بخشی از مقاله
چکیده
تقاضای روز افزون انرژی و محدود بودن منابع قابل دسترس، موجب پر اهمیت تر شدن تامین انرژی در صنعت حمل و نقل شده است. مصرف بالای انرژی در حمل و نقل از یک طرف و پایان پذیری آن، باعث گردیده که اجرای راهکارهای نگهداشت انرژی ضروری باشد. این افزایش چشمگیر در مصرف انرژی در حمل و نقل، ضرورت تداوم و شتاب در اقدامات بهینه سازی و نگهداشت انرژی در حمل و نقل را بیش از پیش ضروری میسازد. بنابراین باید به ارایه راهکارهایی در جهت کاهش مصرف انرژی پرداخته تا با بهینه سازی الگوی مصرف انرژ ی، موجب کاهش سرانه مصرف انرژ ی در کشور شد. از این رو جایگاه و اهمیت حمل و نقل و مصرف زیاد انرژی در این بخش سبب شده که بهینه سازی انرژی در حمل و نقل و نهایتا به کارگیری سامانههای هوشمند در راستای نگهداشت انرژی مورد توجه قرار گیرد. بنابراین شبکه حمل و نقل با توسعه سامانههای هوشمند و نگهدا شت انرژی میتواند در کاهش مصرف سوخت حمل و نقل تأثیرات مهمی را داشته باشد.
سامانه هوشمند حمل ونقل درصورت به کارگیری بجا و مناسب قادر خواهند بود نقش چشمگیری را در نگهداشت انرژی در حمل و نقل ایفا نموده و در زمینه کنترل انرژی موثر باشد. با نگهداشت انرژی و ارایه راهکارهای مناسب میتوان مصرف انرژی را در حمل و نقل کنترل و در نتیجه الگوی مصرف را در کشور بهینه سازی و در جهت کاهش مصرف انرژی گام برداشت. ایجاد سامانههای هوشمند حمل و نقل یکی از مهمترین راهکارها برای نگهداشت انرژی خواهد بود. با نگهداشت انرژی و استفاده از حمل و نقل هوشمند میتوان به سرعت و با صرف هز ینه ای بسیار پایین، هدر رفتن انرژی را بر طرف کرد. در نتیجه شبکه حمل و نقل با بهره گیری از سامانه های هوشمند میتواند نسبت به ساماندهی حمل و نقل و هدفمند نمودن مصرف انرژی در راستای نگهداشت انرژی در صنعت حمل و نقل اقدام نماید.
واژههای کلیدی: صنعت حمل و نقل- سامانههای هوشمند- نگهداشت انرژی- سوخت- بهینه سازی مصرف
مقدمه
نیاز انسان به انرژی از زمانی آغاز شد که او می خواست از انرژی موجود در طبیعت در جهت به قدرت رسیدن و استواری روند بقا خود استفاده نماید. انسانها همواره دغدغه تامین انرژی جهت فعالیتهای مختلف خود را داشته است. بنابراین یکی از نیازهای اساسی زندگی بشر، در اختیار داشتن ذخایر کافی از انواع انرژی هاست. به همین دلیل با افزایش استفاده از انرژیهای تولید شده، باعث کاهش بیش از حد منابع و ذخایر آن شده است. نقش حیاتی انرژی در جوامع امروزی و وابستگی تمامی ابعاد زندگی به انرژیهای مختلف، محدودیت منابع آن را به همراه آورده است. انرژی بهعنوان یکی از مهمترین عوامل تولید و یکی از ضروری ترین فرآوردههای نهایی، دارای اثرات قابل توجهی میباشد. بنابراین باید با استفاده از سامانههای هوشمند به ارایه راهکار اجرایی نگهداشت انرژی در راستای بهینه سازی عرضه و تقاضای انرژ ی صنعت حمل و نقل در جهت کاهشمصرف انرژی پرداخته تا با بهینه سازی الگوی مصرف و نگهداشت انرژی، موجب کاهش سرانه مصرف سرانه مصرف انرژ ی در کشور شد.
انرژی و حمل و نقل
از اساسی ترین زیرساختهای لازم برای توسعه و افزایش سطح رفاه اجتماعی هر کشور وجود حمل و نقل روان و ا یمن می باشد. امروزه مشکلات ناشی از حمل و نقل باعث شده تا تامین حمل و نقل ایمن و کارا یکی از مهمترین مسایل پیشرو ی اغلب کشور باشد. بخش حمل و نقل در کشور عمده ترین مصرف کننده انرژی بود ه که لزوم توجه به این بخش و اتخاذ سیاستهای مناسب جهت کنترل مصرف انرژی را دو چندان نموده است. با توجه به وضعیت مصرف انرژی در بخش حمل و نقل و وجود یک نگرش راهبردی سبب میشود که عمده ترین عوامل راهبردی انرژی در حمل و نقل در نظر گرفته نشود.
حمل و نقل فعالیتی است که بخش عمدهای از میزان مصرف انرژی را به خود اختصاص داده و یکی از مهمترین عوامل ضروری برای توسعه حمل و نقل میباشد. صنعت حمل و نقل، پس از بخش خانگی بیشترین سهم از مصرف نهایی انرژی کشور را دارا بوده و بر اساس اطلاعات موجود، این بخش به تنهایی حدود یک سوم از کل انرژی مصرفی کشور را به خود اختصاص داده است.در حال حاضر بیش از ٍْ % انرژی اولیه دنیا در بخش حمل و نقل مصرف شده و سهم مصرف فرآوردههای نفتی در این بخش در دنیا بالغ بر ٌْ % میباشد] ْ.[ بخش حمل و نقل با مصرف سالیانه ٌ/ٌٌّ میلیون بشکه معادل نفت خام، بیشترین مصرف کننده فرآورده های نفتی در مقایسه با سایر بخش-های مصرفی است]َ.[
بدین ترتیب هر فرد در ایران سالانه ًٌٍ لیتر بنزین مصرف می کند. این در حالی است که رقم مشابه در ترکیه ٍُ لیتر و در مصر ًّ لیتر است. هر ایرانی سه برابر چینی ها و هفت برابر هلندی ها مصرف انرژی دارد]ُ.[ که موجب شده به رغم انرژی ارزان در کشور، حدود ًٌ درصد هزینه تمام شده مربوط به هزینه حمل و نقل باشد در حالی که این نسبت در سایر نقاط جهان کمتر از ِ درصد است]ًٌ.[آمار مصرف بنزین و نفت و گاز در بخش حمل و نقل کشور در سال ٌَْْ به ترتیب ُ/ٌٌ و ّ/ٌٌ میلیارد لیتر سوخت بوده که در آن سهم حمل و نقل جادهای با َ/ٍَ میلیارد لیتر بیش از ُُ% بوده است] ٌٌ.[ لیکن آمارها و اطلاعات سالٌََْ نشان میدهد که حمل و نقل جادهای حدود َُ% کل بنزین را به خود اختصاص داده است و در رابطه با گازوییلمصرف حمل و نقل جادهای در سال ٌََْ حدود ًًٌٌُ میلیون لیتر بوده است]ٌٍ.[
در حالی که برابر آمار مصرف بنزین و نفت گاز در بخش حمل و نقل کشور در سال1380 به ترتیب ِ/ٌّ میلیارد و در مجموع َ/ًَ میلیارد لیتر بوده که تماما در بخش حمل و نقل زمینی مصرف شده است]ٌَ.[همچنین با مصرف بیش از ًٍَّْ میلیون لیتر بنزین و ٌٍََّ میلیون لیتر گازوییل در سال َِ بیشترین مقدار مصرف این دو فرآورده به بخش حمل و نقل اختصاص داشته]ٌُ[ که سهمی در حدود 26 درصد از مصرف انرژی و َ/ُُ درصد از مصرف فرآوردههای نفتی کشور را به خود اختصاص میدهد]ٌِ.[ و در سال َْ مصرف فرآوردههای نفتی در بخش حمل و نقل به َ/ٍُّ میلیون بشکه معادل نفت خام بالغ میگردد و حدود ّ/ًِ درصد از مصرف نهایی فرآوردههای نفتی را به خود اختصاص میدهد] ٌّ.[
بنابراین بخش حمل و نقل پس از بخشهای خانگی، عمومی و تجاری دومین مصرف کننده عمده انرژی و فرآورده های نفتی در کشور میباشد. بخش حمل ونقل یکی از بخشهای عمده و اصل ی مصرف کننده انرژی به شمار میرود و طی سالهای اخیر به تنهایی مصرف کننده بیش از یک چهارم کل انرژی مصرفی کشور است - جدول ذیل - . این در حال ی است که بهرهبرداری و مصرف انرژی به ویژه در بخش حمل و نقل از روند مطلوبی پیروی نمیکند. به همین دلیل نیز شاخصهای مرتبط با مصرف انرژی در این بخش از به هدر رفتن شدید انرژی این ماده حیات درکشور حکایت دارد.
بدین ترتیب هیچ راهکار منفردی برای حل مشکلات پیچیده حمل و نقل وجود ندارد و رفع چنین مشکلی نیازمند یک ساز وکار جامع، پویا و قابل اطمینان است. در نتیجه با نگهداشت انرژی و ارتقای فناوری حمل و نقل، می توان سیاستهای منطقی تری در زمینه ایجاد زیرساختهای انرژی اتخاذ کرد. بنابراین با توجه به مصرف روز افزون انرژی در بخش حمل ونقل و کمبود ظرفیتهای موجود در زمینه تامین تقاضای انرژی، ضرورت بهینه سازی عرضه و تقاضای انرژی صنعت حمل و نقل در این بخش بیشتر نمایان میگردد.از اینرو با بالا بردن سطح استفاده از انرژی، بالا بردن سطح فناوریها و اصلاح عملکرد حمل و نقل میتواند از راهکارهای موثر برای اجرای این سیاستها باشد. به طوری که استفاده از ناوبری و شبکههای هوشمند حمل و نقل برای هدایت ترافیک و کاهش زمانهای تاخیر سفر، کاهش مصرف انرژی را به دنبال دارد. بنابراین شبکه های هوشمند رویکرد حمل و نقل کشور را به سوی کاهش مصرف انرژی سوق داده و آن را در راستای توسعه ز یربنایی و بهینه سازی عرضه و تقاضا ی و نهایتا نگهداشت انرژی در صنعت حمل و نقل به کار خواهد گرفت.
بهینه سازی مصرف سوخت در بخش حمل و نقل]ٌْ[
بخش حمل و نقل با توجه به آمار و اطلاعات موجود یکی از بزرگترین بخش های مصرف کننده انرژی بوده و نیز عمده ترین مصرف کننده فرآورده های نفتی به شمار می رود که دارای رشد مصرف فزاینده ای نیزنسبت به سالهای قبل می باشد ، به طوری که رشد مصرف سالیانه انرژی در این بخش از ِ/ٌٍ میلیون بشکه در سال ٌَُّ ، به ُْ؟ٍَْ میلیون بشکه در سال َْ - ُ/ٌٍ برابر - رسیده است. کل مصرف فرآورده های نفتی ُْ؟ِِِ میلیون بشکه معادل نفت خام که سهم بخش حمل و نقل ٍُ؟ُْ درصد از آن می باشد.سهم هریک از بخشها از مصرف کل فرآوردههای نفتی در سال َْ
