بخشی از مقاله
چکیده
تکنولوژي ارتباطات و اطلاعات - ICT - یکی از مقتدرترین نیروها در شکل دادن قرن بیست و یکم است. تغییرات اساسی حاصل از آن، در روش زندگی افراد، آموزش و کار و نیز روش حکومت دولتها بر جامعه شهري تاثیر می گذارد. ICT به سرعت یک نیروي حیاتی در رشد اقتصاد جهانی شده است و افراد را قادر می سازد که در همه نقاط جهان براي اظهار مسایل اجتماعی و اقتصادي با بیشترین کارایی با هم ارتباط برقرار کنند. امروزه دیگر هویت انسان ها تحت تأثیر یک جامعه و یا یک ساختار اجتماعی ثابت قرار ندارند بلکه از یک هویت اجتماعی در عرصه ي بین المللی متأثر می شود. در مقاله حاضر ضمن توجه به جهانی شدن گستره اطلاعاتی در جهان معاصر، به ارزیابی موضوعات مذکور مبادرت شده و در نهایت به نتیجهگیري درباره تأثیرات IT و عصر اطلاعات در فرآیند جهانی شدن و توسعه پرداخته میشود.
مقدمه
عصرحاضر را باید تلفیقی ازارتباطات و اطلاعات دانست. عصري که بشر در آن بیش از گذشته خود را نیازمند به داشتن اطلاعات و برقراري ارتباط براي کسب اطلاعات مورد نیاز می باشد.امروزه با در اختیارداشتن فناوري اطلاعاتی و ارتباطی مختلف و پیشرفته، امکان برقراري سریع ارتباط و تبادل سریع اطلاعات بیش از پیش میسر گردیده است. افراد در هر کجا که باشند می توانند آخرین اطلاعات مورد نیاز خود را در هر زمینه اي دریافت کنند. تردیدي دراین واقعیت نمی توان داشت که جهان درحالت خیز تازه یی به سمت یک تحول دوران ساز است. جانمایه این تحول در حوزه اطلاع رسانی و دانایی استقرار یافته است.
در حقیقت فناوري اطلاعات به عنوان موتور محرکی در نظر گرفته شده است که ضمن به حرکت درآوردن چرخ هاي شغلی و استخدامی، سبب رشد و پویایی اقتصاد جامعه و ایجاد نوع جدیدي از اقتصاد می شود. اقتصاد دنیاي امروز بر پایه نوآوري، خلاقیت و استفاده از دانش به ویژه دانش اطلاعات و ارتباطات استوار است. چنین اقتصادي را اقتصاد مبتنی بر دانش یا اقتصاد دانش محور می گویند.
تعریف جامعه اطلاعاتی
همواره بحث جامعه اطلاعاتی با بحثهاي جامعه فوق مدرن، جامعه پست مدرن و جامعه فراصنعتی قرین بوده و با توجه به رشد تکنولوژي ارتباطات و نیز اهمیت و ارزش اطلاعات ابعاد این بحث روز بروز گسترده تر و جدي تر شده است. جامعه اي که در آن کیفیت زندگی، همانند چشم اندازهاي تحول اجتماعی و توسعه اقتصادي، به میزان رو به تزایدي به اطلاعات و بهرهبرداري از آن وابسته شده، جامعه اطلاعاتی میگویند.
همانطور که خون مهمترین عنصر حیات انسان است اطلاعات نیز خون جامعه اطلاعاتی محسوب می شود چون در جهان هستی همه چیز در حال تغییر و تحول است. شتاب افزایش اطلاعات در جامعه اطلاعاتی، شتابی تند شونده است که توقف و کندي در آن راه ندارد زیرا در غیر این صورت جامعه از حرکت ایستاده و خواهد مرد. جامعه اطلاعاتی، جامعهاي بدون مرز است که انسانها میتوانند صرف نظر از نژاد، ملیت، زبان، مذهب و هر اختلاف دیگري با یکدیگر تعامل کنند لذا این جامعه فراملیتی و بین المللی است. سازمانهایی مانند سازمان ملل، سازمان حقوق بشر، پزشکان بدون مرز، سازمان حمایت از کودکان و دیگر سازمان هاي غیردولتی - NGO - را میتوانیم نمونههایی ابتدایی از جامعه جهانی بدانیم. در خانواده جهانی، اصل بر تکامل شخصیت و شکوفایی استعدادهاي انسان است به عبارت دقیقتر، انسان سالاري محور این جامعه است.
در بررسی استانداردهاي جامعه اطلاعاتی می بینیم که الگوهاي زندگی عادي و شغلی، اوقات فراغت، نظام آموزشی، اطلاع رسانی و عرصه داد و ستدمشخصاً از توسعه و پیشرفت اطلاعات و دانش فنی توزیع و تولید آن متاثر است. کارشناسان این تحولات را نشات گرفته از رشد فزاینده تولید انبوه اطلاعات در طیف گسترده و فراوانی رسانه هاي جمعی که اکثر آنها نیز به صورت الکترونیکی ظهور می یابد می دانند. کارشناسان جامعه اطلاعاتی را جامعه اي می دانند که در آن ارتباطات، عامل انتقال دهنده واقعی براي ایجاد تغییر و تحول در هر فرد به منظور دستیابی عملی به اطلاعات است. تعاریف و تقسیم بنديهاي دیگري نیز میتوان براي جامعه اطلاعات یافت بعنوان مثال وبستر - F.Webster - نویسنده کتاب نظریههاي جامعه اطلاعاتی پنج تعریف را که هر کدام معیاري براي تشخیص جامعه نو عرضه میکنند ارائه نموده است که عبارتند از:
1 تکنولوژیک
2 اقتصادي
3 شغلی - occupational -
4 مکانی - spatial - 5 فرهنگی
1 در تعریف تکنولوژیک از جامعه اطلاعات بر جوهر انگاري براي تکنولوژي ارتباطات - hypostatization - تاکید شده است. وبستر تعریف تکنولوژیک از جامعه اطلاعات را بیشتر مورد توجه قرار داده و به نقد آن پرداخته است. بعنوان مثال اینکه چگونه ممکن است چیزي را به عنوان پدیدهاي غیراجتماعی - تکنولوژیک - مدنظر قراردهیم و سپس بگوئیم دنیاي اجتماعی را تعریف میکند؟ او همچنین پارادوکسهاي تعریف مبتنی بر تکنولوژي از جامعه اطلاعاتی را یادآور شده است. مثل اینکه ما به چه مقدار تکنولوژي اطلاعات نیازمندیم تا یک جامعه اطلاعاتی مشخص شود؟
2 در تعریف اقتصادي از جامعه اطلاعاتی به اقتصاد اطلاعات توجه شده است. فریتز مچلوپ - Fritz Machlup - نظریه پرداز اقتصاد اطلاعاتی 5 گروه صنعتی عمده را مشخص کرد که عبارت بودند از:
الف آموزش و پرورش - مدارس، کتابخانهها، دانشکدهها و - …
3 یکی از معیارهاي متداول در اعلام ظهور جامعه اطلاعات، معیاري است که بر مسئله تغییرات شغلی متمرکز میشود. به سادگی گفته میشود از هنگامی که مشاغل اطلاعاتی به وجه غالب در میان مشاغل موجود تبدیل میشوند، ما به جامعه اطلاعات دست مییابیم. یعنی از زمانی که تعداد کارکنان ادارات، آموزگاران، قضات و هنرپیشگان بر تعداد معدنچیان، فلزکاران، کارگران بنادر و کارگران ساختمانی فزونی گرفته اند جامعه اطلاعات فرا رسیده است.
4 در تعریف مکانی از جامعه اطلاعات، تاکید عمده بر روي شبکههاي اطلاعاتیاي است که مکانهاي جغرافیایی را به یکدیگر پیوند میدهند و در نتیجه آثار شگفت انگیزي بر سازمان زمان و مکان دارند. این موضوع که چرا حجم و سرعت بیشتر جریان اطلاعاتی باید ما را وادارد تا به وجود گونه جدیدي از جامعه بیندیشیم توجه ما را به دل مشغولی خاص جغرافی دانان به مکان جلب میکند. همه چیز در مکانهاي ویژه و زمانهاي خاص رخ میدهد، اما ویژگیهاي مکان و زمان با اختراع جامعه شبکه اي دگرگون شده است. زمان و مکان به مدد تکنولوژي ارتباطات و گسترش شبکههاي اطلاع رسانی منقبض شدهاند. این - منقبض کردن زمان/ فضا - بنابر گفته آنتونی گیدنز، براي شرکتها، دولتها و حتی افراد، گزینه هایی را که تا کنون دست نیافتنی بودهاند فراهم میکند.
5 تصور نهائی از جامعه اطلاعات، شاید با کمترین محاسبه به سادگی مورد تایید قرار گرفته باشد. هر یک از ما با توجه به وضع زندگی روزمره خود متوجه شدهایم که از نظر حجم اطلاعات در گردش، افزایش شگفت آوري رخ داده است. تعداد کانالهاي رادیو و تلویزیون افزایش یافته و 24 ساعته شده اند.
