بخشی از مقاله
چکیده
هدف کلی این تحقیق توصیفی، بررسی دانش کشاورزان زعفرانکار شهرستان تربت جام درباره اصول علمی و صحیح کشت زعفران و سنجش مسائل و مشکلات آنها میباشد. ابزار پژوهش، پرسشنامهاي ساختارمند حاوي سؤالات بستهپاسخ بود که روایی و پایایی آن تأیید گردید. جامعه آماري مورد نظر شامل کلیه کشاورزان زعفرانکار شهرستان تربت جام استان خراسان رضوي در سال زراعی 1387-88 است - N=2253 - که از این میان، تعداد 169 نفر به روش نمونهگیري طبقهاي بهعنوان نمونه آماري با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شدند و در نهایت 152 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
- n=152 - یافتههاي توصیفی تحقیق نشان میدهند که میانگین دانش فنی کشاورزان زعفرانکار در سطح "کم تا متوسط" میباشد، از طرفی، بیشترین میزان دانش فنی کشاورزان در زمینههاي: -1 آشنایی با عملیات برداشت؛ -2 آشنایی با عملیات خاكورزي اولیه و ثانویه؛ -3 آشنایی با ارقام مناسب و آمادهسازي بذر؛ -4 آشنایی با عملیات کاشت؛ -5 آشنایی با اصول جمعآوري، خشککردن و نگهداري -6 آشنایی با عملیات داشت بهدست آمد. در نهایت اینکه، سرمازدگی محصول و پایین آمدن عملکرد، وجود واسطهها و واسطهگري؛ و نبود قیمت تضمینی براي محصول زعفران از مهمترین مسائل و مشکلات کشاورزان زعفرانکار منطقه مورد نظر میباشند.
مقدمه
زعفران1 گیاهی از تیره زنبقیان2 ست که در بخشهاي دارویی و صنعتی به دلیل داشتن رنگ، عطر و خواص ویژه از قبیل سیتوتوکسیک، ضد سرطان و آنتی تومور ارزش زیادي دارد - صدیقی و احمدپور کاخک، 1384؛ شاهرودي و همکاران، 1386؛ . - Behdani et al., 2008 ایران، یونان، مراکش، کشمیر، اسپانیا و ایتالیا بزرگترین تولیدکنندگان زعفران در دنیا هستند اما شهرت و مرغوبیت جهانی زعفران به ایران به عنوان منشاء و خاستگاه آن تعلق دارد. - Ghorbani, 2008 - براساس آخرین برآوردهاي موجود، سطح زیرکشت زعفران در ایران 58906 هکتار است که سهم استان خراسان رضوي 41650 هکتار، خراسان جنوبی 15099 هکتار و یزد 617 هکتار است - دفتر گیاهان دارویی و زینتی، . - 1387 زعفران در شهرستانهاي استانهاي خراسان رضوي و جنوبی یک محصول فوق استراتژیک است.
کشت و پرورش زعفران به لحاظ جلوگیري از مهاجرت حاشیهنشینان کویر در مناطق محروم جنوبی خراسان و همچنین ایجاد اشتعال فصلی و دائمی - ایجاد 65000 فرصت شغلی - ، درآمدزایی و توسعه صادرات غیرنفتی داراي اهمیت زیادي است - پاسبان، 1385؛ صدیقی و احمدپور کاخک، 1384؛ . - Ghorbani , 2008; Nehvi et al., 2008 بهطوریکه، بیش از 85 هزار خانواده در شهرستانهاي جنوبی و مرکزي خراسان به کشت زعفران مشغول هستند که ارزش ناخالص زعفران تولیدي بیش از 100میلیارد ریال است.
این امر سبب گردیده است که بیش از 90 درصد تولید کل زعفران ایران از این مناطق بهدست میآید که در این میان، شهرستان تربت حیدریه با 53/2 درصد از تولید کل مناطق مذکور بهعنوان بزرگترین قطب تولید زعفران ایران و جهان شناخته میشود ویژگیهاي خاص زعفران از قبیل: نیاز اندك به آب، امکان بهرهبرداري به مدت 7 -10 سال در یک نوبت کشت، آبیاري در زمانهاي غیر بحرانی نیاز آبی سایر گیاهان، رشد در زمینهاي رسی و شنی، قدرت ماندگاري محصول در زمان هاي طولانی، سهولت حمل و نقل محصول، عدم نیاز به ماشینهاي کشاورزي سنگین و توان جذب نیروي کار در زمان برداشت محصول باعث شده است که سطح زیرکشت و تولید زعفران در سالهاي اخیر رشد 11/5 درصد را از خود نشان دهد.
بررسیهاي آماري پژوهش پاسبان - 1385 - نشان میدهد که درآمد حاصل از صادرات زعفران، درآمدي ناپایدار است و دلیل ناپایداري، مربوط به تقاضاي صادرات آن است نه به عرضه صادرات. خالدي و رحیمزاده - 1387 - دلیل این امر را رقابتی و مشتريپسند نبودن تولیدات کشاورزي و فقدان راهبرد معین در صادرات کشاورزي میدانند. ترکمانی - 1379 - معتقد است که وجود مسائل و مشکلات مختلف در زمینه تولید، فرآوري و بازاریابی زعفران باعث گردیده است که به رغم کیفیت خوب این محصول نسبت به نمونههاي خارجی آن، زعفران ایران وضعیت مناسبی در بازارهاي جهانی نداشته باشد.
باتوجه به گزارش دفتر گیاهان دارویی و زینتی - 1387 - ، این مسائل و مشکلات شامل این موارد می باشند: خشککردن زعفران به- روش سنتی و روش نامناسب جمعآوري، کمدقتی در رعایت مسایل فنی و بهداشتی در هنگام جداسازي، خشککردن و نگهداري از دلایل اصلی افت کیفیت میباشد. عدم رعایت اصول و نکات فنی و بهداشتی در مسیر برداشت تا بستهبندي زعفران علاوه بر اثرات بدي که بر مصرفکننده میگذارد، موجب میشود که هر ساله مقدار زیادي از محصول گرانبهاي زعفران صادراتی غیرقابل مصرف شناخته شده و برگشت داده شود.
