بخشی از مقاله
چکیده
در این مقاله کوشش شده است تا پس از بررسی جهانی شدن و تبعات آن، علاوه بر تعریفی پویا و باززاینده از فرهنگ و هویت های فرهنگی، ملی و دینی در عصر جهانی شدن، به فرآیندهایی عطف کنیم که امکان جوششی را به خالقان فرهنگ می بخشد که به جای تقلید و انفعال، بستر تحولاتی آتی را رقم زنند. با نگاه به ساختار، روابط و ابعاد مختلف هویت، آن را از خرافات، جهل و تعصبات زدوده و امکان تبلور ارزش ها وحقوق انسانی و معنوی را با تعامل مداوم فرهنگ های بومی و جهانی فراهم آوریم.
در این میان دین و اخلاقیات در آخرین موج جهانی شدن از جایگاهی ویژه برخوردار اند. روندی از هویت یابی های در جریان، یکی از اساسی ترین موضوع های مورد بررسی خواهد بود که نیاز به تبیین و برنامه ریزی خواهد داشت. به خصوص پدیده انتقال آن از نسلی به نسلی دیگر. در گذشته این انتقال موروثی صورت می گرفت، اما اینک ماهیت این انتقال از اساس دگرگون شده و هر جامعه ای ناگزیر است که معیارهای جدید هویت یابی دینی و اخلاقی را شناخته و خود را با آن همراه سازد. چنین شرایطی، تمامی نهادهای پرورشی در خانه، مدرسه و مراکز دینی را وادار می سازد تا رسالت شان را بازتعریف کنند.
مقدمه
وابستگی فکری و درونی بزرگترین فاجعه ای است که گریبانگیر ملت های مسلمان شده است.آن ها با ایجاد بدبینی ملت ها نسبت به خود ، موجبات خودباختگی آنان را فراهم ساخته و در حقیقت شخصیت و استقلال فکری را از ملت ها گرفته اند.مصیبت بزرگ مسلمانان ازخودباختگی فرهنگی است و بدین جهت تنها راه مقابله با خودباختگی و دستیابی به هویت اصیل، تحول فرهنگی و بدست آوردن استقلال فرهنگی است.در واقع زمانی که استقلال فرهنگی ایجاد شود پس از آن زمینه های جهانی شدن آن پدید خواهد آمد.
جهانی شدن، آن است که یک شیوه زندگی خاص تعمیم یابد بطوریکه همه مردم زمین را در برگیرد و موجب ایجاد تعامل، وابستگی و روابط متقابل بین حقایق ،دیدگاه ها،مفاهیم وانسان ها گردد؛روشی که وابستگی متقابل ایجاد می کند ،نه تنها وابستگی متقابل فکری ، بلکه وابستگی سیاسی ،اقتصادی و سازمانی در جهان امروز پدید می آورد.جامعه اسلامی باید سعی کند که در این مواجهه غالب باشد نه مغلوب و برای جامعه اسلامی با حقانیت مبتنی بر وحی الهی، کتاب خدا ، سنت رسول االله - ص - و با اتکا به تمدن اصیل و نیروی انسانی عظیم، دارا بودن چنین توانی امری مسلم است.جهانی شدن یک طرح نیست که ما بتوانیم با آری یا نه گفتن با آن موافقت و یا مخالفت کنیم،بلکه یک جریان است که جامعه اسلامی با آن مواجه است و باید سعی کند با موضع گیری خردمندانه در این مواجهه پیروزشود.
بدیهی است که کشورهای مختلف جهان با توجه به ماهیت و زیرساخت-های حکومتی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، امنیتی و نظامی، تصویری خاص از انسان و جامعه-ی مطلوب، در نظر داشته باشند. روشن است که رسیدن به تصویر پیش روی جوامع، تنها از طریق نظام آموزشی و تربیتی امکان پذیر است. چنانچه اندیشمندان گذشته نظیر افلاطون، بنیاد مدینه ی فاضله ی ترسیمی را بر پایه-ی تربیت قرار داده است و در دوران معاصر نیز، دیویی همبستگی دقیقی بین تربیت و دموکراسی برقرار می-کند و تنها دموکراسی-هایی را پایدار میداند که از سر آگاهی باشد.
اگرچه تصویری که هریک از کشورها از »تربیت« به دست می دهند، وابسته به ماهیت و زیرساخت-های آن-هاست، ولی مهم-ترین عنصری که بدون آن دستیابی به اهداف امکان-پذیر نمی-نماید، انسانهایی-اند که به هدایت و راهبری جوامع می-پردازند. از این رو در هسته یمرکزیِ تصویر کلان از نظام تربیتی، انسان-ها قرار دارند. بنابراین همزمان با ارائه ی تصویر از نظام تربیتی، تصویر شهروند مطلوب نیز ساخته می-شود - آلتریختر و الیوت، 2000؛ به نقل از قائدی، . - 1385از سویی دیگر، امروزه با پدیده-ای به نام »جهانی شدن« مواجه هستیم که به گفته-ی رابرتسون، بر »در هم فشرده شدن جهان و تراکم آگاهی نسبت به جهان« دلالت دارد - رابرتسون، - 35 :1380 و به گفته-ی واترز »فرایندی است که در آن قیدوبندهای جغرافیایی که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده است، از بین می-رود و مردم به-طور فزاینده ای از کاهش این قیدوبندها آگاه می-شوند«
بنابراین ما شاهد هستیم که از نگاه-ها و از ابعاد مختلف - البته بیشتر از دیدگاه اقتصادی و وابستگی اقتصاد و تجارت جهانی - به موضوع جهانی شدن پرداخته می-شود؛ هم نگاه بدبینانه و هم نگاه خوش-بینانه و فرصت-طلبانه، هم نگاه به جهانی شدن به عنوان یک پروسه و هم به عنوان یک پروژه - جهانی-سازی - و ... . جدای از همه-ی این مباحث که در جای خود مهم و قابل بحث می-باشد، به نظر می-رسد که سرنوشت همه-ی انسان-های ساکن در کره-ی زمین بیش از پیش به هم گره خورده است و متأثر از یکدیگر شده است و به عبارتی همه عضوی از این جامعه-ی جهانی و به عنوان یک »شهروند جهانی« محسوب می-شوند.
بیان مساله
در دنیای به سرعت در حال تغییر و وابسته شدن، آموزش می تواند و باید به جوانان برای رویارویی با چالش های آتی و پیش روی کمک کند، چرا که زندگی کودکان و جوانان به شدت به وسیله ی آنچه در دیگر بخش های جهان رخ می دهد، تغییر شکل یافته است و آموزش و پرورش برای شهروندان جهانی باید به آنان دانش، فهم، مهارت و ارزش هایی را که برای مشارکت کامل در تضمین رفاه خود و دیگران و ایجاد مشارکت سازنده هم در سطح محلی و جهانی لازم است، بدهد - آکسفام - و به گفته ی دکتر بانک، استاد سیستم های آموزشی در دانشگاه ایندیانا »اکنون هر فرد می تواند در هر زمانی هر چیزی را از هرکسی دیگر یاد بگیرد.« در این حالت، جامعه ی جهانی اکنون با وظیفه ی آماده سازی جوانان برای مواجهه با چالش های جهان در حال دگرگونی، روبه روست جهانی شدن چیست؟چه ابعادی از زندگی انسان تحت تاثیر جهانی شدن قرار میگیرد ؟برخورد خردمندانه با جهانی شدن چیست؟مردم کشور ما در چه زمینه هایی باید آموزش ببینند تاجهانی شدن به عنوان یک خطر آنه را تهدید نکند؟
تعریف جهانی شدن:
جهانی شدن مجموعه ای از فرایندهای چند بعدی و پیچیده است که عرصه های متعددی از جمله اقتصاد، ایدئولوژی، سیاست، فرهنگ و محیط زیست را در بر می گیرد. منطق جهانی شدن اساسا در منطق سرمایه داری؛ یعنی حفظ و بسط فرایند تکاثر سرمایه ریشه دارد و از اینرو اقتصاد در جبهه مقدم فرایند جهانی شدن قرار میگیرد. - گیلز. - 2002,1 جهانی شدن به زبان ساده فرایند اجتماعی شدن ، انسجام ، پذیرش مردم ، تحمل عقاید آنان و سازگاری و حسن سلوک با مردم به طور متقابل است.
در جریان تبادل افکار اندیشههایی تبیین میشود که در هدایت و آموزش طرف مقابل اثربخش است. جهانی شدن دارای جنبههای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی است و با روشهای مناسب و اصول مربوط به هدفهای گوناگون ، فعالیتهای لازم را تعقیب و از راهبردهایی برای تسریع و تسهیل در نیل به آرمانها استفاده می کند. حال میتوان تعریفی از جهانی شدن ارائه داد که در ادامه به آن می پردازیم : درک متقابل و تفاهم سازگار به منظور ایجاد ارتباط منطقی و اثربخش که به تعامل اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، آموزشی و زیست محیطی صرفنظر از نژاد، جنس، آیین و قومیتهای گوناگون منتهی میشود.
با تجزیه و تحلیل این تعریف ، فراهم سازی بستر فرهنگی جهانی شدن و یکپارچگی نیاز به ایجاد مراکز یادگیری و آموزش دانشگاهی دارد که کلید آن در دست رهبران آموزشی است که با استفاده از الگوی مدیریت مشارکتی یعنی کار با مردم و برای مردم و ارتباط متقابل آموزش و پرورش ، دانشگاه و صنعت زمینهسازی کرده ، با آموزشهای کافی و به هنگام به مثابه فرایندی بزرگ میان مرزهای سنتی ، فرهنگهای گوناگون رشتههای علمی پیوندی برقرار کند - بابازاده ، . - 1381
پیدایش نظام نو ارتباطات الکترونیکی که عرصه آن نظام جهانی است و ویژگیاش یکپارچهسازی همه رسانههای ارتباطی و تعامل بالقوه است ، در حال تغییر فرهنگها است و آنها را دگرگون میکند. از این منظر جهانی شدن تمدن اطلاعاتی را بنا می کند که اتکای آن به زمین ، سرمایه یا موادخام نیست، بلکه مبتنی بر نیروی خلاقیت بشری و نبوغ و ابتکار او است. تمدنی که دانش در آن منبع ارزش قلمداد میشود و به همان گونه که در جامعه صنعتی سرمایه و کار عوامل اصلی تولید را تشکیل می دادند ، در جامعه اطلاعاتی دانش ، عامل اصلی تولید به شمار میآید - کاستلر، . - 1380
جهانی شدن به زبان ساده فرایند اجتماعی شدن ، انسجام ، پذیرش مردم ، تحمل عقاید آنان و سازگاری و حسن سلوک با مردم به طور متقابل است. در جریان تبادل افکار اندیشههایی تبیین میشود که در هدایت و آموزش طرف مقابل اثربخش است. جهانی شدن دارای جنبههای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی است و با روشهای مناسب و اصول مربوط به هدفهای گوناگون ، فعالیتهای لازم را تعقیب و از راهبردهایی برای تسریع و تسهیل در نیل به آرمانها استفاده می کند.
حال میتوان تعریفی از جهانی شدن ارائه داد که در ادامه به آن می پردازیم : درک متقابل و تفاهم سازگار به منظور ایجاد ارتباط منطقی و اثربخش که به تعامل اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی ، آموزشی و زیست محیطی صرفنظر از نژاد، جنس، آیین و قومیتهای گوناگون منتهی میشود. با تجزیه و تحلیل این تعریف ، فراهم سازی بستر فرهنگی جهانی شدن و یکپارچگی نیاز به ایجاد مراکز یادگیری و آموزش دانشگاهی دارد که کلید آن در دست رهبران آموزشی است که با استفاده از الگوی مدیریت مشارکتییعنی کار با مردم و برای مردم و ارتباط متقابل آموزش و پرورش ، دانشگاه و صنعت زمینهسازی کرده ، با آموزشهای کافی و به هنگام به مثابه فرایندی بزرگ میان مرزهای سنتی10 ، فرهنگهای گوناگون رشتههای علمی پیوندی برقرار کند - بابازاده ، . - 1381
