بخشی از مقاله
چکیده
ثبات و تعادل اکوسیستم های مرتعی متاثر از کنش متقابل عوامل اقلیمی، خاکی و موجودات زنده است.مراتع ، اراضی با پوشش گیاهی خودرو دارای پتانسیل طبیعی بوده و بعنوان یک اکوسیستم طبیعی مدیریت می شوند مطالعه وشناخت صحیح روابط متقابل اجزاء اکوسیستم یکی از مهمترین ابزار جهت اتخاذ تدابیر صحیح مدیریتی در امر حفظ سلامت مرتع به شمار می آید - پایک و همکاران، . - 2002عدم شناخت دقیق مراتع موجب اشتباه در تدوین سیاستهای مدیریتی و استفاده غیر اصولی از مرتع خواهد شد - اسکارنچیا و همکاران، - 1996معیشت و اقتصاد ساکنان منطقه و بهره برداران منابع طبیعی در گرو حفاظت و سلامت منابع طبیعی است و هر گونه تغییر در سیمای ظاهری و کیفیت و کمیت جوامع گیاهی بر معیشت بهره برداران تاثیر میگذارد.شدت چرا از مهمترین عوامل تغییر دهنده اکوسیستم مرتع میباشد - لودویگ و همکاران، - 1997
بر این اساس در این مقاله پوشش گیاهی که بصورت طبیعی نتیجه فرآیند و توازن اکولوژیکی بوده و به عنوان مهمترین فاکتور کلیدی و اساسی در امر حفظ و حراست منابع طبیعی محسوب می گردد، مورد مطالعه قرارگرفت. مطالعات وارزیابی مرتع با تعیین شرایط و وضعیت مرتع این امکان را به کارشناس می دهد تا در مورد تغییرات حاصل از فعالیت های مدیریتی ونیز تغییرات اکولوژیکی مرتع قضاوت نماید - - 1994,NRC منطقه مورد مطالعه، دزلی کردستان است که از اکوسیستمهای ارزشمند زاگرس به حساب می آید. در این تحقیق تیپ های پوشش گیاهی و لیست فلورستیک منطقه، بررسی و معرفی شده است. بر این اساس تیپ های گیاهی محدوده مورد مطالعه شامل تیپ - Bromus tomentellus- Hordeum bulbosum - 1، تیپBromus tomentellus-Prangos - 2 - scabra - Hordeum bulbosum تیپ - - Annual grasses – Gundelia tornefortii - 3وتیپ Astragalos - 4 - glaucacanthus + Hordeum bulbosum + Bromus tomentellus تعیین شد. در ادامه برنامه مدیریتی هرتیپ تشریح شده است.
کلید واژه: دزلی ، پوشش گیاهی، زاگرس،فلورستیک
مقدمه
با توجه به روند رو به رشد تخریب مراتع ، ارائه راهکارهایی برای جلوگیری از تخریب این منبع ارزشمند ضروری به نظر میرسد - خان محمدی وهمکاران ، - 1390محدود مطالعاتی شامل کل سامان عرفی روستای دزلی به مساحت 12494 هکتار میباشد. این محدوده به دو قسمت تقسیم شد یک حوزه آبخیز دزلی میباشد که دارای مساحت 9551 هکتار و دیگری که ضلع شمالی سامانه عرفی روستا را تشکیل میدهد دارای مساحت 2943 هکتار و خارج از حوزه آبخیز میباشد مهندسین مشاور هیام طرح نو . - 1391 - حوضه مورد بررسی در مرزهای غربی استان کردستان همجوار با مرز اقلیم کردستان عراق در سیستم مختصات UTM در زون 38 با موقعیت جغرافیائی 593470 تا 610853 طول شرقی و 3910302 تا 3924564 عرض شمالی قرار گرفته است مهندسین مشاور هیام طرح نو . - 1391 - این حوزه در 33 کیلومتری شمال غرب شهرستان سروآباد و در مرز استان کردستان و اقلیم کردستان عراق واقع شده است.
منطقه مورد مطالعه از لحاظ متوسط بارندگی، خاک و پستی و بلندی برای رشد پوشش گیاهی دارای پتانسیل مناسبی است؛ اگر چه خشکسالیهای اخیر همراه با عدم مدیریت مناسب از لحاظ رعایت ظرفیت مرتع، زمان مناسب چرای دام - زمان ورود و زمان خروج - وضعیت مراتع را به شدت تنزل داده است. بر اساس گزارش اقلیم و هواشناسی، تیپ اقلیمی منطقه مورد مطالعه در اقلیمنمای آمبرژه اقلیم مرطوب سرد و در اقلیمنمای دمارتن بسیار مرطوب میباشد؛ همچنین متوسط بارش سالانه حوضه 964/3 میلیمتر، متوسط حداقل دمای سالانه 8/77، متوسط حداکثر دمای سالانه 17/19 و متوسط سالانه 11/25 درجه سانتیگراد است.
مهندسین مشاور هیام طرح نو - - 1391 هدف از این پژوهش رسیدن به این مهم است که در دراز مدت بتوان مدیریتی صحیح را در جنگلهاو مراتع این منطقه اعمال کرد و جنگلها ومراتع را از تهدید تخریب و نابودی نجات داد و از طرفی مشارکت مردم را جلب نمود مشارکت مردمی از آن جهت اهمیت دارد که به آن به منزله راهبردی جدید در توسعه نگریسته می شود و امید بر آن است که با بکار گیری مشارکت موثر مردمی توسعه متعادل وپایدار حاصل آید - کارگر و همکاران، - 1380از طرفی ادارات ودستگاههای اجرائی و سازمانهای متولی و سیاست گذار در زمینه اولویت بندی وتعیین چهارچوب کاری در جهت حفاظت، بهره برداری و همچنین انجام عملیات احیائی در مناطق مورد مطالعه، اقدام نمایند.
مواد و روشها
جوامع و پوشش گیاهی موجود در منطقه که بصورت طبیعی نتیجه فرآیند و توازن اکولوژیکی سه عامل اصلی، آب، خاک واقلیم می باشد به عنوان مهمترین فاکتور کلیدی و اساسی در امر حفظ وحراست منابع طبیعی محسوب می گردد - مطالعات مدیریت پایدار اوباتو، . - 1387 جنگل ومرتع اکوسیستم پیچیده وپویایی هستند که در حالت عادی اجزای آن با هم در حالت تعادل قرار دارند. هنگامی که این منابع تحت تاثیر یک یا چند عامل مخرب طبیعی یامصنوعی قرار گیرند حالت تعادل ویا قدرت خود تنظیمی آن ضعیف گشته ویا از بین برود - - Barenes et al.,1998 وابستگی مستقیم ساکنان منطقه و معیشت و اقتصاد بهره برداران در گرو حفظ وسلامت منابع طبیعی و هر گونه تغییر در سیمای ظاهری - فنولوژیکی - وکیفیت وکمیت جوامع گیاهی در منطقه بر معیشت بهره برداران تاثیر میگذارد لذا هدف از این پژوهش رسیدن به این مهم است .
گونه های گیاهی موجود در عرصه های جنگل ها ومراتع از نظر تنوع و مقدار وسطح پراکنش نشان از وضعیت فیزیکی و اکولوژیکی منطقه دارد . با در نظر گرفتن سرشت اکولوژیکی گیاهان، وجود هر گونه گیاهی در یک عرصه، نشان از ویژگیهاو شرایط اختصاصی آن گونه دارد که طی سالیان متمادی به سازش اکولوژیکی رسیده است، به عبارت دیگر گیاهان ورستنی های موجود در منطقه به عنوان ذخائر ژنتیکی گیاهی محسوب گردیده که طی سالیان طولانی با شرایط محیطی ووضعیت فیزیکی منطقه آدابته شده ودر طول زمان بقاء یافته اند . بررسی وشناسائی گونه های گیاهی موجود و نیز بررسی گیاهان موجود از نظر غالب بودن وارزش علوفه ای وهمچنین حفاظتی وسایر کاربردها برای مدیریت منابع طبیعی اهمیت دارد.
وهمچنین . عواملی مانند وضعیت قدرت گیاهی، تجدید حیات گیاهان مرغوب، فراوانی لاشبرگ و وضعیت فرسایش خاک مشخص کننده جهت گرایش می باشد - مصداقی 1372؛ مقدم - 1377و برای تعیین گرایش وضعیت تیپهای مرتعی از روش امتیاز دادن به خصوصیات مرتع که به روش ترازوی گرایش موسوم است، استفاده شده است - مقدم . - 1377 برای این منظور در بهار 1392ضمن مرتع گردشی منطقه مورد مطالعه نسبت به جمعآوری و شناساییگونههای گیاهی موجود در عرصههای مراتع اقدام و ابتدا در داخل هر تیپ گیاهی منطقه معرف انتخاب شد و نمونهبرداری به روش تصادفی - سیستماتیک انجام گرفت.
بدین صورت که در هر تیپ 3 تا 6 ترانسکت 50 متری مستقر گردید و پلاتهای نمونهبراری در امتداد ترانسکتها برداشت گردید. در هر تیپ، بسته به درجه همگنی، میزان تراکم و نوع پوشش غالب، پلاتهایی مستقر گردید.. ودر نهایت با استفاده از روش کلمنتس نسبت به تشخیص و تفکیک تیپهای گیاهی بر اساس غلبه و درجه چیرگی یک، دو و یا سهگونه و سیمای ظاهری آنها اقدامولیست فلورستیک و تیپ های گیاهی مطالعه و شناسایی شد. برای نامگذاری، اولین گونه که بیشترین پراکنش را دارد به عنوان گونه اول ودومین گونه گیاهی که بعد از گونه اول، میزان حضور وپراکنش دوم را دارد عنوان گونه دوم استفاده شد.
نتایج و بحث
از جمله فاکتورهای مهم در بررسی پوشش گیاهی هر منطقه، تعیین تیپ گیاهی منطقه می باشد. پس از مرتع گردشی منطقه مورد مطالعه لیست فلورستیکی به شرح جدول1 تعیین گردید.
