بخشی از مقاله
چکیده
اثرات دراز مدت عناصر اقلیمی بر موجودات، شرایط زیستی مشخصی را به وجود میآورد. به طوری که در هر اقلیم گیاهان معینی با سازگاری خاص مشاهده میگردند که دارای خصوصیات رشد و نمو مشابه بوده و حدود تحمل عوامل محیطی خاص خود را دارند. این تحقیق با هدف جمعآوری، شناسایی و تعیین پراکنش جوامع گیاهی منطقه شکار ممنوع چالدره سه-هزار تنکابن انجام گرفت. در این تحقیق با توجه به ضرورت شناخت گونههای درختی، درختچهای و علفی ابتدا لیست فلورستیک منطقه شکار ممنوع چالدره تهیه و با توجه به مطالعات کتابخانهای و مشاوره با افراد متخصص، اقدام به شناسایی گونهها در منطقه گردید سپس با مراجعه به عرصههای طبیعی، مناطق پراکنش و دیگر خصوصیات هر یک از گونهها تعیین گردید.
نمونهبرداری از افراد جامعه به روش سطح حداقل بود. ریختارهای گیاهی با تکیه بر معیار فیزیونومیکی تعیین گردیدند. در مجموع، تعداد 103 گونه گیاهی متعلق به 49 خانواده مورد بررسی قرار گرفت. از لحاظ فرم رویشی74 گونه علفی 65 - - ، 21 گونه درختی 25 - - ، 4 گونه درختچه - 4 - و 4 گونه بوتهای - 4 - بودند. از لحاظ فرم زیستی 69 گونه همیکریپتوفیت 61 - - ، 1 گونه کاموفیت ./85 - - ، 31 گونه فانروفیت - 32 - و 2 گونه - 1,7 - کریپتوفیت بودند. از این تعداد 13 گونه متعلق به تیره 11 - Poaceae - ، 11 گونه متعلق به 9 - Rosaceae - ، 10 گونه متعلق به 8 - Apiaceae - ، 7 گونه متعلق به - 6 - Asteraceae و بقیه از سایر گونههای مختلف میباشد. بعضی از عوامل اکولوژیکی - ارتفاع، جهت، درصد شیب و خاک - نیز بررسی شد که در میان عوامل اکولوژیک، بعضی فاکتورها مانند درصد آهک و پتاسیم در استقرار جوامع گیاهی منطقه مؤثرند.
مقدمه
اقلیم حاصل ترکیب و اثرات متقابل عناصر متنوع آب و هوایی شامل تشعشع خورشیدی، دما، بارندگی، رطوبت هوا، باد، فشار هوا و تغییرات آنها میباشد. این عوامل اقلیمی خود تابعی از عرضجغرافیایی، ارتفاع منطقه از سطح دریا، مجاورت با حجم زیادی آب، مجاورت با کوهها، جریانهای هوایی دریایی و یا کویری میباشند. منطقهای از زمین که اثرات فاکتورهای اقلیمی بر آن موجب برقراری شرایط اقلیمی نسبتا همگنی شده باشد را اصطلاحا یک منطقه اقلیمی می نامند. هر یک از اجزای تشکیلدهنده اقلیم در طیف محدودی تغییر پیدا میکند، اما اثرات درازمدت مجموعه آنها بر موجودات زنده وضع ثابت و مشخصی را به وجود میآورد. به طوری که در هر اقلیمی، گیاهان یا موجودات معینی با سازگاری خاص مشاهده میگردند که دارای خصوصیات رشدی و نموی مشابه و مشخص بوده و حدود تحمل عوامل محیطی خاص خود را دارند - عطری، . - 1376 بر این اساس، با توجه دقیق به اقلیم میتوان به ساختار جوامع گیاهی پی برد و بالعکس، با توجه به گیاهان میتوان اقلیم را شناخت.
این روابط اساس پهنهبندی پوشش گیاهی را تشکیل میدهد. نه تنها میزان سازگاری گونهها و ارقام گیاهان زراعی به اقلیمهای مختلف متفاوت است، بلکه کلیه تصمیمگیریهای زراعی به میزان وسیعی تحت تأثیر شرایط اقلیمی قرار دارند. روشهای پهنهبندی اقلیمی موجود - که برای ایران ساخته شده است - ، نمیتوانند اقالیم مختلف موجود در ایران را به درستی تفکیک نمایند. ممکن است از حضور بعضی از درختان میوه مانند نخل، مرکبات، انار و مو در منطقه به عنوان شاخص دمایی و از تلفیق باران موثر با دمای موثر در رشد به عنوان شاخص رطوبتی برای پهنه بندی اقلیمی استفاده نمود - زرگری، . - 1368 ایجاد و ارزیابی شاخصهای کمی پهنهبندی اقلیمی به صرف وقت و هزینه زیادی نیاز دارد که امید است با حمایت مقامات مسئول میسر شود. در این پژوهش پوشش گیاهی منطقه براساس مکتب براون - بلانکه یا زوریخ - مونپلیه مورد بررسی قرار گرفت. اساس این روش در سه اصل زیر خلاصه می شود: -1 اجتماع گیاهی گونههای گیاهی هستند که بوسیله ترکیب فلورستیکی خود مشخص می گردند. ترکیب کامل گونههای اجتماع، وابستگی آنها را با یکدیگر و محیط بهتر نشان می-دهد.-2 در بین گونههایی که ترکیب فلورستیکی یک اجتماع را تشکیل می دهند،
تعدادی از آنها تجلی مناسبتری از یک رابطه معین نسبت به سایرین هستند. برای یک طبقهبندی مطلوب و شناخت محیط این روش گونههایی را مورد بررسی قرار میدهد که روابط اکولوژیکی آنها را به صورت معرفهای واقعیتری در آورده است - کریمیان، . - 1384 این گونهها را گونه های تشخیصی مینامند که شامل گونههای شاخص و متمایز کننده و همراه پایا هستند.-3 گونههای تشخیصی برای سازماندهی اجتماعات در یک طبقهبندی سلسله مراتبی که جامعه واحد پایه آن است مورد استفاده قرار میگیرند. بررسی و پژوهش ارتباطات پیچیده بین - مصرف - گیاهان و فرهنگ مردم - اتنوبوتانی - از جالبترین و مهمترین زمینههای تحقیقاتی است. با توجه به این که دانش سنتی مبنای تولید محصولات طبیعی جدید است و افراد سالخورده روستاها دارای اطلاعاتی درباره گیاهان هستند و با مرگ این افراد دانش سنتی آن ها نیز به سرعت نابود میشود بنابراین به نظر میرسد ثبت و محفوظ نگهداشت اطلاعات لازم است. بررسی و پژوهش ارتباطات پیچیده بین - مصرف - گیاهان و فرهنگ مردم - اتنوبوتانی - از جالبترین و مهمترین زمینههای تحقیقاتی است.
مواد و روشها
منطقه شکار ممنوع چالدره سههزار تنکابن از شمال به شهرستان تنکابن، از جنوب به رشته کوه البرز مرکزی - استان قزوین - ، از شرق به کلاردشت چالوس و از غرب به شهرستان رامسر محدود میشود. این منطقه به سبب بارندگی بالنسبه فراوان و جریان های آب سطحی و زیرزمینی، ازپوشش گیاهی نسبتاً غنی برخوردار است. منطقه شکار ممنوع چالدره سههزار در عرض 36 و 49 شرقی و طول جغرافیایی 50 و 52 شمالی قرار دارد. در این تحقیق پس از تهیهی نقشهی توپوگرافی 1:50000 منطقه و تعیین محدودهی طرح بر روی آن، طول و عرض جغرافیایی محدودهی مورد مطالعه مشخص شد. روش تحقیق در این مطالعه به این صورت بود که قبل از شروع عملیات اجرایی طرح براساس نقشههای موجود، منطقه را به سه منطقه غرب، شرق و مرکزی تقسیم نموده و طبق پیش بینی اولیه هر منطقه به مدت یک ماه مورد بررسی قرار گرفت.
در این بررسی ریختارهای گیاهی با تکیه بر معیار فیزیونومیکی - سیمای ظاهری - تعیین گردیدند - نصیری، . - 1384 سپس بااستفاده از معیار فلورستیکی - ترکیب گونهای - سطوح یا واحدهای رویشی یکنواخت به عنوان افراد جامعه در یکی از این ریختارها مشخص گردیدند. بعد از تشخیص حدود و تعیین فرد جامعه قطعات نمونه - رولوه - در مکانهای یکنواخت استقرار یافتند. نمونهبرداری از افراد جامعه به روش سطح حداقل - Minimal area - تعیین گردید - مصداقی، - 1380 و در نهایت 39 قطعه نمونه انتخاب شد. ثبت شرایط اکولوژیکی مثل ارتفاع از سطح دریا، مختصات جغرافیایی، درصد و جهت شیب از کارهایی بود که در طول عملیات صحرایی مورد توجه قرار گرفتند. پس از هر نوبت جمعآوری نمونهها با استفاده از وسایل لازم پرس و خشک شدند - جونز و سینگر، . - 1369 نمونههای هرباریومی آماده شده با استفاده از فلورهای معتبر - قهرمان، - 1364 مورد شناسایی قرار گرفتند. شکل زیستی گیاهان بر اساس سیستم رونکیه و کوروتیپ تعییین گردید و در پایان بررسی، نتایج بوسیله برنامه Exell به صورت نمودار به معرض نمایش در آمد.
نتایج و بحث
شکل1 نشان دهنده فرم رویشی گیاهان شکل2 نشان دهنده فرم زیستی گیاهان
شکل3 نشان دهنده فراوانی تیرههای مختلف شکل4 منطقه رویشی گیاهان مناطق پست تنکابن
