بخشی از مقاله
چکیده
پارادایم کارآفرینی بعنوان راهکار توسعه پایدار مورد اتفاق نظر اکثر اندیشمندان حوزه توسعه اقتصادی و کارآفرینی است اما نگاه آنان به چیستی عامل و شیوه تحول، سنت، انقلاب و درنهایت توسعه متفاوت است. هدف این پژوهش پاسخ به این سوال است که مهمترین عامل و مطلوبترین شیوه تحول در خط مشیگذاری حوزه کارآفرینی کدام است. این پژوهش از نوع کیفی با رویکردی استقرائی و روش اجرای آن تحلیل متون علمی است که ضمن سنخشناسی پژوهشهای تاریخی و مطالعه سیر تکاملی شکلگیری پدیده و مکاتب کارآفرینی از آغاز تا رسیدن به پارادایم مشارکت بخش خصوصی- دولتی در حوزه سیاستگذاری کارآفرینی تلاش مینماید ضمن تحلیلی کلان و نقادانه، چارچوبی برای تحقق توسعه اقتصادی حاصل از گسترش فعالیت بخش خصوصی و دولتی در فعالیتهای کارآفرینانه ارائه دهد.
یافتههای پژوهش مبتنی بر تئوری نهادگرائی حاکی از آن است که از میان عوامل تحول همچون کارآفرین - با دیدگاههای خلق نوآوری، مذهبی و اخلاقی - ؛ بخش خصوصی - با دیدگاههای خلق ارزش مشترک و کارآفرینانه - ؛ دولت کارآفرین و نهایتا رهبران کارآفرین یا کارآفرینان نهادی؛ کارآفرینان نهادی - حلقه اول مدیریت کلان سازمانها و حاکمیت - نقش کلیدی در فرایند خط مشیگذاری ایدهال کارآفرینی دارند. در پایان چارچوبی پیشنهاد شده است که کارآفرینان نهادی ازطریق شناسائی فرصتهای سیاسی، دغدغههای کلان، بسیج منابع و تقویت باورها و ارزشها طی فرآیندی شش مرحلهای در جعبه سیاه خط مشیگذاری به تولید خط مشی ایدهآل کارآفرینی میپردازند.
مقدمه و بیان مساله
شومپیتر کارآفرینی را به عنوان نیروی محرکه رشد اقتصادی معرفی نمود . - Swedberg, 2007 - و مطابق پژوهشهای فراوان دیگر همچون پژوهش هنری، نقش کارآفرینی در پایداری و ثبات اقتصادی تائید شده است - Henry, Hill, .and Leitch, 2003 - از این رو با توجه به اهمیت کارآفرینی در رشد و توسعه اقتصادی در پژوهشهای مرتبط با سیاستگذاری توسعه کارآفرینی به تبیین نقش انواع عوامل موثر بر اکوسیستم کارآفرینی از جمله نقش دولت توجه ویژه شده است.
برای مثال میتوان به نقش دولتها در توسعه کارآفرینی با دو جهتگیری کلی حذف و کاهش موانع کارآفرینی و همچنین ترغیب و تشویق کارآفرینی اشاره نمود . - UNECE, 2008a - این نقش بویژه در قالب نقش خط مشیگذاری در مدل توسعه کارآفرینی یورواستات - OECD, 2009 - ، مدل دیدهبان جهانی کارآفرینی - زالی و همکاران، - 1393، برنامه های حمایتی دولت در مدل خط مشیهای توسعه کارآفرینی آنکتاد - UNCTAD, 2005 - ، کانالهای مداخله دولت در مدل خط مشیهای کارآفرینی آدرتچ، گریلو و ثرویک - Audretsch, Grilo, & Thurik, 2007 - ، مدل ارتقاء کارآفرینی با تاکید بر نقشهای سه گانه سیاستگذاری دولتی - دانائیفرد، فروهی و صالحی - 1386 و بسیاری از مدل های دیگر تبیین شده است.
از سوئی دیگر پژوهشهای مختلف کارآفرینی در نگاه به سنتگرائی، نگاه به عامل تحول، نگاه به شیوه تحول، نگاه به انقلاب و نهایتا نگاه به توسعه، طیف وسیعی از دیدگاههای گوناگون دارند. برای مثال عدهای مانند شومپیتر عامل تحول را کارآفرین و شیوه تحول را نوآوری، تغییر ارزشها و هنجارها و تحول فرهنگی میدانند . - Swedberg, 2007 - و عدهای مانند پاراهالاد عامل تحول را بخش خصوصی دارای نگاه کارآفرینانه و شیوه تحول را ریشهکن کردن فقر از طریق خلق ارزش ضمن حفظ شان و کرامت انسانی میدانند. - Prahalad, 2005 - اما توجه به پیشینه تاریخی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورها نشان میدهد که شیوه تحول در بسیاری از کشورها وابسته به زمینه است و بنابراین نمیتوان نسخه واحدی در این خصوص برای کشورها داد.
برای مثال برای کشوری مانند ایران با اقتصادی عمدتا نفتی و تحت سیطره دولت و نهادهای شبه دولتی آیا هرگونه تحول اجتماعی- اقتصادی پیوند تنگاتنگی با تحول بخش دولتی دارد یا خیر؟ اوزبورن و گیبلر 1نیز با توجه به اهمیت تحول بنیادین در مدیریت بخش عمومی و فاصله گرفتن از الگوی سنتی خدمت رسانی و پاسخ سریع به نیازهای توسعهای ده اصل یازآفرینی دولت را ارائه دادند - اوزبرن و گبلر, . - 1384 هدف این پژوهش پاسخ به این سوال است که مهمترین عامل تحول کارآفرینی در کشور ایران بطور عام و و بهترین شیوه تحول در خط مشیگذاری حوزه کارآفرینی بطور خاص چیست. نقش خط مشیها و تئوریهای بد در این زمینه چیست و چگونه میتوان با کمک رهبران کارآفرین به خط مشیگذاری ایدهال در حوزه کارآفرینی دست یافت. سوالی که در پژوهشهای پیشین کشور ما پاسخی به آن داده نشده است.
مروری بر مبانی نظری و پیشینه تحقیق سنخشناسی دیدگاههای مکاتب کارآفرینی اندیشمندان حوزه کارآفرینی تعاریف مختلفی از کارآفرینی مبتنی بر شش عامل مهم یعنی: فرصت، نوآوری، رفتار، فرآیند، زمینه و موضوع ارائه نمودهاند. برای مثال شومپیتر در تعریفی مبتنی بر نوآوری کارآقرینی را نوآوری در ارائه »ترکیبات نوین«1 در پنج بعد محصولات جدید، تکنولوژی های جدید، بازارهای جدید، مواد خام جدید، روشهای جدید ساماندهی امور معرفی می کند.
- الوانی، محمدیالیاسی، خنیفر و جندقی، 1390 به نقل از-Praag and mirjam, 2005: 19 . - 20 شین و ونکاتارامان در تعریفی مبتنی بر فرصت کارآفرینی را فرآیند شناسائی سرچشمهها، تشخیص و بهرهبرداری از فرصتها میدانند. لو و مک میلان در تعریفی مبتنی بر زمینه، افراد کارآفرین و فعالیتهای کارآفرینانه را محصول زمینه اجتماعی آنها قلمداد نموده و کارآفرینی را یک پدیده اجتماعی می دانند - محمدیالیاسی, . - 1387 از نگاه موضوعی می توان به شانزده دیدگاه مختلف به کارآفرینی شامل:
- 1 کارآفرینی به عنوان دیدگاه نوآوری - Schumpeter, 1934 - ؛
- 2 کارآفرینی به عنوان دیدگاه توسعه اقتصادی - - Schumpeter, 1934 - , - Kirzner, 1973-1979 - , - Cole, - 1968 - ؛
- 3 کارآفرینی به عنوان دیدگاه فرصت جوئی - - SHANE, 2003 - , - Kirzner, 1973 - , - Timmons, 1985 - - ؛ - 4 کارآفرینی به عنوان دیدگاه کشف کارآفرینانه - SHANE, 2003 - ؛
- 5 کارآفرینی به عنوان دیدگاه ارزشهای مذهبی - وبر، - 1391؛ - 6 کارآفرینی به عنوان دیدگاه شناختی - Hayek, 1945 - ؛
- 7 کارآفرینی به عنوان دیدگاه ایجاد کسب و کار جدید - - Gartner, 1985 - , - Reynolds and Curtin, 2011 - - ؛ - 8 کارآفرینی به عنوان دیدگاه زمینه کارآفرینی - Low and MacMillan, 1988 - ؛
- 9 کارآفرینی به عنوان دیدگاه رفتار کارآفرینانه - Gartner, 1990 - ؛
- 10 کارآفرینی به عنوان دیدگاه بازآفرینی بنگاهی - GUTH and GINSBERG, 1990 - ؛
- 11 کارآفرینی به عنوان دیدگاه خلق ارزش - - Zahra and Dess, 2001 - , - Porter and Kramer, 2011 - , - - Prahalad, 2005 - ؛
- 12کارآفرینی به عنوان دیدگاه تولید ثروت - Zahra & Dess, 2001 - ؛
- 13 کارآفرینی به عنوان دیدگاه اشکال نوین سازمانی - - List, 2007 - , - Scott & Davis, 2007 - - ؛ - 14 کارآفرینی به عنوان دیدگاه اخلاق، هیجانها و عواطف - Sen, 1997 - ؛
- 15 کارآفرینی به عنوان دیدگاه اشتغال آفرینی؛ - 16 کارآفرینی به عنوان دیدگاه توسعه اجتماعی فرهنگی اشاره نمود.
با نگاهی سنخ شناسانه به دیدگاههای متنوع مزبور میتوان 7 موضوع یا اقبال عمومی بیشتر را در این دیدگاه ها مشاهده نمود. به عبارتی هر یک از این دیدگاههای مختلف نگاهی متفاوت و بعضا مشترک به 7 موضوع
- 1 نگاه به انقلاب،
- 2 نگاه به توسعه،
- 3 نگاه به سنت گرائی،
- 4 نگاه به عامل و شیوه تحول،
- 5 نگاه به تخریب خلاق،
- 6 نگاه به خلق ارزش،
- 7 نگاه
