بخشی از مقاله
چکیده:
تصمیمسازي و تصمیمگیري فرایندي است آگاهانه و مبتنی بر خلاقیت و هوش انسانی که به مدد دانش و تجربه و بصیرت تصمیمگیرنده محقق میشود. این در حالی است که پیچیدگی شرایط محیطی و تعدد و تنوع عوامل تأثیرگذار داخلی و خارجی در حوزههاي تصمیمگیري، شرایطی بغرنج و توأم با عدم اطمینان فراهم آورده است که تصمیمگیرنده را با ریسک و ترس از اتخاذ تصمیم نادرست مواجه میسازد. تحت چنین شرایطی توسعه فناوري اطلاعات و ابزارهاي رایانهاي در کنار ابزارها و مدلهاي تصمیمسازي و تصمیمگیري، زمینه را براي پشتیبانی مؤثر از تصمیمسازي مدیران در سطوح و لایههاي مختلف سازمانی فراهم آورده است. بر این مبنا آنچه که در این مقاله مورد اشاره قرار گرفته است، تلفیق نظام پشتیبانی تصمیم با موضوع نگهداري و تعمیرات - نت - است که با توجه به ضرورت برنامهریزي و تصمیمگیري اصولی در خصوص داراییها و منابع ارزشمند در شرکتها و سازمانها مورد اشاره قرار گرفته است.
هر چند در این خصوص ابزارها و مدلهاي شناخته شده نت، زمینه تصمیمگیري در خصوص مسایل ساختاریافته را به راحتی فراهم مینماید. این در حالتی است که با حرکت به سمت مسایل ساختار نیافته دنیاي واقعی، استفاده از ابزارهاي پشتیبانی تصمیم، ضرورت بیشتري مییابد. این مهم در حوزه نگهداري و تعمیرات، صرفنظر از ساختاریافتگی برخی مسائل به مباحثی منجر میگردد که نیازمند تجزیه تحلیل، آنالیز حساسیت و سناریوپردازي موضوعاتی است که بیشترین اثربخشی را به دنبال داشته باشد.
کلمات کلیدي: سیستم پشتیبان تصمصم، برنامه ریزي نگهداري و تعمیرات، .DSS,FMMS,PM,CMMS
.1 مقدمه
تصمیمگیري در مرکز فعالیتهاي انسانی قرار دارد. بنابراین ما همه تصمیمگیر هستیم، اگر چه یک تصمیم خوب با یک تفکر منطقی که در بر گیرنده بسیاري از رویهها ا ست آغاز می شود.1 ت صمیمگیري فرایندي ا ست که ذهن ما آگاهانه آنرا به انجام میر ساند و این امر از طریق پرداز شهایی که در فکر و ذهن ما صورت میگیرد به مدد دانش و تجربهاي که در اختیار دارد محقق میشود. با این همه همواره شرایطی پیچیده و بغرنج و توام با عدم اطمینان وجود دارد که ذهن را با ترس از اتخاذ تصمیم نادرست مواجه میسازد. تحت چنین شرایطی تکینکها، مدلها و ابزارهاي مختلفی جهت پشتیبانی از تصمیمسازي و تصمیمگیري مورد ا ستفاده قرار میگیرد. بر ا ساس آنچه که در فوق بدان ا شاره شد میتوان گفت سی ستمها و نظامهاي پ شتیبانی ت صمیم به کاهش یا حذف ترس و یا ری سک تصمیمگیري نادرست کمک مینمایند. این فرایند از طریق تکنیکها و ابزارهاي علمی مبتنی بر فناوري اطلاعات، شرایط تصمیمسازي اصولی را فراهم ساخته و به عنوان ابزاري در کنار قضاوت، هوش انسانی تصمیمگیري را سهولت میبخشد.[1,4]
.1,1 تاریخچه و مفاهیم سیستمهاي پشتیبان تصمیم٢
مفاهیم مرتبط با DSS نخستین بار در اوایل دههي 70 میلادي توسط شخصی به نام مایکل اسکات مورتون تحت عنوان سیستمهاي مدیریتی تصمیمگیري مطرح شد, در ادامه مؤسسات علمی و پژوهشگرانی کار و پژوهش بر روي توسعه DSS را آغاز کردند. تا جایی که این حوزه کاري به عنوان سیستمهاي داراي ارتباط متقابل کامپیوتري شناخته شده و به تصمیمگیرندگان کمک کرد تا از اطلاعات و مدلهاي مختلف براي حل مسایل ساختار نیافته3 استفاده کنند. در این راستا تعاریف مختلفی از نظامهاي پشتیبانی تصمیم ارائه شده است که در ادامه برخی از آنها را مورد اشاره قرار خواهیم داد:
• DSS مجموعه روشهایی مبتنی بر فناوري اطلاعات است که به کمک مدلهاي پیشبینی شده در آن، تصمیمگیري مدیران را در سطوح مختلف تسهیل مینماید.
• DSS ابزارهاي تعاملی مبتنی بر کامپیوتر هستند که به DM کمک میکند تا مسایل ساختار نیافته خود را حل کنند.٤
• DSS ابزاري مبتنی بر دانش، تفکر و فناوري رایانه است که جهت پشتیبانی از تصمیمات ساختار نیافته و یا نیمه ساختار یافته مدیران مورد استفاده قرار میگیرد.٥
• DSS سیستمی است که دادهها و اطلاعات مورد نیاز مدیران و تصمیمگیرندگان را جهت اخذ تصمیمات مورد نیاز ایشان تدارك و ساماندهی مینماید.
• DSS عبارت است از: برنامهریزي و پیشبینی، تصمیمسازي، تحلیل اگر- آنگاه وآنالیز حساسیت که از طریق ابزارهاي کامپیوتري براي پشتیبانی از تصمیم مدیران بکار گرفته میشود. شایان ذکر است به دنبال آنچه که در خصوص سیستمهاي پشتیبانی تصمیم مورد اشاره قرار گرفت، باید تاکید نمود، DSS ها تنها به عنوان ابزار در اختیار مدیران و تصمیمگیرندگان قرار گرفته و به هیچ وجه جانشین قضاوت و هوش انسانی نمیشوند.[1,4]
الف- سطوح و لایههاي تصمیمگیري
تصمیمگیري در مباحث مربوط به سیستمهاي پشتیبان تصمیم عمدتاً در خصوص موضوعات ساختار نیافته بوده و از نظر سطوح برنامهریزي و مدیریت، عمدتاً سطوح فوقانی هرم مدیریتی را شامل میگردد - .[6]شکل - 1 در این راستا مدیران در سطوح و لایههاي مختلف سازمانی با مباحث مختلفی جهت تصمیمگیري مواجه هستند که طیف وسیعی از موضوعات قابل برنامهریزي تا غیرقابل برنامهریزي، قطعی تا احتمالی، کیفی تا کمی، استراتژیک تا عملیاتی و امثالهم را شامل میگردد.[4]
ب- ضرورت بکارگیري نظامهاي پشتیبانی تصمیمگیري
همانگونه که پیش از این بدان اشاره شد، کیفیت تصمیم به مقدار بسیار زیادي به چگونگی شرایط پیرامون محیطی و دانستن گزینههاي موجود - براي حالتهاي طبیعی - بستگی دارد. لذا میتوان گفت همواره اطلاعات بهتر، سبب تصمیمگیري بهتر شده و این امر کمترین ریسک - خطرپذیري - و عدم اطمینان را به دنبال خواهد داشت.[6] بر این اساس ضرورت استفاده از سیستمهاي پشتیبانی تصمیم را اهمیت اطلاعات در تصمیمگیري و تصمیمسازي شرایط پیچیده، فقدان مدیریت اطلاعات جاري و امکان استفاده از رایانه به عنوان ابزار شخصی تصمیمگیري، میتوان برشمرد.[1,11] محیطی که امروزه مدیران باید در آن به تصمیمگیري بپردازند، به دلایل متعددي سخت و دشوار شده است که از جمله میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
-1 تعدد عوامل تأثیرگذار در فضاي تصمیمگیري
-2 تنوع گزینهها و راهکارهاي در دسترس
-3 افزایش ریسک و یا هزینه اتخاذ تصمیمات نادرست
-4 تخصصی شدن موضوعات
-5 زمان اتخاذ تصمیم - درست و به موقع -
-6 پیشبینی عواقب تصمیم
- 7 همافزایی و هماهنگی تصمیمات در راستاي اهداف سازمانی و ...
لذا ضروري است شرایطی فراهم گردد تا بر اساس آن بتوان بر پیچیدگی تصمیمگیري در شرایط کنونی فائق آمد. چنین مکانیزمی تحت عنوان سیستمهاي پشتیبان تصمیم توسعهیافته است که در ادامه به معرفی اجزاء آن خواهیم پرداخت.[3,4]
ج- مدل مفهومی و اجزاء سیستمهاي پشتیبانی تصمیم
یک سیستم پشتیبان تصمیمگیري، متشکل از اجزاء و عوامل متعددي است که بر اساس ارتباطات منطقی فیمابین اجزاء، زمینه تصمیمسازي را براي مدیران در سطوح و لایههاي مختلف سازمانی فراهم میآورد. بر این اساس جهت آشنایی بیشتر با معماري عمومی سیستمهاي پشتیبان تصمیم به معرفی اجمالی از اجزاء کلیدي آن خواهیم پرداخت.[7,10] - شکل - 2
