بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با عنوان جان دیویی و تعلیم و تربیت و با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش تحلیل محتوای کیفی به نگارش درآمده است. از دیدگاه دیویی، هدف تعلیم و تربیت، جامعه دموکراتیک است و در تعریف آن میگوید: جامعه دموکراتیک، جامعهای است که از پیدایش اختلافات و تبعیضات طبقاتی، قومی و نژادی جلوگیری میکند. وی میگوید: تعلیم و تربیت عبارت است از: بازسازی و ساماندهی تجربه که بر معنیدار شدن و عمق آن میافزاید و توانایی هدایت جریان تجربه را توسعه میبخشد. دیوئی، معتقد است که دانشآموز نیاز به علاقه و رغبت دارد، بنابراین باید نسبت به این دو رکن پایهای و اساسی اهمیت قائل بود.
دانشآموز باید طوری تربیت شود که خود عامل باشد نه اینکه عمل شخص دیگری را تحمل کند. دیویی اعتقاد دارد که تعلیم و تربیت باید بر اساس تواناییها و ظرفیت دانشآموزان صورت گیرد. منظور دیویی از توجه به تفاوتهای فردی دانشآموزان، امتیاز قائل شدن برای برخی و یا محروم کردن عدهی دیگری نیست بلکه منظور آن است که با هر فرد متناسب با ظرفیت و استعدادش برخورد شود. دیویی معتقد است که روش آموزش باید عملی باشد تا یادگیری را تعمیق بخشدمثلاً در آموزش حجمهای هندسی، معتقد است که باید به طور عملی و در طبیعت به دنبال نمونههای آنها بگردیم نه اینکه با یکسری مفاهیم نظری مطلب را انتقال دهیم. دیویی تاکید میکند که روش آموزشی باید با محتوا هماهنگ باشد تا بتواند یادگیری را ایجاد نماید.
کلیدواژه ها: جان دیویی، تعلیم و تربیت.
مقدمه
جان دیویی - زاده 20 اکتبر 1859 -در گذشت 1 ژوئن - 1952 یکی از معروفترین فیلسوفان امریکایی قرن بیستم و از پیشتازان عمل گرایی - پراگماتیسم - است که آرای انقلابیاش در باب سرشت فلسفه، آموزش، جامعه و سیاست بحثهای فراوانی را به وجود آورد. جان دیویی در روز بیستم اکتبر سال 1859 میلادی در شهر برلینگتون در ورمونت آمریکا به دنیا آمد. او بیست سال ابتدایی زندگیاش را در روستا گذراند و تحصیلات مقدماتی خود را در همانجا به پایان برد. او پس آن وارد دانشگاه جان هاپگینز شد و در کنار تحصیل در رشته فلسفه به شغل آموزگاری در مدرسه نیز مشغول بود. دانشگاه جان هاپکینز تا زمان فارغ التحصیلی او تحت سرپرستی جرج اس موریس بود که گرایشهای آرمانگرایی داشت و توانسته بود ذهن دیویی را با اندوختههای خود در این خصوص مشغول کند. دیویی جان هاپکینز را به قصد تصاحب یک منصب پیشنهادی به سوی دانشگاه میشیگان ترک گفت.
اولین فعالیت جدی دیویی در فلسفه تلاشی بود که در خصوص ترکیب شیوه در حال پیدایش روانشناسی تجربی با پایههای اصلی آرمانگرایی موریس صورت داد. دیویی طی دهه 1890 بهویژه بعد از حضورش در دانشگاه تازه تاسیس شیکاگو در سال 1894، در آغار راهی قرار گرفت که شروعش منجر به فاصله گرفتن او از مابعدالطبیعه آرمانگرایی شد؛ روندی که دیویی در زندگینامه خود با نام »استبدادگرایی تا تجربه گرایی به آن اشاره داشتهاست. دیویی با تاثیر بسیار از "اصول روانشناسی" ویلیام جمیز، به رد ادعای آرمانگرایان پرداخت که در آن با مطالعه پدیدههای تجربی، دنیا را ذهن انسان میدانستند. مشاجره با رئیس دانشگاه شیکاگو، دیویی را در سال 1904 مجبور به ترک این دانشگاه کرد و پس از آن به تدریس در دانشگاه کلمبیا پرداخت و تا زمان بازنشستگی در این دانشگاه باقیماند. دیویی در طی این سالها بسیاری از آثار ارزشمند خود را به رشته تالیف درآورد - کاردان، . - 1388
دیویی معتقد است که روش آموزش باید عملی باشد تا یادگیری را تعمیق بخشدمثلاً در آموزش حجمهای هندسی، معتقد است که باید به طور عملی و در طبیعت به دنبال نمونههای آنها بگردیم نه اینکه با یکسری مفاهیم نظری مطلب را انتقال دهیم. دیویی تاکید میکند که روش آموزشی باید با محتوا هماهنگ باشد تا بتواند یادگیری را ایجاد نماید. دیویی روشهای فعال در تعلیم و تربیت را مدنظر قرار میدهد و می گوید که روش فعال باید فهمیدن، اختراع کردن، بازسازی کردن، حرفهآموزی، کارها و فعالیتهای عملی را گسترش دهد. دیویی با روشهای سنتی مانند سخنرانی و حفظ کردن مخالف است و میگوید که این روشها معایب فراوانی دارند. دیویی یکی از روشهایی را که تاکید دارد روش کارگروهی و همکاری معلم و شاگردان با هم و یا شاگردان با یکدیگر است؛ زیرا این روشها میتوانند، شخصیت عقلی فراگیران را شکوفا سازند و مستلزم ارتباط محیط زندگی جمعی دانشآموزان است. دیویی معتقد است با روشهای گروهی، کودکان با محیط، با همسالان و با بزرگسالان تعامل پیدا میکنند و میتوانند در رفع نیازهای یکدیگر سهیم باشند - اولیچ، . - 1370
تعلیم و تربیت و جان دیویی
کار جان دیویی در تعلیم و تربیت تجربه گرایی در سال 1896 در زمان کارآموزی آن در دانشگاه شیکاگو آغاز کرد که در آن جا مدرسه آزمایشگاه دانشگاه را را که بعدها به "مدرسه دیویی" شهرت یافت تاسیس کرد. این مدرسه راهی برای تحربه در تفکر آموزسی بود. دیویی در مدرسه خود جماعتی را در نظر می گرفت که در آن دانش آموزان خود فعال ترین اعضای آن بودند. دیویی می خواست که مدرسه مکانی باشد که در آن تعلیم و تربیت بر مبنای اصول فعالیت های ذهنی و فرآیندهای رشد باشد. از دیدگاه دیویی، هدف تعلیم و تربیت، جامعه دموکراتیک است و در تعریف آن می گوید: جامعه دموکراتیک، جامعهای است که از پیدایش اختلافات و تبعیضات طبقاتی، قومی و نژادی جلوگیری میکند. وی می گوید: تعلیم و تربیت عبارت است از: بازسازی و ساماندهی تجربه که بر معنی دار شدن و عمق آن میافزاید و توانایی هدایت جریان تجربه را توسعه میبخشد. دیوئی در کتاب دموکراسی و تعلیم و تربیت، چهار ویژگی تعلیم و تربیت را ذکر میکند:
الف - تعلیم و تربیت ضرورت زندگی است: دیویی تعلیم و تربیت را به عمدی و غیرعمدی تقسیم کرده است، اساس آموزش و پرورش را ارتباط و انتقال فرهنگی و اجتماعی میداند زیرا بدون آموزش و پرورش عمدی و غیرعمدی زندگی میسر نیست.
ب - تعلیم و تربیت به مثابه کنش اجتماعی: محیط اجتماعی نقش مهم تربیتی دارد و فراگیری کودک امری انتزاعی و مجرد از مناسبات و روابط اجتماعی و محیط نیست، بلکه در متن همین مناسبات مطالب فراوانی را فرا می گیرد - ابراهیم زاده، . - 1370
ج - تعلیم و تربیت به مثابه راهنمایی: به اعتقاد دیویی انگیزهها و کوششهای مشخص نوآموز را باید کنترل و هدایت کرد و نقش راستین تعلیم وتربیت همین است.
د - تعلیم و تربیت به مثابه رشد: دیویی در این مورد بر این نکته تاکید تام میورزد که تعلیم و تربیت به رشد رساندن است و رشد عمیق زندگی است. تا زندگی هست، تعلیم و تربیت هم است. با توجه به آنچه گذشت میتوان گفت تعلیم و تربیت متربی عبارت است از: فرآیندی اصیل- نه فقط مقدماتی - میان مربی ومترّبی، ناشی از ضرورت زندگی اجتماعی و مبتنی بر رغبتهای درونی و فعلی دانشآموز و متربی به منظور بازسازی تجربه برای رشد و دموکراسی اجتماعی.
بر طبق نظر دیویی هدف تعلیم و تربیت، تعلیم و تربیت بیش تر است. بنا براین وظیفه ی تعلیم و تربیت هم کار برای غایت است و هم کار برای وسایل. او انکار نمی کند که هدف های جزئی در قلمرو تعلیم و تربیت باشند. در واقع او تأکید می کرد که فعالیت های تربیتیذاتاً باید هدف هایی داشته باشد. ما - هم دانش آموزان و هم معلمان - در حال تلاش برای به انجام رساندن برخی چیزها هستیم. اما هدف های ما ثابت نیست و هیچ هدف اصلی و نهایی در ورای تعلیم و تربیت مستمر وجود ندارد. مادامی که یک هدف جزئی به طور مناسب به صورت راهنمای فعالیت ما عمل می کند، آن را حفظ می کنیم و زمانی که در دادن چنین راهنمایی به ما شکست بخورد، آن را رها کرده و هدف دیگری که مرتبط تر است، جایگزین می کنیم.
از این رو، هدف ها در برنامه ریزی، وسایل - غایات - - 26 عمل می کنند. اگر در هدفمان برای این منظور استوار باشیم و در وسایل انتخابی مان کهاحتمالاً به نظر نمی رسد به غایت مورد آرزوی ما منتهی شود، آن گاه ما باید وسایل مختلفی را در نظر بگیریم. درسایر موارد، ما هدف را به خودی خود مورد بازنگری قرار می دهیم. اغلب یک هدف جزئی به عنوان یک وسیله در خدمت هدف ها و غایت های دورتر است، و بنابر این ممکن است با آن همان رفتاری را بکنیم که با وسایل دیگر می کنیم - دیویی، . - 1333
معلّم و تربیت
از نظر دیویی معلم نقش راهنما و همکار شاگردان را برعهده دارد. دیویی اعتقاد دارد که معلم نباید نقش دانای محض که میخواهد دانش خودرا منتقل کند، داشته باشد بلکه باید دانشآموزان را از راه فعالیت، تحقیق و پرورش به تفکر وادارد. مربی به عنوان زنده نگاه دارنده تفکر و یادگیری در ذهن دانشآموز است. اوست که به ایجاد موقعیتها و ساختن شرایط فعالیت، کار و تلاش دانشآموزان اقدام میکند و شرایط تجربه مفید را فراهم میسازد، همواره درصدد است تا فعالیتی نو برای شاگرد با توجه به علاقه و رغبتش فراهم کند. از نظر دیویی باید همواره یک ارتباط متقابلی میان دو رکن یاددهنده و یادگیرنده یا همان معلم و دانشآموز وجود داشته باشد. آنان باید به تبادل تجربه بپردازند و هر دو در حال یادگیری باشند، هر دو یکدیگر را راهنمایی و هدایت کنند نه اینکه یکی مجبور به اطاعت و دیگری دستوردهنده باشد.
در این ارتباط متقابل، تعادل ایجاد میشود، مساله به وجود میآید و تفکر منطقی میگردد. دیویی بر تربیت معلمان تاکید دارد و معتقد است که برای تغییر و اصلاح تعلیم و تربیت باید معلم را آماده ساخت و او را تربیت کرد و بر آموزش مداوم معلم تاکید داشت و او را به عنوان یک رکن مهم در تربیت مؤثر و مفید تشخیص داد و در تربیت او کوشید. اگر در تربیتمعلّم، دقت کافی به عمل آید و برای تربیت وی از روشهای فعال استفاده گردد و ایجاد یک ارتباط دو طرفه میان معلم و جامعه فراهم شود در این صورت معلم تربیت میشود که قدرت درک و فهم بالایی برای برخورد با دانشآموزان و حل مشکلات آنان را خواهد داشت. برای تحقق این هدف
