بخشی از مقاله
چکیده
»خانواده« کوچکترین نهاد اجتماعی است که از نظر اسلام، سلامت و فساد آن، نقش اساسی در سلامت و فساد جامعه و نهادهاي سیاسی و سازمانهاي اداري دارد.شکلگیري خرده سیستم »اصلاح امر جوانان« در تشکیل خانواده سالم، و خرده سیستم »اصلاح امر بانوان« در نقش متعادل خانوادگی، اجتماعی و اداريشان، از شرایط اساسی تشکیل خانواده است. توجه به سرپرستی و مسئولیت اقتصادي مردان و مطالبات و دریافتهاي مالی زنان در امر ازدواج، ضرورت اولویت اشتغال را براي مردان در حوزة ارباب رجوع مرد و یا حوزة عمومی، مطرح مینماید.
شأن همسري و مادري زنان، دو شغل تکوینی است که تکریم ویژة روانی و اقتصادي را میطلبد؛ لذا اشتغال اجتماعی آنان، شغل سوم محسوب میشود که ناگزیر ساعات رسمی اشتغال زنان به یک سوم تقلیل مییابد تا تعادل میان شئونات خانوادگی و اجتماعی اداري زنان پدید آید. در عوض در حوزة خاص زنان - آموزش، تربیت، بهداشت و درمان و... - مشارکت زنان حداقل به سه برابر افزایش خواهد یافت.جهتگیري رشتهها و گرایشهاي تحصیلی در نظام آموزشی متوسطه و عالی و میزان پذیرش داوطلب آن، مبتنی بر نقشهاي مکمل زن و مرد در خانواده و اجتماع نیز از دیگر شرایط سلامت خانواده و جامعه است.
واژههاي کلیدي: نهاد خانواده، سیاستگذاري، اداري، اجرایی، نظام، اسلام
مقدمه
بهطور معمول در مقوله طراحی و برنامهریزي نظام جمهوري اسلامی از چشمانداز تا بخشنامههاي اجرایی، پنج مرتبه از طراحی مطرح است:
- 1 طراحی چشمانداز نظام، منبعث از قانون اساسی و کتاب و سنّت معصومین - ع - .
- 2 طراحی سیاستهاي کلی نظام، مبتنی بر چشمانداز و قوانین مادر - قانون اساسی و.... - .
- 3 طراحی سیستمهاي خط و مشیگذار.
- 4 تدوین قوانین اجرایی.
- 5 تدوین دستورالعملها و بخشنامههاي اجرایی.
از نظر اسلام، یکی از مقولاتی که در طراحی و اجرا نیازمند عنایت ویژه میباشد،»نهاد خانواده« است.در مقدمه قانون اساسی جمهوري اسلامی ایران، مصوب 1358 ه/ ش و اصلاح شده در 1368، به یکسان بر اهمیت جایگاه نهاد خانواده، و نقش ویژه و استیفاي حقوق زنان تأکید شده است - قانون اساسی، : - 17»خانواده واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان است و توافق عقیدتی و آرمانی در تشکیل خانواده که زمینهساز اصلی حرکتِ تکاملی و رشدیابنده انسان است، اصل اساسی بوده، فراهم کردنِ امکانات، جهت نیل به این مقصود از بازیافتن وظیفه خطیر و پرارجِ مادري در پرورش انسانهاي مکتبیِ پیش آهنگ، خود همرزمِ وظائف حکومت اسلامی است، زن در چنین برداشتی از واحد خانواده....ضمن مردان در میدانهاي فعال حیات میباشد و در نتیجه، پذیراي مسئولیتی خطیرتر و در دیدگاه اسلامی برخوردار از ارزش و کرامتی والاتر خواهد بود.«
با این توجه ویژه به زنان و نهاد خانواده است که در فصل اول قانون اساسی که 14 اصل کلی حاکم بر نظام را بیان میکند، اصل 10 به تحکیم نهادِ خانواده، اختصاص دارد.
»از آنجا که خانواده واحد بنیادي جامعه اسلامی است، همه قوانین و مقررات وبرنامهریزيهاي مربوط، باید در جهت آسان کردنِ تشکیل خانواده، پاسداري از قداست آن و استواري روابطِخانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی است« - قانون اساسی، . - 10/1در فصل سوم، در باب حقوق ملت، اصل 21، وظائف دولت را در قبال حقوق ویژة بانوان، بیان میدارد:»دولت موظف است حقوق زنان را در تمام جهت با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و امور زیر را انجام دهد:
1.ایجاد زمینههاي مساعد براي رشد شخصیت زن و احیاي حقوق مادي و معنوي او.
2.حمایتِ مادران، بالخصوص در دوران بارداري و حضانتِ فرزند و حمایت از کودکان بیسرپرست.
3.ایجاد دادگاه صالح براي حفظ کیان و بقاي خانواده.
4. ایجاد بیمه خاصِ بیوگان و زنان سالخورده و بیسرپرست.
5.اعطاي قیومیت فرزندان به مادران شایسته در جهتِ غبطه آنها در صورت نبودن ولی شرعی.«
در تدوین چشمانداز جمهوري اسلامی ایران در افق 1404 ه/ش - 1382/8/13 - ، در مسیر تحقّق آرمانها و اصول قانون اساسی »نهاد مستحکم خانواده به دور از فقر، فساد، تبعیض و بهرهمند از محیط زیست مطلوب« مطرح شده است.در ابلاغیه سیاستهاي کلی برنامه چهارم توسعه - اولین فاز تدوین سیاستهاي کلی چهار برنامه پنج ساله آینده - که در تاریخ 1382/9/11 از جانب رهبري نظام به ریاست جمهورِ وقت صادر شده است، به تقویت نهاد خانواده و توجه ویژه به جایگاه زن درآن، متذکر شده است - بند 14 از محور امور اجتماعی، سیاسی... - :»بند :14 تقویت نهاد خانواده و جایگاه زن در آن و در صحنههاي اجتماعی و استیفاي حقوق شرعی و قانونی بانوان در همه عرصهها و توجه به نقش سازندة آنان.«در بند 15 از محور فوق، در راستايِ تحکیم خانواده، تلاش در جهت رفع دغدغههاي شغلی، ازدواج، مسکن، و آسیبهاي اجتماعی جوانان مطرح شده است؛ همانگونه که ملاحظه میشود، چشمانداز در همان مفهوم لغوياش دورنماي کلی تحقّق ارزشهاي اسلامی مندرج در قانون اساسی را در بستر زمان و مکان، در افق 1404 ش ترسیم مینماید.
