بخشی از مقاله
چکیده
کودکان، سرمایههای ا صلی ک شورند و پرورش آنها از هدفهای ا صلی برنامههای تو سعه اجتماعی و اقت صادی ا ست. برای د ستیابی به اهداف تو سعه، باید تأمین بالاترین سطح سلامت ج سمی، روانی، اجتماعی و معنوی کودکان به عنوان ضرورت و اولویت برنامههای توسعهای مورد توجه قرار بگیرد. مدارس، علاوه بر آموزش مهارتهای خواندن و نوشتن، بعد از نهاد خانواده، مهم ترین نقش را در توسعه سلامت دانش آموزان، کارکنان، اولیاء و ... به عهده دارد، بنابراین پرداختن به بهداشت مدارس و توجه به ارتباط تنگاتنگی که بین بهداشت و سلامت وجود دارد، باید همواره مورد توجه سیاستمداران قرار گیرد. مقاله حاضر با هدف بررسی جایگاه بهداشت مدارس، در رشد سلامت جامعه، سعی در تبیین نقش مدارس در سلامت جامعه دارد، اطلاعات به شیوه مروریBتوصیفی جمع آوری گردیده است. براساس نتایج، بهداشت مدارس و التزام به رعایت آن که شامل: بهداشت دانش آموزان، مربیان، اولیاء و فضای فیزیکی مدرسه و ...است، باید به عنوان رکن اصلی حفظ سلامت جامعه مورد توجه قرار گیرد. کلید واژهها: مدرسه، بهداشت مدارس، سلامت جامعه.
مقدمه
سلامتی، به عنوان یک ارزش فردی و اجتماعی، بر طبق اساسنامه سازمان جهانی بهداشت و از دیدگاه همه ملتها و نزد همه مکاتب، یکی از مهمترین و ابتداییترین حقوق و نیازهای حیات بشری تلقی شده و دست یافتن به بالاترین سطح آناز، اهداف اجتماعی و ملّی تمامی دولتها به حساب میآید.موضوع سلامتی از دیرپاترین پدیدههای اجتماعی و قدیمیترین ارزشهای حیات بشر نیز بهشمار میآمده است، بهطوریکه در طی قرون متمادی بسیاری از فرهنگها، ارزشها، عقاید، سیاستها،قومیّتها حتی لباس و لهجه اساساً تغییر نمودهاند امّا نیاز انسان به سلامتی و زنده ماندن همچنان پابرجا و لا یتغیر باقی مانده است.انسانها پیوسته در مواجهه با عوامل مختلف بیماریزا و بروز و انتشار بیماریهای گوناگون در جستجوی روشها و راهحلهایی بودهاند که سلامتی خود را تأمین کنند و آن را ارتقا دهند.
برخورداری از خدمات بهداشتی یکی از حقوق فردی و اجتماعی مسلم آحاد جامعه در برابر دولتها بوده است و در قانون اساسی اکثریت کشورها، موادی قانونی برای وصول به هدف بهداشت و سلامتی عمومی در نظر گرفته شده است. از طرف دیگر بخش عظیمی از افراد هر کشور را دانش آموزان آن کشور شامل میشوند که روزانه بیش از نیمی از وقت خود را در مدارس سپری میکنند و مدارس به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای تربیت رسمی ، پس از خانواده در تأمین سلامت افراد نقش به سزایی به عهده دارد و به دلیل ارتباط وثیقی که بین سلامت و بهداشت وجود دارد ، توجه به بهداشت مدارس یکی از التزاماتی میباشد که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
بیان مسئله
مدرسه
دوازده سال از حسّاسترین دوران زندگی اکثریت افراد جامعه را که ملازم با تکوین شخصیت اجتماعی، رشد جسمی و روانی آنهاست، در اختیار دارد. مدرسه به جهت آنکه تنها ارگان سازمانیافته رسمی برای تعلیم و تربیت کودکان این سرمایههای آینده انسانی جامعهاند، به عنوان مؤثرترین نهاد بر روند توسعه اجتماعی، اقتصادی آتیه هر کشور تأثیر میگذارد. اما همین مکان به دلیل محدودیت و محصور شدن در فضا و زمان خاص و کثرت جمعیت دانشآموز، ممکن است محیطی بیماریزا و رنجآور برای کودکان باشد و به تعبیر لوکمن »دوران مدرسه میتواند بحرانیترین دوران برای کودکان باشد، زیرا مشکلاتی که در این دوران برای آنان حادث میشود اثری دائمی بر جسم و روان آنها ایجاد میکند.« - آزرمی سه ساری ، ص . - 103
بهداشت مدارس
براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، بهداشت مدارس مجموعه اقداماتی که به منظور تشخیص، تأمین و ارتقای سطح سلامت جسمی، روانی و اجتماعی دانشآموزان و کارکنان مدارس، تحت راهنمایی و سرپرستی مسئولان آموزشگاه به اجرا درمیآید. هدف کلی بهداشت مدارس، آموزش و پرورش کودکانی سالم و متعادل است که در طول تحصیل، اختلالی در سلامتی فکری، جسمی و روانی آنان مشاهده نگرددتحقّق. این هدف مستلزم شناسایی کلیه عوامل و مؤلفههای مؤثر بر سلامتی دانشآموزان و بهداشت مدارس و برنامهریزی به منظور استفاده مطلوب و بکارگیری تمامی آن عوامل است. کارشناسان امر متعقدند مهمترین عواملی که بر تندرستی دانشآموزان و توسعه بهداشت مدارس مؤثرند عبارتند از: کانون خانواده، محیط مدرسه، جامعه و شرایط اجتماعی و زیست محیطی آن. به عبارت دیگر سلامتی دانشآموزان، در نهاد خانواده بنیان گذاشته میشود، در مدرسه شکل میگیرد و تقویت میشود و در اجتماع تکمیل میگردد.
کارشناسان سازمان جهانی بهداشت دوران مدرسه را برای ابتلای کودکان به بیماریها و خصوصاً بیماریهای عفونی، سنی انتخابی دانستهاند و معتقدند طفلی که از اجتماع کوچک خانه دور و به اجتماع بزرگ مدرسه گام مینهد، شانس زیادتری برای ابتلا به انواع آلودگیها و بیماریهای عفونی دارا میباشد. زیرا در سن مدرسه است که فعالیت خارج از محیط منزل و به دور از چشم پرعاطفه پدر و مادر برای کودک شروع و میزان تماس او با افراد و محیط خارج افزایش مییابد. بدیهی است، چنانچه در مسیر رشد و تعالی طفل از گذرگاه منزل، مدرسه و اجتماع هر کدام از این نهادها، نسبت به مسؤولیت خطیر خود اهمال کنند، اختلال و وقفه حاصله در رشد و پرورش کودکان، جبرانناپذیر، مشکل و پرهزینه است. - آزرمی سه ساری ، ص . - 101
سیر تاریخی بهداشت مدارس در کشورهای مختلف و ایران
تاریخچه بهداشت مدارس در کشورهای مختلف
توجه به اهمیت و پرورش بهداشت مدارس درکشورهای مختلف جهان همزمان نبوده است و از نظر تاریخی کیفیت عمل و برنامه ریزی و فعالیتهای بهداشت مدارس در کشورهای مختلف متفاوت میباشد. شاید اولین اقدام در زمینه بهداشت مدارس مربوط به کشور فرانسه باشد، این کشور همراه طرح آموزش علمی خود در سال 1793 میلادی ماده ای را در رابطه با بهداشت مدارس ئو انتخاب یک نفر پزشک به عنوان مسئول بهداشت مدارس به تصویب رساند. در ایالات متحده آمریکا، ویلیام الکوت در زمینه بهداشت مدارس در سال 1837 و درباره نحوه ساختمان و محیط مدرسه اولین اقدام را انجام داد. در کشور هلند بهداری آموزشگاهها در سال 1868 با استخدام دو نفر پزشک پایه گذاری شد، و سپس در سال 1942 اولین قانون مربوط به بهداشت مدارس به تصویب رسید.
