بخشی از مقاله
چکيده :
شهر ورزنه واقع در شرق اصفهان به دليل موقعيت خاص جغرافيايي داراي جاذبه هاي متنوع فرهنگي و طبيعي حائز اهميت است که با وجود جاذبه هاي گردشگري تاکنون توفيق چنداني در جذب گردشگر نداشته است . اينک پژوهش حاضر در پي شناسايي و برنامه ريزي براي توسعه گردشگري در اين منطقه است .
با توجه به شناخت منطقه و فرصت ها و امکانات هدف ، برنامه ريزي سايت گردشگري براي جذب هر چه بيشتر گردشگر است برنامه ريزي سايت گردشگري در اين منطقه توسعه گردشگري پايدار و حفظ محيط زيست و همچنين گسترش بخشي از بازار هدف گردشگري که تا به امروز کمتر به آن توجه شده است به طور مثال گردشگري ماجراجويي ، گردشگري طبيعت گردي و اکوتوريسم گردشگري اجتماعي و گردشگري علمي و گردشگري ميراثي و تمدني .
واژگان کليدي : برنامه ريزي گردشگري ، توسعه گردشگري، اصفهان ، ورزنه
مقدمه :
سازمان جهاني جهانگردي ، فعاليت هاي افراد را که با نيت گذران اوقات فراغت ، تفريح ، خريد و ... در کمتر از يکسال در خارج از محيط مادي زندگي خود صورت مي گيرد، توريسم مي نامد . (اميدي نجف آبادي، ١٣٨٥، ص ٢٣) . اين صنعت از بزرگترين صنايع دنيا بوده و داراي رشد سريعي مي باشد (موسايي، ١٣٨٣، ص ٢٢٦) . صنعت گردشگري اغلب به عنوان بزرگترين صنعت جهان ، ابزاري براي دست يابي به توسعه پايدار مي باشد، که نتايج فرصت هاي اقتصادي، زيست محيطي و اجتماعي – فرهنگي را براي بسياري از جوامع محلي ارائه مي کند (عارف ، ٢٠١١، ص ٢٠) . اينک به منظور تنوع بخشيدن به منابع رشد اقتصادي و درآمدهاي ارزي و همچنين ايجاد فرصت هاي شغلي جديد در کشور، توسعه صنعت گردشگري از اهميت فراواني برخوردار است (طبيبي و همکاران ، ١٣٨٦، ص ٨٤) .
هدف اصلي در بسط معنايي گردشگري پايدار، ارائه روش هاي منطقي در بهره گيري از منابع طبيعي و ممانعت از به کارگيري غير علمي اين منابع است . در واقع گردشگري پايدار حاصل تلاش در دست يابي به توسعه پايدار در تمامي زمينه هاست (پاپلي يزدي، ١٣٨٦، ص ١٠٨) . توسعه پايدار به معناي تلفيق اهداف اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي براي حداکثر سازي رفاه انساني فعلي بدون آسيب به توانايي هاي آني براي برآوردن نيازها مي باشد (زاهدي، ١٣٨٢، ص ٤٩) .
به منظور برنامه ريزي صحيح توريسم و براي توسعه يکپارچه آن در کشور، شناخت قطب هاي گردشگري هر ناحيه امري ضروري است . چرا که اغلب برنامه هاي توسعه توريسم بر اساس جاذبه ها و فعاليت هاي مرتبط با محيط هاي طبيعي، ميراث هاي فرهنگي و تاريخي صورت مي گيرد .
در اين بين استان اصفهان با توجه به برخورداري از چشم اندازهاي طبيعي و دارا بودن بيابان ها و روستاهاي کويري و همچنين داشتن تاريخ و تمدن کهن و آثار باستاني و تاريخي ، داراي پتانسيل هاي زيادي در جهت جذب گردشگران مي باشد
. با توجه به محروميت مناطق بياباني و درصد بيکاري در اين مناطق با توسعه و برنامه ريزي صنعت گردشگري مي توان اشتغال ايجاد کرد و با استفاده از توان هاي بالاي اين مناطق مي توان به گسترش صنعت توريست کمک کرد و با ايجاد زير ساخت هايي براي توسعه گردشگري باعث افزايش کيفيت زندگي مردم محلي شد .
بيان مسئله :
برنامه ريزي در جامع ترين تعريف عبارت است از سازماندهي آينده براي دستيابي به هدف هايي معين . بنابراين در برنامه ريزي، يک عنصر قوي پيش بيني وجود دارد؛ زيرا تلاش مي کند که آينده را اگرچه به صورتي جامع ، از پيش تعيين کند (ضرعام بروجني، ١٣٩٢، ص ٧٧). براي برنامه ريزي ايجاد يک سايت گردشگري که خود شامل يک سري زير ساخت ها مي شود که انتظارات گردشگر را در آن منطقه برآورده کند که شامل اقامت ، حمل و نقل و امکاناتي که از منابع طبيعي استفاده کنند بدون تخريب منابع طبيعي بايد از رويکردي که به طور معمول مورد استفاده قرار مي گيرد، بخش بندي بازار است که به فرآيند گروه بندي اشخاص داراي مشخصه ها، مبدأ و تمايلات مشابه براي تجربه سفر بر مي گردد .
براي يک برنامه ريزي علمي و قابل اجرا اولين گام شناخت است . شناخت بايد دقيق و جامع باشد براي شناخت بيشتر شهر ورزنه دراينجا به صورت تفصيلي ويژگي هاي طبيعي و انساني آن توضيح داده مي شود .
روش تحقيق :
اين تحقيق به لحاظ هدف ، کاربردي – توسعه اي است و روش تحقيق آن روش توصيفي – تحليلي مي باشد . براي جمع آوري اطلاعات و داده هاي مورد نياز، از مطالعات کتابخانه اي و همچنين بررسي هاي ميداني از قبيل : مشاهده و بازديد از جاذبه ها صورت گرفته و با توجه به اطلاعات به دست آمده ، جاذبه ها، امکانات ، خدمات و وضعيت کلي گردشگري در شهر ورزنه مورد بررسي و تحليل قرار گرفت . بدين منظور براي داشتن برنامه ريزي علمي به شناخت و شناسايي مکان مورد نظر پرداخته شده است .
اينک با توجه به مباحث مطرح شده و با عنايت به موضوع تحقيق در پي يافتن پاسخ سوالات اساسي تحقيق شامل موارد زير بوده ايم :
- آيا منطقه ي ورزنه داراي پتانسيل هاي براي جذب گردشگران است ؟
- آيا طراحي يک سايت در راستاي توسعه ي پايدار گردشگري است ؟
- ويژگي هاي مثبت و منفي شهر ورزنه براي توسعه گردشگري چيست ؟
- چه راهکارهايي به منظور توسعه گردشگري منطقه در اولويت قرار مي گيرند ؟
تجزيه و تحليل
قلمرو مکاني تحقيق :
شهر ورزنه يکي از شهرهاي شهرستان اصفهان و مرکز بخش بن رود مي باشد که در فاصله ١١٠ کيلومتري شرق اصفهان و در کنار رودخانه زاينده رود و ٣٠ کيلومتري تالاب بين المللي گاوخوني و ٧ کيلومتري تپه هاي ماسه اي (ريک سرا که در اصطلاح محلي به شهر بسا معروف مي باشد) قرار دارد و به طول ٣٥ کيلومتر به شهر حسن آباد و از غرب به طول ٦ کيلومتر به روستاي اشکهران و نهايتا به طول ٢٥ کيلومتر به شهر اژيه (بخش جلگه ) محدود مي باشد . که موقعيت جغرافيايي اين شهر در طول جغرافيايي ٥٢ درجه و ٣٩ دقيقه شرقي و عرض جغرافيايي ٣٢ درجه و ٢٥ دقيقه شمالي است که راه هاي ارتباطي آن شامل موارد زير مي شود :
- اصفهان – سه راه منارت – برسيان – اژيه – ورزنه (١٠٥ کيلومتر آسفالت )
- اصفهان – کوهپايه – هرند – باقرآباد – ورزنه (١١٥ کيلومتر آسفالت )
- سه راه جاده شيراز به اصفهان – رامشه – حسن آباد جرقويه – ورزنه (١٢٠ کيلومتر آسفالت )
- نائين – گردنه ملااحمد – ورزنه (٧٢ کيلومتر آسفالت )
- يزد – ندوشن – قلعه خرگوشي – تالاب گاوخوني – ورزنه (١٨٠ کيلومتر در دست احداث )
سه ويژگي عمده شهر ورزنه
ويژگي هاي عمده شهر ورزنه را به سه دسته کلي تقسيم کرده ايم که هر کدام داراي زير شاخه هايي هستند که به صورت جداگانه توضيح داده مي شود که اين ويژگي ها خود گوياي توانمندي اين منطقه براي جذب گردشگران داخلي و خارجي است . اين ويژگي ها در جدول شماره (١) ارائه شده است .
جدول (١) ويژگي هاي عمده شهر ورزنه و زير شاخه ها
منبع : (يافته هاي پژوهش ، ١٣٩٢)
ويژگي هاي طبيعي :
شهر ورزنه به دليل نزديکي به تالاب گاوخوني و تپه هاي شني و همچنين نمک زار داراي ويژگي منحصر به فرد طبيعي است که موجب فعاليت هاي گسترده ي براي گردشگران مي شود .
الف ) تالاب گاوخوني :
ارتفاع تالاب از سطح دريا ١٤٧٥ متر و نوسانات آب در آن به نيم (٠/٥) متر مي رسد، حداکثر عمق اين تالاب در فصل پرآبي حدود ١ متر است که بيشترين عرض آن ١٥ کيلومتر و طول آن تقريبا ٢٥ کيلومتر مي باشد . منبع تأمين آب تالاب رودخانه زاينده رود است .
که اين تالاب داراي پتانسيل و ارزش هاي متعددي است از جمله : تثبيت کننده ي ماسه ها، تغذيه آب هاي زيرزميني، حفظ سيماي منطقه ايجاد بانک ژن و ... (هنرفر و همکاران ، ١٣٥٧، ص ٥٧) .
ب ) تپه هاي ماسه اي
بر اساس اطلاعات موجود وسعت تپه هاي شني مجاور تالاب بالغ بر ١٧٣٩٥ هکتار است که از نزديکي شهر ورزنه آغاز شده و تا چند کيلومتري جنوب شرقي روستاي خارا به طول ٨٤ کيلومتر امتداد دارد . ارتفاع تپه هاي مذکور در نقاط مختلف آن فرق مي کند و حداکثر آن در محلي به نام شهر سراي يا سبا به ٦٢ متر مي رسد . عرض اين تپه ها در بخش هاي شمالي آن قابل توجه بوده تا ١٥ کيلومتر مي رسد ، در حالي که در نواحي جنوبي عرض آن به بيش از يک کيلومتر نمي رسد .
شهر سباياسراي که در نوشته ها به آن اشاره شد در واقع نامي است که ساکنين شهر ورزنه و روستاهاي اطراف آن ، منطقه مسکوني قديمي مدفون شده در زير تپه هاي شني حاشيه غربي تالاب گاوخوني را بدان نام مي شناسند و عقيده دارند که با توجه به آثاري بر جاي مانده از آن شهر که گاهگاهي با جابجايي ماسه ها توسط باد پديدار مي شوند ، در زير اين شن هاي روان شهري به نام سبا مدفون است .
ويژگي تاريخي :
الف ) مسجد جامع ورزنه :
بر اساس مدارک موجود بناي اوليه مسجد جامع ورزنه بر روي بقاياي يک آتشکده قديمي بوده است که از تاريخ دقيق آن اطلاعاتي در دست نيست ، اما ساختمان مسجد به صورت کنوني را بر اساس نوشته هاي سردر مسجد به زمان تيموريان منسوب مي دانند .
اين مسجد از نظر انسجام مراسم مذهبي همچنان يکي از پر رونق ترين مساجد منطقه محسوب مي شود . کهداراي قدمت ٦٠٠ ساله است اين مسجد جامع و شهر ورزنه در مسير حاشيه جاده ابريشم قرار گرفته که متأسفانه در حا تخريب و فرسايش است .
ب ) پل تاريخي ورزنه :
پل تاريخي ورزنه يادآوري است از يافته هاي فني و معماري قديم در عمران منطقه و ايجاد ارتباط بين حال و گذشته . اين پل با آجر ساخته شده و داراي ١٠ چشمه که هفت چشمه يا طلاق آن به طول ٦٧ متر و عرض پل 5/6 متر و ارتفاع از سطح آب ٦ متر و عرض چشمه ها ٤ متر است و بسيار قديمي و بناي آن مربوط به دوره ديلميان و سلجوقيان است . در حال حاضر به خاطر قدمت و اهميت اين پل رفت و آمد وسايل نقليه روي آن صورت نمي گيرد و عابران پياده حق عبور از اين پل را دارند .
پ ) برج کبوتر :
در گوشه و کنار استان اصفهان برج ها و کبوترخانه هايي مخروطي شکل ديده مي شود و افراد بي اطلاع را در مورد استفاده آن ها به اشتباه مي افتند غالب افراد بر اين باورند که اين دژهاي قديمي اما در واقع برج ها متعلق به کبوتران است که قدمت بعضي از آن ها به ٣ قرن مي رسد برج کبوترخانه ورزنه در خيابان شيخ بهايي و در کنار ساحل زاينده رود واقع شده که قدمت آن به دوره صفويان باز مي گردد .
که داراي دو طبقه با زيربناي ٤٧٠ مترمربع بوده و جهت مرمت آن تاکنون سيصد ميليون ريال توسط شهرداري ورزنه هزينه شده است .
