بخشی از مقاله
چکیده
در جستار پیش روی با عنوان »هماهنگی حکم قرآنی ازدواج موقت با فطرت انسان« از مرحله نخست مفهوم شناسی فطرت مورد بحث قرار گرفته و فطرت را در دو حوزه لغوی و اصطلاحی مورد بحث قرار داده. غریزه جنسی مانند دیگر غریزه ها مانند غریزه دفاع و تشنگی و گرسنگی ، در انسان وجود دارد که همگی با علم حضوری درک می شوند و نیازی به اثبات ندارند. در این میان با دلائل آمده در متن از لحاظ کیفی و کمی غریزه جنسی زن نسبت به مرد به مراتب بیشتر می باشد و از آنجا که زنان بسیاری مطلقه اند یا شوهرانشان را به دلائل مختلفی مانند جنگ و... ازدست می دهند بیشتر در معرض فشار جنسی هستند. در این بین اسلام با پیشنهاد طرح متعه یا ازدواج موقت که شرائط خاص خود را دارد و التزامات ازدواج دائم را ندارد، مرتفع نمودن این ازدواج را از راه صحیح و سهل فراهم نموده است. این پیشنهاد اگر به صورت صحیح و باشرائط خاصش در جامعه جاری شود می تواند زنان و مردان مومن را از گزند آسیب ها حفظ نماید.
مفهوم شناسی فطرت
معنای لغوی فطرت از مادهفَطَرَ«» در لغت به معنای شکافتن - واسطی ، - 350/7 :1414 ، گشودن شئ و ابراز آن - احمد بن فارس ، - 505/4 :1404 ابتدا و اختراع - جوهری، بی تا: - 781 ، شکافتن از طول ، ایجاد و ابداع - راغب اصفهانی ، - 640 :1389 آمده است و از آنجا که آفرینش خلقت الهی به منزله شکافتن پرده تاریک عدم و اظهار هستی امکانی است یکی از معانی این کلمه ، آفرینش و خلقت است ، البته آفرینشی که ابداعی ابتدایی باشد.
لذا از ابن عباس نقل شده است که می گفت :
من معنی کلمه »فطرت« را که در قرآن آمده است آن وقتی فهمیدم که با یک اعرابی بادیهنشین روبرو شدم که این کلمه را در موردی به کار برد. وقتی این کلمه را در آن مورد به کار برد مفهوم آیه برای من روشن شد. میگوید: ما کنت ادری ما فاطر السّماوات و الارض حتّی احتکم الیّ اعرابیّان فی بئر. لغت »فاطر« را که در قرآن آمده است درست نفهمیده بودم تا اینکه دو نفر اعرابی آمدند که درباره یک چاه آب با یکدیگر اختلاف داشتند. یکی از آنها گفت:انا فطرتها - ابن اثیر ، - 457/3 :1421 میخواست بگوید چاه مال من است.
مقصودش این بود که من ابتداء آن را حفر کردم. - میدانید وقتی چاه را میکنند، پس از مدتی آب خود را پایین میکشد، لذا دو مرتبه آن را حفر میکنند و چند متر پایینتر میروند - . میخواست بگویدمن صاحب اوّلش هستم؛ یعنی آن کسی که اوّل بار این چاه را حفر کرد من بودم. این عبّاس میگوید از اینجا فهمیدم که لغت »فطرت« در قرآن چه معنایی میدهد: یک خلقت صد در صد ابتدایی در انسان که حتّی در غیر انسان هم سابقه ندارد.
در موارد دیگری هم که لغت »فطر«در زبان عربی به کار برده شده است مفهوم ابتدایی بودن و سابقه نداشتن در آن هست. مثلًا عرب میگوید: »فطر ناب البعیر فطرااذا« شقّ اللّحم و طلع. - صاحب بن عباد ، بی تا: - 163/9 وقتی که دندان شتر در میآید و برای اوّلین بار گوشت را میشکافد، این ابتدای طلوعش را با »فطر« بیان میکنند. همچنین اوّلین شیری را که از پستان حیوان گرفته میشود، به اعتبار اینکه برای اوّلین بار گرفته شده است »فطر« میگویند. - مطهری ، - 458/3 :1377
معنای اصطلاحی فطرت در مورد انسان ، بینش شهودی و نیروی تشخیص خوبی از بدی و درستی از نادرستی ، و تمایل و گرایش به حق و خوبی و پاکی است که در همه انسان ها به صورت گنجینه ای قرار داده شده و خلقتشان مجهز به اصول و ضوابط کلی خوبی ها و بدی ها است تا با آن نیرو ، تا زمانی که گرد و غبار اوهام فکری و هواهای نفسانی بر آن ننشسته باشد ، طریق توحید و ایمان و صراط مستقیم را تشخیص داده ، در آن گام نهد. - مجتبوی ، - 332 :1377 نقش فطرت در تشخیص و ضرورت ازدواج موقت بررسی و مطالعه ای دقیق در اطراف مسائل حقوقی اسلام، این حقیقت را روشن می سازد، که قوانین اسلام بر پایه نیازمندیهای انسان در تمام شوون مختلف زندگی، وضع شده است و تناسب مستقیم با احتیاجات بشر دارد.
احکام درخشان اسلام در عین اصالت و درستی، جوابگوی خواسته های طبیعی و فطری بشردر ادوار زندگی است. یکی از نیرومندترین غرایز در وجود انسان، غریزه جنسی است. این غریزه به منظور تولید مثل و تکثیر نسل افراد در انسان آفریده شده است. تشریع قانون ازدواج در اسلام به منظور هدایت این غریزه اصیل در مجرای صحیح وارضای آن بطور شایسته است. اما چون ازدواج دائم در عین حال که در جلوگیری ازآلودگیها و نگهداری عفت انسان نقش مؤثری به عهده دارد، در تمام شرایط نمی تواند پاسخگوی تمایلات جنسی انسان باشد. از این رو در اسلام قانون ازدواج موقت تشریع شده است تا با استفاده از آن به خواسته های جنسی در تمام شرایط پاسخ مثبت داده شود.
توضیح بیشتر اینکهغریزه در لغت به معانی سجیّه ، خلیقه ، نهاد، خلقت ، جبلت ، فطرت ، طینت ، خمیره قریحه است و در اصطلاح عبارت است از نیروی جبلّی و طبیعی که در درون موجودات حیوانی وجود دارد و او را به سوی مقصد خاصی که در زندگی نیازمند است ، راهنمایی می کند. روان شناسان برای انسان ، غرایز زیادی ذکر کرده اند که اهمّ آنها عبارت اند از غریزه تغذیه ، تشنگی ، دفاع و جنسی می باشد. - ر.ک: ابراهام اچ ، مزلو ، 90-70 :1372 ؛ احمدی ، - 86 :1374
غریزه جنسی عبارت است از میل موجود حیوانی - اعم از نر و ماده - به جنس مخالف که این میل در یک مرحله معینی از رشد انسان ، همراه تغییرات فیزیولوژیک بدنی بروز می کند. بی تردید وجود چنین میلی در انسان ، بلکه در موجود حیوانی ثابت و بدیهی است که احتیاج به اثبات ندارد ، اما سؤال این است که آیا غریزه جنسی در زن ومرد متفاوت است ؟ برای پاسخ به این سؤال ، باید ابتدا انواع تفاوت را بیان کنیم .
تفاوت ذاتی :
تفاوت بین دو شئ ، گاهی در تمام ماهیت است و گاهی در بعض ماهیت که به آن تفاوت ماهوی یا ذاتی می گویند. به طور مثال ، انسان و سنگ در تمام ذاتیات و انسان و آهو در بعض ذاتیات با هم تفاوت دارند.
