بخشی از مقاله
چكیده:
نظر به تأکید فراوان دین اسالم و بزرگان دین و سفارش ایشان به محرومان جامعه از یک‌سو نیز نقش الگویی بزرگان دین و ائمه اطهار A از سوی دیگر مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی و نیز سیر در سیره امام علی A راهبردهای مدیریتی ایشان در گسترش همبستگی و تعامل اجتماعی با نیازمندان جامعه را بر رسیده است. مهم‌ترین یافته‌های پژوهش بیانگر این حقیقت است كه امام A نه‌تنها با گفتار بلكه در رفتار و عمل خود نیز یار و یاور محرومان و نیازمندان جامعه بوده و بر لزوم رفع نیاز ایشان، امدادرسانی، هم‌دردی با ایشان تأکید فراوان داشته‌اند.
واژگان كلیدی: امام علی A، مدیریت، تعامل اجتماعی، مردم، نیازمندان
.1مقدمه:
از یک‌سو نظر به اینكه محرومان و نیازمندان نیز جزئی از اقشار جامعه بوده وظیفه همه مردم است به آن‌ها كمك نموده نیاز‌هایشان را رفع نمایند با ایشان تعامل اجتماعی بیش‌تری داشته باشند تا نیاز و محرومیت و فقر در جامعه از بین رفته و یا به حداقل ممكن برسد و همه مردم از سطح رفاهی نسبی برخوردار باشند.و از سوی دیگر اهمیت و نقش الگو در تربیت انسان بر هیچ‌کس پوشیده نیست و روح آدمی نیازمند
سرمشق‌های عالی است. قرآن كریم هم در این خصوص می‌فرماید: لقد كان لكم فی رسول‌الله أسوة حسنة لمن كان یرجو الله والیوالآْخمر وذكر الله كثیرا - احزاب - 21 :33؛ و یا در جای دیگر حضرت
را به‌عنوان اسوه نمونه معرفی میكند: قد كانت لكم أسوة حسنة فی إبراهیم والذین معه إذ قالوا لقومهم إنا برآء منكم ومما تعبدون من دون الله كفرنا بكم - ممتحنه - 4 :60 و از سوی سوم دوران كوتاه ولی بابركت حكومت امام علی A چون ستار‌های روشن بر تارك آسمان حكومت‌های اسالمی در طول تاریخ می‌درخشد؛ و حسن مدیریت همه‌جانبه ایشان زبانزد خاص و عام است. از این رهگذر مقاله حاضر با خوانش گفتار امام علی A و نیز با سیر در سیره و رفتار ایشان راهبردهای ثمربخشی كه حضرت جهت كاهش فاصله با طبقه محروم جامعه و نیز ایجاد همبستگی و تعامل اجتماعی بیشتر با محرومان جامعه در پیش گرفت بررسی‌شده است.
روش مورد استفاده در مقاله توصیفی تحلیلی است و از روش كتابخانه‌ای نیز استفاده شده است. در مورد پیشینه تحقیق این نكته قابل‌ذکر است كه شمارش پژوهش‌های انجام‌شده بر نهج‌البالغه در این مختصر نمی‌گنجد چه این‌که بسیاری ازاین‌دست پژوهش‌ها مدیریت امام A را در زمینههای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، دفاعی، اجتماعی و تربیتی را مورد كنكاش علمی قرار داده است ولی اشاره به برخی از آن‌ها به‌خصوص در حیطه اقتصادی كه به كاهش فقر و محرومیت در جامعه مربوط بوده و به‌عنوان پیشینه تحقیق حاضر قلمداد میشود خالی از لطف نخواهد بود: «حكومت علوی و اهتمام به اصالحات اجتماعی اقتصادی، توسعه و رفاه»، از مصطفی جعفر پیشه، مجله حكومت اسالمی، ش 18، .1379 قشربندی اجتماعی از دیدگاه امام علی A، از کریم‌خان محمدی، در مجله علوم سیاسی، ش19، .1379
«امام علی A و اصالحات اقتصادی» از سید حسین میرمعزی، در مجله كتاب نقد، ش 19، .1380
«محرومیت‌زدایی آرمانی دینی در نظام علوی» از محمود اصغری، چاپ شده در اندیشه حوزه، سال ششم، ش پنجم. .1380
«فقر از دیدگاه امام علی » A از احمد منت‌هایی، در مجله پیام اسالم، ش 6، .1385
«فقر و مسئولیت دولت در نهج‌البالغه»، از سمیه حسنعلیان، دومین همایش ملی نهج‌البالغه و علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا،همدان، 1391 به فقیران و محرومان تبیین گشته و به آرای امام علی A به این پدیده توجه شده و نحوه عملكرد امام A و راهبردهای مدیریتی ایشان در گسترش تعامل اجتماعی با محرومان ذكر شده است.
2 مدیریت اسالمی:
از موضوعات قابل‌توجه و درخور اهمیت كه همیشه به شكل‌های مختلفی وجود داشته مدیریت است كه به‌نوعی پایه و دوام تمدن‌ها و حكومت‌هاست. با پیشرفت علوم مختلف مدیریت نیز علمی خاص شد و نظریات زیادی در تعریف آن، اصول و مبانی و مؤلفههای آن ارائه گشت. معنای لغوی آن اداره كردن است و مدیر یعنی اداره‌کننده كه اسم فاعل از مصدر اداره بر وزن اقامه است - الخوری، 1403ه، «دور. - » برخی آن را فرآیند به‌کارگیری مؤثر و كارآمد از منابع مادی و انسانی به‌منظور نیل به اهداف تعریف كرده‌اند - ذبیحی و عرفانیان خان‌زاده، 1390، . - 10 عسكریان مدیریت اسالمی را در مسیر نزدیكی به خداوند میداند بدین معنی كه در كلیه سطوح آن تقوی‌پیشه میشود سعی در بخشش و ارشاد فزونی می‌یابد و جلب رضایت اكثریت بیشتر میشود - عسكریان، 1370، . - 52 نبوی بعد از ارائه تعاریفی از مدیریت، مدیریت اسالمی را این‌گونه تعریف كرده است: «هنر و جعلم به‌کارگیری صحیح افراد و امكانات در جهت وصول اهداف سازمانی است به‌نحوی‌که با موازین شرع مغایرت نداشته باشد» - نبوی، 1380، . - 33
مدیر باید از بعد ارزشی نیز دارای صفات و شرایط اخالقی و بعد مدیریتی نیز بایستی دارای اطالعات و مهارت فنی برای انجام مسئولیت محوله باشد - فروزنده،1386، . - 72 در تعریف مدیریت اسالمی آن را بخشی از مدیریت و فرایندی میدانند كه مستند به وحی الهی و منابع اسالمی است وجه تمایز آن با دیگر مدیریت‌ها را در مبتنی بودن بر وحی، نبود نظام بهره‌كشی انسان از انسان مبتنی بودن بر ارزش‌های متعالی مطلق و ثابت و استوار بودن بر پایه الهی كرامت و شرافت انسان‌ها دانسته شده است - قبادی، 1378، . - 12 حمیدی زاده هم بر آن است كه نظام مدیریت در تفكر اسالمی از اصول اعتقادی آن سرچشمه میگیرد و بر یك مجموعه انسانی و در یك سازمان در راستای مدیریت جهان خلقت است مدیر نیز عضوی از اعضای آن است كه باید همراه ضوابط كلی آن باشد زیرا تشكیالتی كه به وی سپرده شده هدفش در جهت نظم كلی جهان و برای پیشبرد فعالیت‌های بشری برای دست‌یابی به سطوح آرمانی است - حمیدی‌زاده،1378، . - 2
از جمله اهداف مدیریت اسالمی عبارت است از: احقاق حقوق افراد سازمان، ایجاد فرصت و فراهم ساختن زمینه رشد و تعالی، كمال شایسته و توفیق قرب الهی در افراد سازمان، فراهم ساختن فرصت و امكان به فعل درآمدن توانایی‌های بالقوه افراد، بروز خالقیت، سازندگی و ابتكار در افراد سازمان، هدایت حمایت تقویت یاری و مساعدت افراد سازمان، فراهم ساختن زمینههای شور تبادل‌نظر هم‌اندیشی و تعامل میان افراد، برقراری روحیه برابری در افراد سازمان و برقراری روابط انسانی، حل مشكالت فردی، سازمانی و اجتماعی، تأمین مصالح مادی و معنوی افراد و سازمان - مكارم شیرازی، 1376، . - 56
