بخشی از مقاله
چکیده
رویکرد اکثر کشورهای جهان در دهههای اخیر به موضوع کارآفرینی و توسعه آن، موجب گردیده موجی از سیاستهای توسعه کارآفرینی در دنیا ایجاد شود. کشورهای مختلف راهحلی را که در سه دهه گذشته برای فائق آمدن بر مشکلات مختلف اقتصادی و اجتماعی به آن روی آوردهاند، توسعه فرهنگ کارآفرینی، انجام حمایتهای لازم از کارآفرینان، ارائه آموزشهای مورد نیاز به آنان و انجام تحقیقات و پژوهشهای لازم در این زمینه بوده است . توسعه کارآفرینی نیازمند شناسایی ساختارهای مناسب و راهکارهای موثری است که بتواند شرایط لازم برای تحقق کارآفرینی در سطح کل آحاد جامعه را فراهم آورد. یکی از ساختارهای مناسب جهت جذب کارآفرینان درکشور ما، بخش تعاونی میباشد .
تعاونیها بعنوان یکی از اشکال سازمانهای مردمی دارای قابلیتهای فراوان جهت ایفای نقش در حمایت اقتصادی جوامع میباشند و افزون بر ویژگی ایجاد آفرینش تعاملات مثبت اجتماعی، اهمیت ویژه آنها در استفاده از امکانات بالقوه کسب و کار، حمایت از کارآفرینی، تولید ثروت و تأمین خدمات اجتماعی- رفاهی و طبقهبندی واحدهای تولیدی و خدماتی به عنوان مکمل روشهای دیگر میباشد. بر اساس اصل 44 قانون اساسی کشور ما، کارکرد بخش تعاون ایجاد اشتغال برای کسانی است که مهارت لازم برای انجام کار و حرفهای را دارند اما سرمایه کافی برای ایجاد اشتغال در اختیار ندارند. این افراد میتوانند در قالب تشکلهای تعاونی سازماندهی شوند و از محل تسهیلات بانکی و سایر منابع مالی، کسب وکاری را راهاندازی نمایند .
بررسی تحقیقات انجام شده نشان می دهد که تا کنون در کشور ما مطالعهای در خصوص جایگاه و نقش شرکتهای تعاونی در موفقیت کارآفرینان انجام نشده است. راجا مایی مان راجا یوسف در کالج تعاونی مالزی مطالعهای در زمینه "خصوصیات و وظایف مدیران در شرکتهای تعاونی مالزی: مقایسهای بین مدیران موفق و کمتر موفق" انجام داده است که در نتیجه این تحقیق او نتوانست در مقایسه بین خصوصیات شرکتهای تعاونی موفق و کمتر موفق تفاوت بارزی را شناسایی کند . این مقاله می کوشد مشخص کند که تعاونیها جایگاه مناسبی برای موفقیت کارآفرینان میباشند. اهداف این تحقیق عبارت از: تعیین ویژگیهای محیطی و نیروی انسانی تعاونیهای موفق و ناکارآمد، تعیین خصوصیات کارآفرینی کارآفرینان، مشخص کردن سبک مدیریتی در شرکتهای تعاونی و مطالعه ویژگیهای مدیریتی مؤثر در موفقیت مدیران تعاونیها و بررسی شباهتها و تفاونهای بین خصوصیات کارآفرینی، مدیریت و رهبری تعاونیها میباشد .
کلمات کلیدی: توسعه ملی، توسعه روستایی؛ توسعه پایدار، تعاونی
بیان مسأله
رشد سریع جمعیت و سایر تحولات اجتماعی اقتصادی پرشتاب در چنددهه گذشته از جمله: محدود شدن فرصتهای استخدامی از طرف دولت، عملکرد نامطلوب نظام آموزش عالی در تربیت نیروی انسانی ماهر و کارآزموده و کم توجهی به آموزشهای کاربردی، فقدان ساختار مناسب در بخش خصوصی برای جذب دانشآموختگان دانشگاهها، مشکلات موجود در ساختار فرهنگی جامعه، مشکلات موجود در فضای کسب و کارها، فقدان ارتباط مؤثر میان دانشگاه و بخشهای مختلف اقتصادی، وجود مشکلات اجرایی در پیاده کردن سیاست ها و برنامه های کلان اشتغال کشور و... - 1 - موجب بروز مساله بیکاری جوانان در جامعه ایرانی شده است. حل معضل بزرگ بیکاری جامعه فعلی ایران و دغدغه جدی اشتغال، تنها از طریق بخش دولتی و خصوصی میسر نمیباشد به عبارت دیگر امروزه در عصر جهانی شدن و برداشته شدن سرحدات و مرزها، بخش دولتی به تنهایی قادر به حل مشکل بیکاری نمیباشد چرا که استخدام در بخش دولتی به ندرت صورت می گیرد و سیاست دولت مبنی بر کاستن از بار سنگین پیکره این بخش باید عملی گردد لذا استخدام و جذب نیرو در مراکز دولتی آن طوری که باید و شاید مقدور نمیباشد .
امروزه اکثر صاحبنظران بر این باور هستند که کارآفرینی تنها راهکار مؤثر جهت رفع معضل بیکاری در جامعه است. کارآفرینی، به معنای فرآیندی ارزشی که منجر به تولید کالاها یا خدمات جدید می شود، موجب می گردد که سرمایهها و استعدادهای افراد در مسیر اشتغالزایی، خدمت رسانی، افزایش سطح رفاه عمومی جامعه و پویایی اقتصاد کشور به کار گرفته شده و دستیابی به توسعه پایدار تسهیل گردد. یک فرد کارآفرین، منتظر سرمایه گذاری و ایجاد شغل ازطرف دولت نیست. او خود با شناخت صحیح از فرصتها و استفاده ازسرمایه های راکد، امکاناتی را فراهمنموده و با سازماندهی و مدیریت مناسب منابع، ایده خویش را عملیمینماید و بدین ترتیب نه تنها خودش شاغل میشود، بلکه بدون اتکاء به دولت، برای تعداد دیگری از افراد نیز شغل میآفریند که این امر در دراز مدت سبب کاهش نرخ بیکاری در کشور خواهد گردید . - 2 -
با توجه به لزوم توجه و اهمیت به مقوله کارآفرینی به منظور رفع بحران بیکاری در کشور، لازم است که با توجه به نظام اقتصادی و چشمانداز آینده، ساختارهای مناسب جهت توسعه کارآفرینی نیز به کارآفرینان معرفی گردد. یکی از مناسبترین ساختارها و سازمانهایی که میتواند کارآفرینان را در خود جای دهد و آنان را به سر منزل مقصود برساند، بخش "تعاونی" است. زیرا اکثر نیروهای بیکار جامعه فعلی ایران به ویژه تحصیل کردهها و فارغالتحصیلان دانشگاهها فاقد سرمایه کافی و در گردش برای آغاز و تدارک فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی و ایجاد منبع درآمد و زمینه شغلی میباشند و اغلب به لحاظ کمبود یا فقدان سرمایه کافی برای آغاز حرکت و فعالیت در زمینههای مختلف اقتصادی دچار مشکل میباشند در نتیجه نیروهای بیکار جویای کار میتوانند با تشکیل تعاونیهای مختلف و ادغام سرمایههای فکری و مادی و تبدیل سرمایههای کوچک به سرمایههای کلان و کارساز و با در کنار هم قرار دادن مهارتها و توانمندیهای مختلف در زمینههای مختلف و متنوع بسیاری از نیازهای خود از جمله اشتغال را با فعالیتهای گروهی خودشان برآورد سازند و اغلب نیازهای جامعه را نیز برطرف نمایند و زمینههای شکوفایی بسیاری از زمینهها و موارد احیاء نشده را به فعل برسانند .
با توجه به اینکه خلاقیت، نوآوری و توان کشف فرصتهای جدید از بارزترین ویژگیهای کارآفرینان است و خصوصیات رفتاری و روانی این گونه افراد - ازقبیل استقلال طلبی، نیاز به پیشرفت, ریسک پذیری و ... - نیاز به شرایط خاص ومتفاوتی دارد، بخش تعاونی بهترین بستر برای پرورش و پیشرفت کارآفرینان میباشد: عوامل تشکیل دهنده یک تعاونی به جای فردیت مبتنی بر جمع است. از این رو ماهیت جمعی فکر کردن و جمعی عمل کردن را با خودبه همراه دارد. ثانیاً در تعاون سود شخصی به عنوان محور و یا هدف اصلی نیست و آراء و عقاید دیگران، حتی اگر حداقل سهام را داشته باشند مورد احترام واقع میشود . - 3 - روح کلام اینکه تعاونی جایگاه مناسبی است که میتواند روحیه کارآفرینی را در افراد تقویت نموده و در شکوفایی ویژگیهای مثبت آنان نقش بسزایی داشته باشد. به همین منظور در مقاله حاضر تلاش گردیده است تا با توجه به ضرورتهای مطرح شده در خصوص تعامل میان کارآفرینی و بخش تعاونی، تبیینهای لازم ارائه گردد .
تعریف تعاونی
واژه - Co-Operation - را اولین بار رابرت آون در مقابل واژه رقابت - Competition - به کار گرفت. تاکنون تعاریف متعددی ازتعاون و تعاونی ارائه گردیده است. تعاون را میتوان نوعی کار و زندگی مشترک در سطوح گوناگون فعالیتهای اجتماعی دانست . - 4 - تعاون به معنی همکاری به منظور تأمین متقابل است . - 5 - کلمه تعاون به معنای کار مشترک میباشد و یا بعبارت دیگر منظور از تعاون، گروهی متشکل از افراد است که با مشارکت یکدیگر بتوانند اموری را انجام دهند که یک نفر به تنهایی قادر به انجام آن نیست . آخرین تعریف بینالمللی تعاون در سی و یکمین کنگره اتحادیه بینالمللی تعاون که درسال 1995 در منچستر برگزار گردید بدین صورت ارائه گردیده است: "تعاونی انجمنی مستقل و متشکل از افرادی است که به طور داوطلبانه برای تأمین نیازهای مشترک اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اعضا تأسیس شده و فعالیت خود را با مشارکت و با مدیریتی دموکراتیک به اجرا در میآورد ."
اهداف تعاونی
مهمترین و جامعترین اهداف تعاونی، اهدافی است که در قانون بخش تعاون جمهوری اسلامی ایران به آن اشاره شده است و عبارتند از :
-1 ایجاد و تأمین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل -2 قرار دادن وسایل کار در اختیار کسانی که قادر به کارند، ولی وسایل کار ندارند -3 پیشگیری از تمرکز و دست به دست گشتن ثروت در دست افراد و گروههای خاص جهت تحقق عدالت اجتماعی -4 جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت -5 قرار گرفتن مدیریت و سرمایه و منافع حاصله در اختیار نیروی کار و تشویق بهرهبرداری مستقیم از حاصل کار خود -6 پیشگیری از انحصار، احتکار، تورم و زیان به غیر -7 توسعه و تحکیم مشارکت و تعاون عمومی در بین مردم -9 قرار دادن مدیریت، سرمایه و سود حاصل در اختیار نیروی کار و تشویق به بهرهبرداری از حاصل کار - 6 - نقش تعاونیها در توسعه توسعه اقتصادی هنگامی که بحث توسعه کشورها به میان میآید یکی از مهمترین جهات آن و شاید اولین جهتی که ذهن شنونده را به خود جلب مینماید توسعه اقتصادی آن کشورها میباشد. اصولاً تصور کشوری توسعه یافته، بدون توجه به رشد اقتصادی غیر ممکن است و همان طور که قبلاً نیز اشاره گردیدبا وجود آن که توسعه اصولاً دارای مفهومی
