بخشی از مقاله
چکیده
خداوند کانون مرکزی همه محبتهاست و آفرینش ریشه در رحمت و مهرورزی خداوند دارد، او بهترین حبیب و محبوبیست که رسول خدا - ص - فرمودند: »لایضح االله الرحمه لاعلی رحیم« رحمت خدا جز افراد مهربان را در بر نمیگیرد.محبت یک نیاز طبیعی است و از مهمترین نیازهای روانی کودکان برخورداری از محبت است، زیرا ارضای این نیاز، موجب آرامش روانی، امنیت خاطر، اعتماد به نفس، اعتماد به والدین و حتی سلامت جسمی آنان میشود. هدف این پژوهش بررسی جایگاه محبت در تعلیم و تربیت اسلامی است. نوع پژوهش مروری،روش جمع آوری اطلاعات اسنادی - کتابخانه ای - است و اسناد مورد بررسی شامل منابع معتبر علوم تربیتی، اطلاعات علمی ،اینترنتی و جمع آوری آیات و ترجمه تفاسیرانجام گرفته است. در این پژوهش، محبت از دیدگاه قرآن، پیامبر اسلام و امیرالمومنین - ع - بررسی شده و محبت به عنوان عامل سلامت جسم و روان و عاملی انگیزشی در تعلیم و تربیت با توجه به اصول محبت شامل:ابراز محبت، اعتدال در محبت، برابری در محبت، معرفی شده است.
واژه های کلیدی: محبت، تعلیم، تربیت، دیدگاه اسلام مقدمه:
از زمره صفات ثبوتی و فعل خداوند خالقیت و ربوبیت است. یعنی هم آفریدگار است و هم پروردگار، جریان این دو صفت الهی در مورد انسان توسط پدر و مادر انجام می شود و این دو هستند که وسیله پیدایش او در حیات مادی و رشد و تربیت او به ویژه در ایام کودکیاند. یکی از شاخصه های مهم خانوادهی قرآنی وجود محبت در کانون خانواده است. در مرحله اول این محبت را خداوندوَجَعَلایجاد میبَینَکُمنماید:» مَوَدﱠهَ وَ رَحمَهً« در مرحله ی بعد میان والدین و فرزندانشان ایجاد محبت می شود و بعد هم در بین فرزندان، وظیفهی همهی اعضای خانواده حفظ و نگهداری از این هدیهی الهی است - احمد، . - 1395 فرزندانی که در کانون سرشار را از محبت بزرگ شدهاند می توانند این خصیصه الهی را به دیگران در محیط آموزش و تربیتی انتقال دهند و بهتر بتوانند با معلمان و همکلاسی های خود رابطه دو مستی برقرار کنند که از نیکوترین و اساسی ترین روش های تربیت دینی روش محبت است که بیشترین تناسب را با فطرت و سرشت انسانی دارد.
نیروی محبت در تربیت دینی، نیروی برانگیزاننده و تحول آفرین است و اگر درست و به اعتدال به کار گرفته شود تاثیری شگفت در نزاهت آدمی و تحقق تربیت کمالی دارد. انسان تشنهی محبت است و محبت حیات بخش دلهاست. هر کسی که خود را دوست دارد میخواهد محبوب دیگران نیز باشد احساس محبوبیت دل را شادمان میگرداند. محبت مفهومی است که بطور دو جانبه بررفتار، مربی و متربی اثر میگذارد. تا فردی کسی را دوست نداشته باشد، چگونه میتواند او را تربیتکند. اصولاً نقش محبت در تربیت نقش کلیدی است و از مهم ترین امور در تربیت و در برقراری ارتباط موثر بین مربی و مرتبی به شمار میرود و بهترین نوع رابطه، رابطهای است که براساس محبت باشد؛ زیرا چنین رابطهای طبیعی است و رابطه براساس زور و خشونت و هر رابطه دیگر غیرطبیعی خواهد بود.
از مهمترین نیازهای روانی کودکان برخورداری از محبت است از آنجا که والدین، نخستین سرپرست فرزند هستند لازم است به این نیاز فرزند توجه خاص داشته باشند و بدانند پاسخ گویی صحیح به این نیاز، اساس و پایه تربیت او را تشکیل میدهد؛ زیرا ارضای این نیاز موجب آرامش روانی، امنیت خاطر، اعتماد به نفس، اعتماد به والدین و حتی سلامت جسمی او میشود. با توجه به آنچه گفته شد میتوان دریافت که شناخت عوامل موثر در بهبود روند تعلیم و تربیت تا چه اندازه میتواند مهم باشد، یکی از این عوامل مهم به عنوان عامل پیوند و ایجاد همبستگی بین افراد، محبت استاعمال. محبت برای همه انسانها مخصوصاً در محیط تعلیم و تربیت امری ضروریست چرا که محبت عاملی برای سلامت جسم و روان است و سبب دوری فرد از نابسامانیهای رفتاری و اخلاقی و روشی برای غنی ساختن روابط انسانی و سلامت برخوردهاست - تقوی و همکاران، . - 1396 همچنین رشد معنوی و تربیت اخلاقی مستلزم پرورش سالم عواطف کودک است. هر چند محبت و مهرورزی از عوامل مهم تربیت است اما بهتر است نسبت به این کلمه، تبیین دقیق تری را داشته باشیم که در این پژوهش سعی بر آن شده به این مهم پرداخته شود.
روش تحقیق:
نوع پژوهش مروری و روش جمع آوری اطلاعات اسنادی - کتابخانه ای - است و اسناد مورد بررسی شامل منابع معتبر علوم تربیتی، اطلاعات علمی و اینترنتی و جمع آوری آیات و ترجمه تفاسیر انجام گرفته است.
چاچوب نظری تحقیق
-1تعلیم: مصدر باب تفعیل از ریشه »ع- ل- م« و به معنی آموختن و آگاهانیدن است.ٌ تعلیم، آگاهی دادن است و برخی گفتهاند: تعلیم برخلاف اعلام، ویژه اموری است که با تکرار و فراوانی همراه باشند، به گونهای که اثری از آنها در ذهن متعلم پدید آید.ٍتعلیم اصلاً کلمه عربی بوده و در فارسی آنرا آموزش گویند که به معنی آموختن و آگاه کردن به کسی و یا آموختاندن است و در اصطلاح عبارت است از انتقال دانش و معلومات به اذهان شنونده میباشد یا تعلیم - آموزش - عبارت از انتقال حقایق و ارزشهای فرهنگی که توسط بشریت جمع آوری شده است در قرآن کریم واژه تعلیم با تزکیه آمده است - بقره،129 ، آل عمران، 164، جمعه، . - 62 در دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری : - 1373 - تعلیم، پرورش و استقلال نیروی فکری دادن و زنده کردن قوه ابتکار متعلم است.
-2تربیت: واژه تربیت در لغت، مصدر باب تفعیل از ریشهرَبَبَ«»رَبَوَیا«» به معنای رشد، نمود، زیاد شدن و افزایش یافتن و اصلاح چیزی آمده است. این منظور در لسات العرب میگوید: تربیت از ربو، به معنای زیادتی، رشد، نمو و نگهداری میباشد. راغب اصفهانی تربیت را، تغییر تدریجی امری، به گونه ای که آن چیز به حد تمام برسد، میداند. صاحب کتاب التحقیق فی کلمات القرآن الکریم با تجزیه و تحلیل آرای اهل لغت به این نتیجه رسیده است که اکثر
اهل لغت، واژه تربیت را از ریشه رَبَبَ و یا رَبَوَ میدانند. - خدامیان آرانی، - 1395
- دهخدا نیز تربیت را به معنای پرورانیدن، پروردن و آموختن بیان داشته است.
-شهید مطهری - 1373 - در تعریف تربیت اینگونه بیان میدارد، تربیت عبارت است از: پرورش دادن، یعنی استعدادهای درونی را که بالقوه در یک شی موجود است به فعلیت در آوردن و پروردن. بنابراین، تربیت شامل ایجاد یا فعلیت بخشیدن هر نوع کمالی در انسان میشود که مطلوبیت و ارزش داشته باشد. این کمال گاهی جنبه شناختی دارد که به دانش، شناخت و آگاهی انسان مربوط می شود. همچنین تربیت، ابعاد متعدد و گوناگونی دارد. آشنایی با ابعاد مختلف تربیت، علاوه بر جلوگیری از افراط و تفریط در برخی زمینه ها، باعث پرهیز از مغفول ماندن
