بخشی از مقاله
چکیده
دنیای امروز، دنیای تغییر اطلاعات و دانش است امروزه دانش به عنوان مهم ترین سرمایه و دارایی یک سازمان و محرکی برای ایجاد مزیت رقابتی، تحول سازمانی، نوآوری و غیره در سازمان به شمار می رود. این دارایی در مقایسه با انواع دیگر دارایی ها، دارای یک طبیعت منحصر به فرد است، زیرا هر چه بیشتر استفاده شود به ارزش آن افزوده می شود در جامعه دانشی، تمامی جنبه های زندگی انسان ها وابسته به توانایی ایشان در خلق، گسترش و تسهیم دانش است. در چنین شرایطی دانشگران به عنوان بعد انسانی مدیریت دانایی و نیز صاحبان دانایی از اهمیت زیادی در سازمان برخودارند.
دانشگران مهم ترین سرمایه سازمان محسوب می شوند و نگهداری موفقیت آمیز آنان موجب حفظ ارزش و منبعی برای مزیت رقابتی سازمان محسوب می شود . جابجایی و خروج این کارکنان موجب از دست رفتن منابع دانش سازمان و تضعیف موقعیت رقابتی آن می شود. منابع انسانی دانشگر نقش اساسی در رشد، پویایی و بالندگی یا شکست و نابودی سازمان دارند و سازمان هایی که موفقیت های چشم گیری داشته اند توجه به دانشگران را سرلوحه کارهای خویش قرار داده اند با توجه به اهمیت مدیریت دانشگران در سازمان و چالش هایی موجود پیش رو در این مقاله برآنیم ضمن مرور بر مفاهیم مرتبط راهکاری هایی در حوزه های جذب، بالندگی، انگیزش و نگهداشت این کارکنان ارائه دهیم.
مقدمه
دنیای امروز، دنیای تغییر اطلاعات و دانش است. امروزه دانش به عنوان مهم ترین سرمایه دارایی یک سازمان و محرکی برای ایجاد مزیت رقابتی، تحول سازمانی، نوآوری و غیره در سازمان به شمار می رود. این دارایی در مقایسه با انواع دیگر دارایی ها، دارای یک طبیعت منحصر به فرد است، زیرا هر چه بیشتر استفاده شود به ارزش آن افزوده می شود - . در سالهای اخیر سازمانها و شرکتهای مختلف، پیوستن به روند دانش را آغاز کرده اند و مفاهیم جدیدی چون کار دانشی، دانش کار، مدیریت دانش و سازمانهای دانشی، خبر از شدت یافتن این روند می دهند - واعظی و مسلمی،. - 1388 دراکر درکتاب خود جامعه سرمایه داری جدید، خبر از ایجاد نوع جدیدی از سازمانها می دهد که در آنها به جای قدرت بازو، قدرت ذهن حاکمیت دارد - لینگ1 و همکاران، . - 2012 سازمان دانشی به توانمندی هایی دست می یابد که قادر است از نیروی اندک، قدرتی عظیم بسازد.
- واعظی مسلمی،. - 1388 در جامعه دانشی، تمامی جنبه های زندگی انسان ها وابسته به توانایی ایشان در خلق، گسترش و تسهیم دانش است. دانش یک سامانه در حال تغییر است که از تعامل تجربیات، مهارت ها، امور واقع، روابط، ارزش ها، فرآیند های تفکر و معانی حاصل می شود - وبر2،. - 2000 دانش از دو بعد تشکیل می شود، دانش صریح و دانش ضمنی. دانش صریح می تواند در زبان رسمی و به صورت سیستماتیک بیان شود و به شکل داده، فرمول علمی و دستورالعمل تسهیم و منتقل شود. دانش ضمنی بسیار شخصی است و به سختی می توان آن را کشف و فرمول بندی کرد.
دانش صریح، ادارکات شهودی، مدل های ذهنی، تجربیات، توانایی ها، مهارت ها و ... دانش ضمنی را تشکیل می دهند. این بعد از دانش به شدت ریشه در اقدامات، رویه ها، کارهای روتین، تعهدات، ایده ها، ارزش ها و احساسات دارد. هر دو بعد دانش برای سازمان ها حائر اهمیت می باشند. بعد دانش صریح را می توان به شکل داده ها در سیستم های اطلاعاتی و دانش ضمنی را در سرهای کارکنان یافت - ملادکووا3،. - 2009 کار کردن با دانش صریح بسیار آسان است. می توان آن را به داده ها تبدیل کرد و از طریق فن آوری های اطلاعات و ارتباطات منتقل کرد. در مقابل کار با دانش ضمنی بسیار دشوار است و تلاش برای تبدیل آن به دانش صریح معمولا ناموفق است - پولانی4،. - 1996 با این حال دانش ضمنی بسیار مهم است.
انجام اقدامات عملی بدون این نوع دانش غیر ممکن است. بدون دانش ضمنی راه رفتن، رانندگی، آشپزی، نوشتن گزارش، عمل جراحی، هدایت هواپیما و بسیاری امور دیگر غیر ممکن خواهد بود. در واقع آنچه بین سازمان موفق و شکست خورده و نیروی خوب و بد تفاوت ایجاد می کند دانش ضمنی است. از آنجا که دانش ضمنی را نمی توان از افرادی که مالک آن هستند جدا کرد، با ارزشمند ترین نوع دانش در سازمان ها در سر کار کنان آنها است - کوکاوکوا5 و مالا6، - 2009 و ما از این کارکنان با عنوان دانشگران یاد می کنیم. اصطلاح دانشگر در نوشته های پیتر دراکر در دهه 50 میلادی ظهور کرد.
او در کتاب خود با عنوان "ویژگی های فردا: گزارشی از دنیای جدید پست مدرن"7، بیان می کند که نیروی کار به دلیل تغییرات محیطی، اجتماعی و اقتصادی در حال تغییر و جایگزین شدن است و نیروهایی کار بعدی دانشگران خواهند بود - دراکر8،. - 1957 او دانشگران را افرادی می داند که از دانش تئوریک و تحلیلی در فعالیت های کاری روزمره شان استفاده می کنند و دانش ابزار و منبع اصلی انجام فعالیت های آنان می باشد - وو9 ،. - 2013 و دارای ویژگی های زیر هستند :
· از دانشی بهره مند هستند که برای سازمان حائز اهمیت فراوان می باشد و اغلب تنها کسانی هستند که از آن بهره مندند
· می تواند از دانش در کار استفاده کنند
· اغلب رو شنفکرانه کار می کنند هرچند این امر یک قائده نیست. دراکر - 1954 - پیش بینی کرد که دانشگران خالقان ارزش در آینده می باشند. پنجاه سال پس از پیش بینی او ما باید بر حقانیت آن اذعان کنیم. تافلر - 1990 - 10 مفهوم دانشگر را در قالب دانشمندان، مهندسان و افرادی بیان کرد که فن آوری ها و ساز و کار های پیچیده را به کار می گیرند. در نگاه او یک دانشگر باید بتواند دانش فن آورانه خود را بهبود دهد یا این نوع دانش را در همکاران خود مدیریت نماید. وینسون - 2009 - 11 معتقد است دانشگر، کارمند بسیار با ارزشی است که از ذهن خود بیش از دستانش استفاده می کند. این افراد بر دانش و توانایی یادگیریشان متکی هستند حتی اگر به کارهای یدی مشغول باشند.
توماس داونپورت - 2005 - دانشگران را افرادی می داند که از سطح تخصص، آموزش و تجربه بالایی برخوردارند. از نگاه او قصد اصلی دانشگران از کار شامل خلاقیت، مشارکت و به کارگیری دانش است. با این حال افرادی چون آل - 2002 - 12 و شاون - 2007 - 13 نیز معتقد اند که عبارت دانشگر در کشورهای توسعه یافته دیگر مفهومی بی معنا است. چرا که دوران انتقال از شغل های نیازمند کار یدی به مشاغل دانشی که دراکر در دهه پنجاه به آن اشاره می کرد دیگر به اتمام رسیده است - مالادکووا، . - 2009
دانشگران حجم رو به رشدی از نیروی کار در کشور های توسعه یافته را تشکیل می دهند - ملادکووا،. - 2011 دانشگران باعث افزوده شدن ارزش و مزیت رقابتی سازمانشان می شوند. سازمان ها به منظور خلق دانش جدید، محصولات و خدمات مبتکرانه بر دانشگران متکی هستند - سرات14، . - 2008بنا بر این در جامعه دانشی امروز سازمان ها در حال بازتعریف رویکرد های مدیریتی و مسئولیت های کارکنانشان می باشند تا در بازار تجارت در رقابت باقی بمانند - کارلتون15،2011؛لاوسون16، - 2011 و به این منظور هزینه های هنگفتی را صرف آموزش رهبران خود می کنند تا آنها بتوانند دانشگران را به صورتی اثر بخش مدیریت نمایند - وولف17،. - 2001 دانشگران و شیوه مدیریت آنها مسئله مورد علاقه مدیران و تئوریسین ها است و آنچه که در این زمینه بسیار مهم است جنبه عملی مدیریت ایشان است.
به دلیل نامشهود بودن دانش، دانشگران را نمی توان به شیوه های سنتی اداره کرد. دانشگران در مقایسه با دیگر کارکنان به شیوه های متفاوتی عمل کار می کنند. بنابر این لازم است سازمان ها پیشینه و ویژگی های دانشگران را بشناسند تا ارزش نقش حیاتی آنها را در سازمان درک نمایند - محمود و علی، . - 2011 به زعم کاپلی18 - 2000 - دانشگران مهم ترین سرمایه سازمان محسوب می شوند و نگهداری موفقیت آمیز آنان موجب حفظ ارزش و منبعی برای مزیت رقابتی سازمان محسوب می شود . جابجایی و خروج این کارکنان موجب از دست رفتن منابع دانش سازمان و تضعیف موقعیت رقابتی آن می شود - منوریان و عسگری، - 1384در چنین شرایطی، نگهداشت نیروهای دانشگر یکی از مهم ترین چالش های سازمان امروزی است این در حالی است که به علت افزایش رقابت های جهانی احتیاج به این نیروها به شدت افزایش یافته است.
