و . - 17 -

-4رشد پایدار کشاورزی

کشاورزی معمولاً بخش اصلی در اقتصاد اکثر کشورهای در حال توسعه میباشد، از این رو توسعه اقتصادی در این کشورها ارتباط نزدیک با توسعه اقتصاد کشاورزی آنها دارد. دستیابی به رشد پایدار کشاورزی از جمله مسائل اساسی است که دولتها و کشورهای با درآمد پایین و متوسط با آن مواجه میباشند. ایجاد چنین رشدی به تمایل دولتها در زمینه فقرزدایی، ضرورت ساماندهی عرضه غذای کافی و توجه به نقش کلیدی که بخش کشاورزی میتواند در توسعه فراگیر اقتصادی کشورها ایفا نماید بستگی دارد. در ایران نیز بخش کشاورزی به جهت تأثیر فراگیری که میتواند در زمینه رفع چالشهای اقتصادی اجتماعی تأمین استقلال و امنیت غذایی، ایجاد اشتغال، توسعه پایدار و حفظ محیط زیست داشته باشد از جایگاه مهمی برخوردار بوده و ضرورت انجام سرمایهگذاریهای جدید در کشاورزی را آشکار میسازد - . - 13

ولی مسئلهای که در کشورهای در حال توسعه مورد توجه قرار نگرفته است این است که یک صنعت اساسی نمیتواند بدون اینکه پایههای آن ساخته شود شکل گیرد. این چنین پایههایی با یک ساخت کشاورزی توسعهیافته که عرضهکننده کارگر، غذا، مواد اولیه و غیره است شکل میگیرد در نهایت پیشنهاد میشود با توجه به اینکه برای رشد بخش کشاورزی نیاز به سرمایهگذاری میباشد و به نسبت بخش کشاورزی ایران سنتی اداره میشود لذا اگر نرخ بهره وامهای بخش کشاورزی پایین بیابد سرمایهگذاری در این بخش و در نتیجه رشد بخش کشاورزی افزایش می یابد . - 14 -

-5 روستا

براساس تعریف ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران روستا به مجموعه ای از یک یا چند مکان و اراضی به هم پیوسته اعم از کشاورزی و غیرکشاورزی گفته میشود که خارج از محدوده شهرها واقع شده باشد و دارای محدوده ثبتی یا عرفی مستقل باشد. درتعریفی دیگر آمده روستا مبداء تقسیمات کشوری است که از لحاظ زیستی - طبیعی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی - همگن بوده، اکثریت ساکنان واقعی آن به طور مستقیم و غیرمستقیم به یکی از فعالیتهای زراعی، دامداری، باغداری و بطور اعم صنایع دستی و صید یا ترکیبی از این فعالیتها اشتغال داشته باشند . - 5 -

-6 توسعه روستایی

زیربنای توسعه هرکشور و نظامی توسعه روستایی است که در این راستا حفظ محیط زیست و بهرهبرداری ازآن میتواند درتوسعه روستایی موثر باشد چرا که انسانها از قدیم الایام تاکنون از منابع طبیعی و محیط زیست سرشار از منابع خدادادی آن استفاده مینمایند. ازجمله عوامل آسیبپذیری و فقر روستاها: پراکنادگی جغرافیایی روستایی، نبود صرفه اقتصادی برای ارائه خدمات اجتماعی، تخصصی و حرفهای نبودن کشاورزی، عدم آگاهی بخشی به مردم در حفاظت محیط زیست، عدم مشارکت مردم روستا در حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست و نبود مدیریت صحیح مسئولان بود است - 8 - و . - 20 - توسعه روستایی از نظر میسرا، طیف وسیعی از فعالیتهای گوناگون و بسیج مردم را شامل میشود که مردم را توانمند میسازد که به روی پای خود بایستند و مشکلاتشان را خود حل نمایند؟ ماهاتما گاندی نیز این گونه بیان میکند که توسعه روستایی تبدیل روستا به مکانهای قابل زیست و متناسب با رشاد و تعالی انسانی است . - 9 -

چگونگی ایجاد توسعه پایدار در محیط زیست