بخشی از مقاله
چکیده
آلودگی آب توسط فلزات سنگین باعث به خطر افتادن حیات گونه های دریایی می شود و شرایط محیطی نامطلوبی را برای رشد و نمو آنها فراهم می کند که عواقب وخیمی در آینده در پی خواهد داشت. فلزات سنگین آلاینده های پایداری هستند که باعث بزرگنمایی زیستی در زنجیره غذایی می شوند که در نتیجه این فرآیند، مقدار آنها در زنجیره غذایی تا چند برابر مقدار آن ها که در آب ،خاک یا هوا است افزایش می یابد . پایش زیستی می تواند روش مطلوب و رضایتمندی برای اندازه گیری میزان فلزات سنگین و در دسترس بودن زیستی آن ها باشد.
پرندگان به عنوان بیواندیکاتورهای آلودگی فلزات سنگین بسیار حائز اهمیت اند .زیرا اکثر پرندگان اکولوژی مشخص و شناخته شده ای دارند .علاوه بر این پرندگان در زنجیره های غذای از سطوح غذایی بالاتر اکوسیستم ها تغذیه می نمایند در نتیجه این توانایی را دارند که اطلاعاتی را در مورد وسعت آلودگی در تمام شبکه های غذایی فراهم نمایند.
هدف از این مطالعه مروری بر تجمع زیستی فلزات سنگین سرب وکادمیوم در بافت های مختلف پرندگان به عنوان بیواندیکاتور آلودگی های زیست محیطی می باشد. روش جمع آوری اطلاعات و ابزار مورد استفاده در این تحقیق شامل بررسی کتابخانه ای و اسنادی و مطالعات انجام شده در این زمینه می باشد..این مطالعه یک مطالعه ی توصیفی بوده و در مقاله حاضر با جستجوهایی که در سایت های معتبر و درمقالات گوناگون سعی شده است به بررسی غلظت فلزات سنگین سرب وکادمیوم در اندام های مختلف پرندگان پرداخته شود
مقدمه
آلودگی از مهم ترین معضلات جهان می باشد و آلودگی ناشی از فلزات سنگین مهم ترین نوع آلودگی به شمار میرود .با پیشرفت صنایع میزان ورود آلودگی ها به اکوسیستم ها افزایش می یابد. اصلی ترین ترکیبات آلودگی های معدنی، فلزات سنگین از جمله مس، روی، آهن، کادمیم، سرب و... می باشد .این آلودگی ها در مقایسه با آلودگی با مواد آلی مشکلات زیادتر ایجاد می کنند چون سمیت آنها بیشتر است .
امروزه به علت رشد صنعتی اکثر کارخانه ها، نیروگاه ها و پالایشگاه ها با آب سروکار دارند نتیجه آن آلودگی آب هاست .به همین خاطر باید نسبت به سیستم های آبی، انواع منابع آلوده کننده، اثرات آلودگی، روش های دفع آلودگی و روش های پیشگیری از آلودگی اطلاعات کافی داشته باشیم
آلودگی ناشی از فلزات سنگین در اکوسیستم های آبی و محیط های زیست دریایی به دلیل انباشت زیستی آن ها توسط انسان یک نگرانی عمده است
استفاده از پرندگان به عنوان بیواندیکاتور برای سنجش آلودگی محیط زیست از دهه 1691 آغاز شد، زمانی که شواهد بسیاری نشان داد که پرندگان نسبت به تغییراتی که توسط بشر در محیط زیست ایجاد می شود بسیار حساس هستند . پرندگان به عنوان بیواندیکاتورهای آلودگی فلزات سنگین بسیار حائز اهمیت اند . اکثر پرندگان اکولوژی مشخص و شناخته شده ای دارند .زیرا پرندگان در زنجیره های غذای از سطوح غذایی بالاتر اکوسیستم ها تغذیه می نمایند در نتیجه این توانایی را دارند که اطلاعاتی را در مورد وسعت آلودگی در تمام شبکه های غذایی فراهم نمایند .
سنجش فلزات سنگین موجود در پرندگان ممکن است تصویر بهتری ازخطرات متوجه انسان را نسبت به اندازه گیری آن ها در محیط زیست فیزیکی ,گیاهان و یا بی مهرگان نشان دهند .سال های بسیاری، پرندگان به عنوان هشدار دهندگان اولیه برای آفت کش ها ، DDT ، بسیاری از آلاینده های زیست محیطی از جمله فلزات سنگین به کار رفته اند.پرندگان به دلیل این که قابل رویت هستند و حساسیت پذریری بالایی نسبت به آلاینده های سمی دارند و در بالای زنجیره های غذایی قرار دارند شاخص ها و هشدار دهنده های خوبی از لحاظ در معرض قرارگیری آلودگی های زیست محیطی هستند هستند
پرندگان هم چنین اطلاعات زیست شناسی مشخصی دارند،طول عمر نسبتا طولانی نیز دارند و اطلاعات ارزشمندی در رابطه با پایش کیفی محیط زیست به دست می دهند علاوه براین برخی از گونه ها عادات زیستی ویژه ای دارند که احتمال مواجهه آن ها را با آلاینده ها از جمله فلزا سنگین افرایش می دهد و در نتیجه اطلاعات جمع آوری شده از طریق پرندگان در مقایسه با آنالیز آب یا خاک خیلی مفید تر است . پرندگان می توانند سطوح بالایی از فلزات را درون بافت های خود از جمله کبد و کلیه نگهداری کنند
آثار نامطلوب سرب و کادمیوم بر پرندگان
سرب و کادمیم به عنوان فلزات سنگین ، آلاینده شایعی هستند که در سرتاسر اکوسیستم ها پراکنده شده اند . این دو عنصر هرچند که به طور طبیعی در محیط های زیست دریایی حضور دارند اما جزء عناصر غیر ضروری می باشند که وجود آن ها در رژیم غذایی می تواند برای مصرف کنندگان پرندگان دریایی سمی باشد .
فلزات سمی سرب و کادمیم می توانند اثرات مضری بر روی سیستم های فیزیولوژیکی گوناگون به انضمام سیستم های غدد درون ریز در پرند گان هم در محیط طبیعی و آزمایشگاهی داشته باشند Martin - و همکاران، . - 2003 منابع آلوده کننده سرب در پرندگان شامل سرب موجود در بنزین، فاضلاب خروجی صنایع، پسماندها، گلوله های سربی شکارچیان و شناورهای سربی ماهی گیران است
سرب مسئول اصلی ایجاد مسمومیت در پرندگان است
کادمیم به دلیل سمیت بالا و پایداری آن در غذا و در محیط زیست به عنوان یکی از خطرناکترین فلزات سنگین توصیف شده است
مطالعات متعددی غلظت های بالای کادمیم را در بافت های برخی از پرندگان دریایی در مناطق مختلف جهان گزارش داده اند
اثرات سمی کادمیم در پرندگان شامل - داده اند کاهش تخم، آسیب کلیوی، آسیب بی ضه ای و تغییر در پاسخ رفتاری است
فاکتورهای موثر در تجمع فلزات سنگین در اندام های مختلف پرندگان
فاکتورهای مختلفی از قبیل: جنس، نوع گونه، نوع زیستگاه، رژیم غذایی، مکان تغذیه ، روش تغذیه، در تجمع فلزات سنگین در اندام های مختلف پرندگان نقش دارند.در ارتباط با تاثیر جنس در تجمع زیستی فلزات سنگین می توان به مطالعه زیادی از جمله مطالعه کریمی و همکاران - - 1394 که در مطالعه ای از آب و بافت پرندگان آبزی جهت سنجش آلودگی های فلزی در تالاب های میانکاله و گمیشان استفاده نمودند نشان داد که بین دو جنس نر و ماده گونه های مورد مطالعه ازنظر تجمع فلزات تفاوت وجود داشت و اینالگو کاملاً وابسته به نوع گونه و نوع فلز بوده در مطالعه کریمی و همکاران غلظت آهن بین دو جنس در اردک سرسبز تفاوت معنی دار داشت درصورتی که در اردک سر حنایی تجمع فلزات سرب، کادمیوم و روی بین دو جنس نر و ماده تفاوت داشته است
- 1995 - Burger بیان داشت که تفاوت هایی را در تجمع فلزات بین دو جنس می توان انتظار داشت درصورتی که دو جنس تغذیه کنند از غذاهای مختلف غذاهای مشابه اما با اندازه های مختلف و یا غذاهای مختلف دارای محتویات آلاینده متفاوت .هم چنین توانایی در حذف فلزات سنگین نیز تا حدودی وابسته به جنس می باشد . ماده ها میتوانند بخشی از فلزات سنگین بدن خود را از طریق تخم هایشان به بیرون انتقال دهند که این مسیر، یک راه مؤثری می باشد که به ماده ها این امکان را می دهد که میزان کمتری از فلزات سنگین را در بدن خود نسبت به نرها داشته باشند
درحالی که چنین مسیری در نرها وجود ندارد .تفاوت در تجمع فلزات بین دو جنس نر و ماده می تواند وابسته به فاکتور های فیزیولوژیکی و یا اکولوژیکی باشد. - 1987 - Braune and Gaskin بیان کرده اند که جنس ماده نوعی کاکایی - Larus philadelphia - درزمان پرریزی در فصل پاییزه میزان بیش تری از فلزات سنگین را نسبت به جنس نر از خود دفع می کند
احمدپور و همکاران - - 1390 درتالاب بین المللی فریدون کنار فاکتور تاثیر جنسیت گونه خوتکا در قسمت عضله سینه را بر میزان تجمع زیستی فلز جیوه را مورد بررسی قرار دادند و نتایج به دست آمده نشان داد که بیشترین مقدار و حداکثر غلظت جیوه در عضله سینه خوتکاهای جنس ماده وجود داشت.
Gochfeld و Burger در سال 1987 به این نتیجه رسیدند که سطوح فلزات سنگین مختلف در جسن های نر وماده اردک های متفاوت است. Evans و Moon در سال 1981 به این نتیجه رسیدند که سطح کادمیوم در جنس ماده ی نوعی تلیله بالاتر از جنس نر است. پروتئین های متالوتیونین پروتئین های هستند که قابلیت اتصال به فلزات سنگین را دارا هستند و در جنس های نر و ماده متفاوت عمل می کنند
