بخشی از مقاله
چکیده
تصمیمسازی و تصمیمگیری فرآیندی است آگاهانه و مبتنی بر خلاقیت و هوش انسانی که به مدد دانش و تجربه و بصیرت تصمیمگیرنده محقق میشود. این در حالی است که پیچیدگی شرایط محیطی و تعدد و تنوع عوامل تأثیرگذار داخلی و خارجی در حوزههای تصمیمگیری، شرایطی بغرنج و توأم با عدم اطمینان فراهم آورده است که تصمیمگیرنده را با ریسک و ترس از اتخاذ تصمیم نادرست مواجه میسازد. تحت چنین شرایطی توسعه فناوری اطلاعات و ابزارهای رایĤنهای در کنار ابزارها و مدلهای تصمیمسازی و تصمیمگیری، زمینه را برای پشتیبانی مؤثر از تصمیمسازی مدیران در سطوح و لایههای مختلف سازمانی فراهم آورده است. بر این مبنا آنچه که در این مقاله مورد اشاره قرار گرفته است، تلفیق نظام پشتیبانی تصمیم با موضوع نگهداری و تعمیرات - نت - است که با توجه به ضرورت برنامهریزی و تصمیمگیری اصولی در خصوص داراییها و منابع ارزشمند در شرکتها و سازمĤنها مورد اشاره قرار گرفته است. هر چند در این خصوص ابزارها و مدلهای شناخته شده نت، زمینه تصمیمگیری در خصوص مسایل ساختاریافته را به راحتی فراهم مینماید. این در حالتی است که با حرکت به سمت مسایل ساختار نیافته دنیای واقعی، استفاده از ابزارهای پشتیبانی تصمیم، ضرورت بیشتری مییابد. این مهم در حوزه نگهداری و تعمیرات، صرفنظر از ساختاریافتگی برخی مسائل به مباحثی منجر میگردد که نیازمند تجزیه تحلیل، آنالیز حساسیت و سناریو پردازی موضوعاتی است که بیشترین اثربخشی را به دنبال داشته باشد.
-1 مروری بر ادبیات و مفاهیم تصمیمگیری و سیستمهای پشتیبانی تصمیم تصمیمگیری در مرکز فعالیتهای انسانی قرار دارد. بنابراین ما همه تصمیمگیر هستیم، اگر چه یک تصمیم خوب با یک تفکر منطقی که در بر گیرنده بسیاری از رویهها است آغاز میشود.3 تصمیمگیری فرآیندی است که ذهن ما آگاهانه آنرا به انجام میرساند و این امر از طریق پردازشهایی که در فکر و ذهن ما صورت میگیرد به مدد دانش و تجربهای که در اختیار دارد محقق میشود. با این همه همواره شرایطی پیچیده و بغرنج و توام با عدم اطمینان وجود دارد که ذهن را با ترس از اتخاذ تصمیم نادرست مواجه میسازد. تحت چنین شرایطی تکینکها، مدلها و ابزارهای مختلفی جهت پشتیبانی از تصمیمسازی و تصمیمگیری مورد استفاده قرار میگیرد. بر اساس آنچه که در فوق بدان اشاره شد میتوان گفت سیستمها و نظامهای پشتیبانی تصمیم به کاهش یا حذف ترس و یا ریسک تصمیمگیری نادرست کمک مینمایند. این فرآیند از طریق تکنیکها و ابزارهای علمی مبتنی بر فناوری اطلاعات، شرایط تصمیمسازی اصولی را فراهم ساخته و به عنوان ابزاری در کنار قضاوت، هوش انسانی تصمیمگیری را سهولت میبخشد.
-2 تاریخچه و مفاهیم سیستمهای پشتیبان تصمیم1
مفاهیم مرتبط با DSS نخستین بار در اوایل دههی 70 میلادی توسط شخصی به نام مایکل اسکات مورتون تحت عنوان سیستمهای مدیریتی تصمیمگیری مطرح شد. در ادامه مؤسسات علمی و پژوهشگرانی کار و پژوهش بر روی توسعه DSS را آغاز کردند. تا جایی که این حوزه کاری به عنوان سیستمهای دارای ارتباط متقابل کامپیوتری شناخته شده و به تصمیمگیرندگان کمک کرد تا از اطلاعات و مدلهای مختلف برای حل مسایل ساختار نیافته2 استفاده کنند. در این راستا تعاریف مختلفی از نظامهای پشتیبانی تصمیم ارائه شده است که در ادامه برخی از آنها را مورد اشاره قرار خواهیم داد:
DSS مجموعه روشهایی مبتنی بر فناوری اطلاعات است که به کمک مدلهای پیشبینی شده در آن، تصمیمگیری مدیران را در سطوح مختلف تسهیل مینماید.
• DSS ابزارهای تعاملی مبتنی بر کامپیوتر هستند که به DM کمک میکند تا مسایل ساختار نیافته خود را حل کنند.3
• DSS ابزاری مبتنی بر دانش، تفکر و فناوری رایانه است که جهت پشتیبانی از تصمیمات ساختار نیافته و یا نیمه ساختار
یافته مدیران مورد استفاده قرار میگیرد.4
• DSS سیستمی است که دادهها و اطلاعات مورد نیاز مدیران و تصمیمگیرندگان را جهت اخذ تصمیمات مورد نیاز ایشان تدارک و ساماندهی مینماید.
• DSS عبارت است از: برنامهریزی و پیشبینی، تصمیمسازی، تحلیل اگر- آنگاه و آنالیز حساسیت که از طریق ابزارهای کامپیوتری برای پشتیبانی از تصمیم مدیران بکار گرفته میشود.
شایان ذکر است به دنبال آنچه که در خصوص سیستمهای پشتیبانی تصمیم مورد اشاره قرار گرفت، باید تاکید نمود، DSS
ها تنها به عنوان ابزار در اختیار مدیران و تصمیمگیرندگان قرار گرفته و به هیچ وجه جانشین قضاوت و هوش انسانی نمیشوند.
-1-2 سطوح و لایههای تصمیمگیری
تصمیمگیری در مباحث مربوط به سیستمهای پشتیبان تصمیم عمدتاً در خصوص موضوعات ساختار نیافته بوده و از نظر سطوح برنامهریزی و مدیریت، عمدتاً سطوح فوقانی هرم مدیریتی را شامل میگردد. - شکل - 1
در این راستا مدیران در سطوح و لایههای مختلف سازمانی با مباحث مختلفی جهت تصمیمگیری مواجه هستند که طیف وسیعی از موضوعات قابل برنامهریزی تا غیرقابل برنامهریزی، قطعی تا احتمالی، کیفی تا کمی، استراتژیک تا عملیاتی و امثالهم را شامل میگردد.
سطوح − مشکل برنامهربزی سطوح
عملیاتی − مشکل مدلسازی استراتژی
− سهولت برنامهریزی − غیر تکراری
− سهولت مدلسازی
− قابلیت تکرار
ساختار یافته نیمه ساختار یافته ساختار نایافته استراتژیک ماهیت اطلاعات کمی- دقیق کیفی- برآوردی افق زمانی حال- کوتاه مدت آینده- بلند مدت سطح جزئیات بالا پایین دوره تناوب مستمر غیر مستمر منابع اطلاعاتی داخلی خارجی دامنه محدود گسترده درجه ساختار نیمه ساختار یافته ساختارنایافته تا یافتگی تا ساختار یافته نیمه ساختار یافته 2– 2 ضرورت به کارگیری نظامهای پشتیبانی تصمیمگیری همانگونه که پیش از این بدان اشاره شد، کیفیت تصمیم به مقدار بسیار زیادی به چگونگی شرایط پیرامون محیطی و دانستن گزینههای موجود - برای حالتهای طبیعی - بستگی دارد. لذا میتوان گفت همواره اطلاعات بهتر، سبب تصمیمگیری بهتر شده و این امر کمترین ریسک - خطرپذیری - و عدم اطمینان را به دنبال خواهد داشت. بر این اساس ضرورت استفاده از
