بخشی از مقاله
چکیده
سبک زندگی ایرانی- اسلامی، برگرفته از آیین و شریعت اسلامی است و هر جامعه مطابق آموزهها، باورها و اعتقادات افراد آن، نوعی شیوه زیست را در پیش میگیرد، در جامعه اسلامی نیز مطابق آموزههای دین اسلام، یک نوع شیوه زندگی، عمومیت دارد که سبک زندگی اسلامی نام دارد. شهریار، از جمله شاعران معاصر است که با تمسّک به همین آیین رهایی بخش با سرودن اشعاری، بیشترین جنبه حیات بشری را نشانه رفته است.
شناخت خداوند، دوری و عدم متابعت از هوای نفس، پرهیز از آز، بصیرت، عشق به مبدأ هستی، اتحاد، دوری از عیب جویی دیگران به عنوان رذیله اخلاقی و چندین و چند سفارش دیگر در راه اعتلای انسان، باعث گردیده است محتوای اشعارش سبکی از زندگی را به مخاطبان خویش ارائه دهد. آنچه شعر شهریار را درباره سبک زندگی ایرانی اسلامی متمایز می سازد، این است که او با بهره گیری از آیات نورانی قران بر شکوه و حشمت اشعارش افزوده است. وی با طبع بلند خویش، مضامین قرانی را با هنر ذاتیش در هم آمیخته است. نگارنده برآن است با کنکاش در دیوان شاعر، نمودهای سبک زندگی اسلامی را فرا روی پویندگان قرار دهد.
.1مقدمه
سبک زندگی را شیوه زندگی یا به نحو دقیقتر الگوها و شیوههای زندگی روزمرّه تعریف کردهاند که نه تنها شامل الگوهای فردی مطلوب از زندگی، بلکه شامل تمام عادات و روشهایی که فرد یا اعضای یک گروه به آنها خو کردهیا عملاً با آنها سروکار دارد میشود. بنابر این سبک زندگی به خانه و اثاثیه محدود نمیشود و تمام چیزها مانند الگوهای روابط اجتماعی، سرگرمی، مصرف و لباس را در بر میگیرد و نگرشها، ارزشها و جهانبینی فرد و گروهی که عضو آن است را منعکس میکند. به تعبیر دیوید چنی - چنی، - 16 :1378کسانی که در جوامع مدرن زندگی میکنند برای توصیف کنش-های خود و دیگران از مفهوم سبک زندگی استفاده میکنند.
سبک زندگی مجموعهای از طرز تلقیها، ارزشها و شیوههای رفتار و سلیقههای افراد در زندگی روزمره است که با مطالعه آن میتوانیم آنچه را مردم انجام میدهند؛ چرایی آن و معنایی که برای آنها و دیگران دارد، را درک کنیم. به این دلیل است که در دنیای امروز برای برنامهریزی و مدیریت در عرصههای مختلف زندگی مردم یک جامعه پیش از هر اقدامی لازم است تا سبک زندگی مردم و مؤلفههای آن برای برنامهریزان و مدیران حوزههای مختلف مشخص شود تا آن-ها بر مبنای آن بتوانند برنامههایی علمی و مبتنی بر واقعیت در حوزههای تحت مدیریت خود ترسیم کنند.
سبکهای زندگی مجموعه ای از ارزشها، طرز تلقیها، شیوههای رفتار، حالتها و سلیقههاست که در بیشتر مواقع در میان یک جمع ظهور میکند و شماری از افراد، صاحب یک نوع سبک زندگی مشترک میشوند و اغلب مالک یک نوع سبک زندگی خاص میشوند. در سبکهای زندگی، رهیافتهایی که از ارزشها و تلقیها و سلیقهها و ... به دست آمده است در قالب هر چیزی از زندگی نمایان میشود. از موسیقی مورد علاقه، غذای مورد علاقه و پوشش مورد علاقه افراد تا معماری، دکوراسیون، تزیین باغچه و ... - مهدی زاده، - 57 :1391 زندگی انسانها در جوامع مختلف متأثر از باورها، اعتقادات و هنجارهای پذیرفته شده آن جامعه است.
وفق دادن افراد جامعه با این معیارها، سبک زندگی آن جامعه را تشکیل میدهد. با عنایت به این که زندگی در ایران تحت تأثیر دین و آداب دینی قرار گرفته است، آیات قران کریم و دستورهای دین اسلام و فرامین پیامبر و ائمه بزرگوار شالوده و اساس سبک زندگی ایرانی-اسلامی را تشکیل داده اند. بر این اساس توجّه به سبک زندگی، در شعر شاعران و نوشتههای نویسندگان پارسی گوی جایگاهی بس والا یافته است. آنان همواره سعی نمودهاند اشعار و نوشته هایشان را با دستورهای دین مبین اسلام زینت بخشند و از دل این اشعار و نوشتهها سبکی از زندگی را به مخاطبان عرضه نمایند که انسان را به سرچشمه پاک انسانیت رهنمون سازد.
از میان این شاعران، میتوان محمد حسین شهریار را نام برد. شهریار چنان که از اشعارش بر میآید شاعری است منیع الطبع و احساساتی. افراد و افکار و جامعهای را که در آن زندگی میکند از شخصیت و افکار خویش کوچکتر می-بیند. به روزگار و خوب و بد آن و مردم و رفتار آنان و جهان و هرچه در آن است به گونه ای خاص مینگرد. در دیوان اشعارش، به مخاطبان خود نیک رفتاریها را سفارش و خوی بد را نکوهش میکند شهریار روح بسیار حساسی دارد.
او سنگ صبور غمهای نوع انسان است. اشعار شهریار تجلی دردهای بشری است. او همچنین مقوله، عشق را در اشعار خویش نابتر از هر شعری عرضه داشته است. نگارنده در این پژوهش به بررسی سبک زندگی اسلامی در اشعار شهریار میپردازد که مطالب به روش کتابخانهای فراهم آمده است. در این تحقیق تلاش میشود بخشی از اشعار او که در پیوند با سبک زندگی اسلامی قرار میگیرد؛ بررسی شود.
.1 .1 پیشینه مفهوم سبک زندگی
مفهوم سبک زندگی اگر چه در ادبیات علوم اجتماعی سابقهای بیش از صد سال دارد، در سه دهه اخیر، هم زمان با شکلگیری جوامع و فرهنگهای مصرفی در جهان، دوباره این مفهوم در میان دانشمندان علوم اجتماعی به ویژه جامعه شناسان و محققان مطالعات فرهنگی، جذابیت خاصی یافته است. - مهدوی کنی، . - 44 :1386بررسی پیشینه تجربی در زمینه سبک زندگی در ایران نشان میدهد که سابقه پژوهش در این زمینه به کمتر از بیست سال میرسد، البته از سال 1380تاکنون اقبال محققان به سوی این موضوع بیشتر شده است.
باید به این نکته توجه داشت که سابقه حضور مفهوم سبک زندگی در هر جامعهای به منزله مفهومی خاص و مستقل به رویکرد اجتماعی به این مفهوم نیز بر میگردد. در حقیقت هویتهای انسان در مواجهه با زندگی رویکردهای متنوعی را به سبک زندگی میبخشد. هویت فردی، هویت اجتماعی، هویت فرهنگی و هویت دینی، بنمایههای اساسی در شکلگیری سبک زندگی و رویکردهای حاکم بر آن است.
.2 مفهوم سبک زندگی:
مفهوم سبک زندگی - - life styleاز زمره مفاهیمی است که در حوزه جامعهشناسی و مطالعات فرهنگی آن را به کار میبرند.»سبک زندگی که شامل مجموعه رفتارها و الگوهای کنش هر فرد که معطوف به ابعاد هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی میباشد اطلاق میشود و نشان دهنده کم و کیف نظام باورها و کنشهای فرد است. به عبارتی سبک زندگی بر ماهیّت و محتوای اصّخ تعاملات و کنشهای اشخاص در هر جامعه دلالت دارد و مبین اغراض، معانی و تفاسیر فرد در جریان زندگی روزانه است.« - آغاز، - 2 :1391
.1 .2 سبک زندگی ایرانی -اسلامی
در جامعه امروز ما، سبک زندگی بازتابی از تجلّی معنویات است که در آن توجه به آسایش همراه با احسان به دیگران از همسایه گرفته تا هم نوع ترویج میشود. نویسندگان و شاعران گاه و بیگاه آن را در میان نظم و نثر خویش بیان نموده و در واقع سبک زندگی را در معرض تعلیم قرار دادهاند. آیات قران را به نظم کشیده و سخنان بزرگان و پیشوایان دینی را بر خوانندگان عرضه داشتهاند. هدف خلقت، بیهوده نبودن آفرینش، مهار نفس اماره، قضا و قدر، جبر و اختیار و شناخت ذات آدمی و بسیاری دیگر از این مفاهیم به صورتی هنرمندانه به رشته تحریر درآمدهاند تا جوان امروز در میان تلاطم روحی و روانی که هر لحظه او را به سویی میکشد راه را از چاه بیابد.
از میان این شاعران، محمدحسین شهریار به لحاظ محتوایی، جدای از زیباییهای خاص خویش که او را در زمره برجستهترین شاعران عصر خود قرار داده است، از حیث تعلیم راه و رسم زندگی نیز بیبدیل است. بیت بیت اشعارش مشحون از پیامها، نصایح و مواعظی است که جمود را از روح آدمی میزداید و راه نیک بختی را به او مینمایاند. پیوند این اشعار با آیات قرانی جلوههایی بدیع خلق نموده است که هر روح پاک و مصفایی را به خویش فرا میخواند. سخن از فطرت انسانی که اصل پیام انبیا و معصومین بزرگوار است. در این پژوهش نگارنده میکوشد با استفاده از دیوان شهریار به بازتاب سبک ایرانی اسلامی که در اشعارش تجلّی یافته است، بپردازد و از آن جا که بعد معنوی زندگی آدمی از جایگاهی ویژه در سرودههای شهریار برخوردار است بیشتر به این بعد از سبک زندگی در شعر شاعرتوجّه شده است.
.3 پیشینه تحقیق
محققین در مورد سبک زندگی ایرانی اسلامی تاکنون به علت گستره مسایل علوم انسانی که به نتایجی ملموس منتج نمی گردد. تحقیقات و پژوهش هایی محدود انجام داده اند و هرکدام از دیدگاهی خاص آن را مورد کنکاش قرار داده اند. از آن میان، آقای محمد حسن آغاز، پژوهشگر مطالعات اجتماعی، در مقاله ای با عنوان ملاحظاتی پیرامون سبک زندگی ایرانی اسلامی « مفهوم سبک زندگی را از منظرجامعه شناسی مورد تحلیل قرار داده است. نویسنده اعتقاد دارد که سبک زندگی ایرانی اسلامی برگرفته از مبانی شریعت و خاستگاه آن درون انسان است.
