بخشی از مقاله
چکیده
امروزه صنعت گردشگری به ویژه شاخه شهری آن، جایگاه خاصی را در اقتصاد کشورها دارد و نقش فعال و موثر در ارتقاء ساختار اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی کشورها به خصوص در کشورهای رو به توسعه بازی می کند شهرها دارای جاذبه های گردشگری فراوان می باشند و همواره گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می نمایند، لذا توسعه گردشگری شهری پایدار و مدیریت خردمندانه آن، نیازمند برنامه ریزی دقیق می باشد، در این راستا نقش مدیریت شهری به ویژه شهرداری ها اهمیت دوچندانی دارد که در برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران به ویژه ماده های 136، 137، 93 به آن اشاره شده است.
با توجه به نقش نظارتی و اجرایی شهرداری ها در قانون شهرداری، این سازمان می تواند نقش موثری در جلوگیری از تداخل کاربری های ناسازگار شهری با مکان های گردشگری داشته و از کاهش کیفیت این مکان ها در صورت تداخل با این کاربری ها جلوگیری کرده و باعث جذب بهتر و بیشتر گردشگران و آسایش خاطر آنان از بازدید از مکان های گردشگری شوند. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی جایگاه گردشگری شهری در توسعه اقتصاد و فرهنگ با تأکید بر برنامه پنج ساله دوم شهرداری تهران با روش توصیفی- تحلیلی می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که شهرداری ها نقش مهمی در معرفی شهرها به عنوان یک جاذبه گردشگری می تواند داشته باشد.
-1 مقدمه
امروزه صنعت گردشگری در جهان توسعه فراوانی یافته است و بسیاری از کشورها از این رهیافت توانسته اند وضعیت خویش را تا حد درخور توجهی بهبود بخشیده و بسیاری از مشکلات خود از قبیل بیکاری، پایین بودن سطح درآمد، سرانه و کمبود درآمد ارزی را پوشش دهند. به دلیل اثرات چشمگیری که فعالیت های گردشگری در اقتصاد مناطق پذیرنده گردشگران بر جای می گذارد، توجه فراوانی به این زمینه از فعالیت معطوف می گردد. پیچیدگی و تراکم موجود در زندگی شهری، عده زیادی از مردم را متوجه طبیعت می کند و در این میان، مناطقی که دارای توان های طبیعی با ارزش تری باشند بیشتر مورد توجه قرار می گیرند. به این ترتیب جریانات گردشگری به منظور بهره برداری از آرامش و زیبایی طبیعت بدان سمت شکل می گیرد.
با توجه به این که توسعه پایدار به عنوان جریانی متداوم در تغییرات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و محیطی برای افزایش و ترقی رفاه و خوشبختی طولانی مدت کل اجتماع تعریف می شود و پویشی چند بعدی است که به گونه ای پایدار در صدد وحدت اهداف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی است. بنابراین باید توسعه گردشگری را، زمانی پایدار بنامیم که مخرب نبوده و امکان حفظ منابع آب و خاک، منابع ژنیتکی، گیاهی و جانوری را برای آیندگان فراهم آورد . در واقع توریسم پایدار، توریسمی است که بتواند در یک محیط، در زمانی نامحدود ادامه یابد و از نظر انسانی و فیزیکی به محیط زیست صدمه نزند و تا بدان حد فعال باشد که به توسعه سایر فعالیت ها و فرآیندهای اجتماعی لطمه ای وارد نسازد.
گردشگری هنوز فعالیت جدیدی برای بسیاری از کشورهاست که تجربه ای کم یا ناچیز در توسعه این بخش از اقتصاد دارند. در زمینه رشد فوق العاده گردشگری در دهه های اخیر و پیش بینی اینکه گردشگری بزرگترین صنعت صادراتی در مورد سال 2020 خواهد شد کشورها مجبور شده اند، اهمیت زیادی به توسعه گردشگری بدهند. اما از آنجایی که این کار، هنوز فعالیت نسبتاً جدیدی است مثال های کمی وجود دارد که نشان بدهد چگونه رشد گردشگری بی نظم و بدون برنامه ریزی می تواند نتایج منفی اغلب همراه با صدمه های جبران ناپذیر به محیط زیست و همچنین نتایج منفی برای ارزش های فرهنگی-اجتماعی یک جامعه به وجود بیاورد.
بنابراین برنامه ریزی گردشگری منسجم اهمیت زیادی به تأکید بر رهیافت طولانی و جامع دارد تا به توسعه پایدار هماهنگ با اهداف توسعه ای کلی کشور دست یابد. گردشگری یکی از فعالیت های اقتصادی پیشرو در جهان است. طبق آمار در سال2005 حدود 808 میلیون گردشگر در جهان جابه جا شده اند که این خود باعث ایجاد درآمدی بالغ بر282 میلیارد دلار بوده است. روندها نشان می دهد که تا سال2020 تعداد این گردشگران در سرتاسر جهان به حدود1/6 میلیارد نفر خواهند رسید.
بر اساس این پیش بینی، گردشگری در تمام مناطق دنیا در حال رشد می باشد و این رشد در کشورهای در حال توسعه بیشتر خواهد بود. اروپا، آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، آسیای شرقی و اقیانوسیه حدود%80 از گردشگران را خواهند داشت، بنابراین آنها تسلط خود را بر حجم گردشگران حفظ خواهند کرد. گردشگران بین المللی ورودی به آفریقا باید به رشدی حدود %5/5 درآمد در سال، طی این دوره برسد و گردشگران ورودی به آسیای جنوبی نیز بیشتر از 6 %رشد خواهند کرد.
گردشگری یکی از منابع اصلی اشتغال در سراسر دنیا نیز می باشد که طبق تخمین سازمان جهانی جهانگردی حدود 7/76 میلیون نفر در دنیا در این صنعت به صورت مستقیم اشتغال دارند. و چنانچه مشاغل غیرمستقیم اقتصادی نیز به آنها اضافه گردد این مقدار به حدود 234 میلیون - %8/7 از کل مشاغل دنیا - خواهد رسید. بسیاری از اقتصاد دانان به گردشگری از زاویه اندازه گیری آثار آن نظر می کنند. و گردشگری را باید در وهله اول در آینده برنامه ریزی و سیاست کلی اقتصادی نگریست. باید از دیدگاه اقتصاد کلان به مسأله گردشگری نگریست - داس ویل،:142 . - 1378 هدف اصلی این نوشتار بر جنبه گردشگری شهری بخصوص در کلان شهرها تأکید دارد و به دنبال پاسخ این سوالات است:
-1 منظور از گردشگری شهری و جاذبه های شهری چیست؟
-2 اثرات اقتصادی توسعه گردشگری چه عواملی هستند و اهمیت آن بر کلان شهرها چیست؟
-3 شهرداری ها چه نقشی می توانند در توسعه گردشگری شهری و اقتصاد و فرهنگ داشته باشند؟
-2 جاذبه های گردشگری شهری و انواع آن
جاذبه های گردشگری را می توان به شیوه های مختلف تقسیم بندی کرد. این تقسیم بندی ها، حاصل دیدگاه های افراد مختلفی است که، هر کدام با توجه به دیدگاه و رویکرد خاص خود، به طبقه بندی جاذبه های گردشگری پرداخته اند. گان معتقد است که، تمام عناصر و اجزای نظام گردشگری، به دو گروه عرضه و تقاضا تقسیم می شود که تقاضا، شامل بازارهای داخلی و بازارهای بین المللی و ساکنین محلی که از جاذبه ها، تسهیلات و خدمات گردشگری استفاده می نمایند و عرضه، شامل جاذبه ها و فعالیت ها، تأسیسات اقامتی و دیگر امکانات و خدمات گردشگری می شود.
با علم بر این نکته که، هر گاه منابع گردشگری - طبیعی، فرهنگی- اجتماعی و دیگر منابع - ، با امکانات گردشگری همراه گردند به جاذبه تبدیل می گردند - ضرغام، - 15:1382، جاذبه های گردشگری از سوی سازمان جهانی جهانگردی1 به سه دسته عمده تقسیم می گردند: -1 جاذبه های طبیعی -2 جاذبه های فرهنگی، تاریخی - 3 جاذبه های ویژه - . - lnskeep, 1991, pp31-1 با توجه به ماهیت شهرها، جاذبه های طبیعی کمتری در درون شهرها مشاهده می گردد. معمولاً در مورد مناطق شهری به ویژه کلان شهرها تنها جاذبه های انسان ساخت که شامل جاذبه های فرهنگی و تاریخی و ویژه می شود، مورد بررسی قرار می گیرند که در شکل - - 1 به آنها اشاره می شود.
