بخشی از مقاله
چکیده
زعفران با نام عمومی saffron و نام علمی Crocus sativus گرانبها ترین گیاه زراعی دارویی و اقتصادی موجود در روی کره زمین است و در طب نقاط مختلف جهان به عنوان گیاهی آرامبخش، ضد اسپاسم، اشتها آور با خواص آنتی اکسیدانتی استفاده میشود. این پژوهش با هدف تولید کالوس ترد و شکننده برای کشت سلولی در اثر تنظیم کنندههای رشد بر زعفران در آزمایشگاه پژوهشکده علوم و صنایع غذایی خراسان انجام شد. به این منظور از 36 ترکیب تنظیم کنندههای رشدی شامل 2,4-D و NAA به میزان 4،2 و 8 میلیگرم در لیتر به همراه BA و Kin به میزان 1، 4 و 8 میلیگرم در لیتر در محیط کشت MS جهت القای کالوس استفاده گردید و 24 نوع ترکیب متفاوت هورمونی شامل 2,4-D و NAA به میزان 0/5 و 1 میلیگرم در لیتر به همراه BA و Kin به میزان 0/2، 0/5 و 1 میلیگرم در لیتر در محیط کشت MS جهت تولید کالوس شکننده کشت شدند نتایج آزمایش نشان داد هورمون - NAA - 8 mg/L به همراه - BA - 1 mg/L بهترین تیمار در کالوس زایی در محیط کشت MS میباشد و بهترین تیمار در تولید کالوس ترد و شکننده هورمون - 1 2,4-D mg/L - به همراه Kin - 0 .2 mg/L - میباشد.
واژههای کلیدی: زعفران، القای کالوس.
مقدمه و هدف
زعفران - Crocus sativus L. - گیاهی است چند ساله که این گیاه در جنوب غربی آسیا، جنوب اسپانیا و جنوب اروپا روییده می شود. دارای ساقه و شش گلبرگ بنفش رنگ و 3 رشته کلاله قرمز رنگ و دارای پیاز می باشد و این پیاز دارای غلاف قهوه ای رنگی است - . - 1 از هر 100 تا 200 هزار گیاه زعفران، حدود 5 کیلوگرم گل زعفران بدست می آید که وزن 5 کیلوگرم زعفران تازه بعد از خشک شدن به یک کیلوگرم میرسد - . - 2 زعفران چاشنی و رنگ دهنده غذا می باشد زعفران موجب کاهش چربی و کلسترول خون می گردد. زعفران آرام بخش، اشتها آور، ضد اسپاسم، پیشگیری کننده از بیماریهای قلبی و سرطان، تقویت کننده حافظه و کاهش دهنده فشار خون است.
از گیاه زعفران در درمان بیماری آسم، بیماریهای پوستی، بیماری های چشم، عفونت ادراری، یرقان، پیش انداختن قاعدگی، رفع نفخ شکم ، درمان معده درد و درمان کم خونی استفاده می شود - . - 4 سه متابولت فعال دارویی مهم زعفران شامل اینهاست:رنگ زعفران: متشکل از coricin هاست ، مادهی picrocrocin مهمترین عامل مزهی تلخ زعفران است ، که روغن فرّاریست که رایحه و عطر زعفران را ایجاد میکند - . - 6 بنابر این انجام این مهم در زعفران ممکن به نظر میرسد. لذا این مطالعه با هدف تولید کالوس ترد و شکننده برای کشت سلولی در اثر تنظیم کنندههای رشد بر زعفران صورت گرفت.
تئوری و پیشینه تحقیق
در ارتباط با القای کالوس زعفران مقالات متعددی وجود دارد. در یک مقاله که کشت کالوس زعفران را در دو مرحله در محیط کشت B5 در دمای 22 درجه سانتیگراد در تاریکی و با هورمونهای NAA - 2mg/L - و BA - 1mg/l - بیشترین توده کالوس را بدست آورد - , - 8 در مطالعه دیگری کالوس زایی از برگ زعفران با هورمونهای 24D - 2.5mg/L - و BA - 0.3mg/l - در محیط کشت MS بیشترین توده کالوس را بدست آورد - . - 9 در مطالعه دیگری کالوس زایی از پیاز زعفران با هورمونهای 24D - 0.5mg/L - و Zeatin - 0.3mg/l - در محیط کشت MS بیشترین توده کالوس را بدست آورد - . - 10 با توجه به مرور و مطالعه دیگر محققان و اینکه هیچکدوم موفق به تولید کالوس ترد و شکننده نشده اند این امر مهم می باشد.
مواد و روشها:
مواد گیاهی مورد مطالعه:
جهت انجام این پژوهش از قطعات پیاز زعفران که در اردیبهشت ماه جمع آوری شده بود، با ابعاد 3 میلیمتر به صورت مکعب از بنه جدا گردیده استفاده شد.
تهیه ریز نمونه :
پیاز استفاده شده در این پژوهش از مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده صنایع غذایی مشهد تهیه گردید. به منظور القاء کالوس، پیازهای جمع آوری شده طی 4 مرحله استریل شدند. پس از جدا کردن پوستههای خشک و قهوهای از روی پیاز زعفران ،شستشو آن با مایع ظرف شویی به مدت 5 دقیقه انجام شد و سپس نمونه هادر زیر آب جاری به مدت 40 دقیقه و پس از آن نمونهها با الکل - v/v - %70به مدت 2دقیقه شستشوداده شدند. ادامه ضدعفونی در زیر هود لامینار با شستشوی نمونهها با هیپوکلرید سدیم - v/v - %1 به مدت زمان 15 - 20 دقیقه انجامگردید. سپس به ترتیب در 3 مرحله 15،10،5 دقیقه ای نمونه ها را با آب مقطر اتوکلاو شده شستشو داده و قسمت هایی از بنه زعفران کشت داده شدند.
بهینهسازی شرایط برای القاء و رشد کالوس:
در این پژوهش جهت القای کالوس و مقایسه اثر تنظیم کنندههای رشدی از 36 ترکیبات هورمونی حاضر در جدول 1 استفاده گردید که شامل نفتالین استیک اسید - NAA - و 2,4-D - از دسته اکسینهاو با غلظت 4 mg/l،2و - 8 و کاینیتین - Kin - و بنزیل آدنین - BA - ، - از دسته سیتوکنینها و با غلظت 1 mg/l، 4 و - 8 بود.
تولید کالوس ترد و شکننده:
در ادامه بهینه سازی شرایط برای القاء کالوس و به منظور مقایسه روند رشدی کالوسها و همچنین بدست آوردن کالوس های ترد و شکننده در محیط کشت MS، قطعات کالوس تیمار قبل در تیمار جدیدی در محیط کشت جامد MS که حاوی 3 درصد ساکارز بودند، کشت شدند. در این محیط کشت 24 نوع ترکیب متفاوت هورمونی کشت شدند که شامل نفتالین استیک اسید - NAA - و 2,4-D - از دسته اکسینهاو با غلظت 0/5 mg/lو - 1 و کاینیتین - Kin - و بنزیل آدنین - BA - ، - از دسته سیتوکنینها و با غلظت 0/2 mg/l، 0/5 و - 1 بود. - جدول . - 2
نتایج و بحث:
کشت بنه بر روی محیط کشت MS حاوی تیمارهای هورمونی مختلف نتایج متفاوتی را نشان داد. به نظر میرسد که تیمارهای هورمونی که دارای NAA و BA بودند در القای کالوسزایی موثر بودند بطوریکه در اکثر تیمارها با فراوانیهای متفاوت تشکیل کالوس مشاهده شد. همچنین با بررسی وزن تر کالوس ها نتایج تیمار بندی مشخص گردید که بهترین ترکیب هورمونی جهت القای کالوس در زعفران - 8mg/l - NAA به همراه - 1 mg/l - BA میباشد و بهترین تیمار هورمونی برای تولید هورمون ترد و شکننده - 1mg/l - 2,4-D به همراه - 0/2 mg/l - Kin میباشد.
