بخشی از مقاله
چکیده
شعر مقاومت در فرهنگ و ادب فارسی پیشینهای طولانی دارد؛ امّا تأثیر شاخص آن بیشتر از عصر مشروطه نمایان است. به طور کلی ادب پایداری از این دوره به بعد به سه شاخه تقسیم میشود؛ عصر مشروطه، عصر پهلوی و دوران انقلاب اسلامی. بنابراین شاعران متعهد اجتماعی نقش بسزایی در روشنگری، ترغیب و تشویق توده مردم به مقابله و رویاروی با حکام مستبد یا هجمه دشمن خارجی برعهده داشتند و با خلق آثاری در این زمینه به رسالت اجتماعی خویش عمل کردهاند.
محمدجواد محبّت یکی از این شاعران متعهد و انقلابی کرمانشاهی و از پیشگامان شعرگفتاری میباشدکه توانسته است با اشعاری سهل و ممتنع، والاترین و ژرفترین مفاهیم انسانی را بیان کند.باتوجه به اینکه وی دومحیط سیاسی و اجتماعی - دوران قبل از انقلاب اسلامی و دوران بعد از انقلاب اسلامی - راتجربه کرده است،نوع عواطف وتخیل اونیزبه تبع این دومحیط، نسبت به حوادث پیرامونش متفاوت است.
از این رونوشتار حاضر برآن است تا با روش توصیفی-تحلیلی درشعراین شاعر، نشانه هایی ازپایداری و مقاومت را بررسی و تحلیل کند. بررسیها نشان میدهد که موضوعاتی چون؛ عاشورا، اصلمهدویّت، میهنپرستی، مبارزه با دشمن،تمجید از شهدا و ایثارگران، استکبارستیزی،ستایش ازامامان وشخصیّتهای مذهبی که به عنوان نماد مقاومت جلوهگرشدهاند،مؤلّفههایی از ادبیات پایداری هستند که در شعر محمدجواد محبّت بازتاب داشتهاست.
1مقدّمه.
ادبیات پایداری، نوعی از ادبیات متعهد و ملتزم است که از طرف مردم و پیشروان فکری جامعه در برابر آنچه که حیات معنوی و مادی آنها را تهدید میکند به وجود میآید - بصیری، . - 88:1387 به عبارتی سادهتر و قابل فهمتر »سرودهها و نوشتههایی که موضوع اصلی آن دعوت مردم به مبارزه و پایداری در برابر متجاوزان باشد، تحت عنوان ادبیات پایداری و مقاومت قابل تقسیمبندی است - «کاکایی، . - 9:1380 بنابراین تعاریف، سرودهها و نوشتههای شورانگیزی که در طول تاریخ، بیدادگری و بیدادگران را محکوم کردهاند و در مقابل، آزادی وآزادگی را ستایش کردهاند جزء ادبیات پایداری محسوب میشوند.
هنگام تجاوزگری دشمن و یا حاکم شدن جریانی استبدادی بر یک کشور، شاعران عرصه مقاومت به عنوان پیشروان فکری جامعه خود دوشادوش مبارزان به منظور حفظ روحیه حماسی مردم وآگاه نگاه داشتن آنها در برابر وضع موجود، وارد عمل شدهاند و باتوجه به اینکه جنگ تحمیلی پس ازانقلاباسلامی ایران از بزرگترین رویدادهای تاریخ کشور در طول چند دههی گذشته بود، توانست مضامین گوناگونی را در اختیار شاعران قرار دهد و آنها تلاش کردند به پیروی از این شرایط آثار ادبی خود را با موضوعاتی چون: وطن پرستی، دینداری، آزادی و آزادگی ،بیگانه ستیزی و... ارائه نمایند که هدف نهایی از این اشعار پیروزی بر دشمن تجاوزگر بودامّا. همزمان با جنگ تحمیلی تحوّل عمیقی در ادبیات معاصر ایران به وجود آمد و شاعران این مرز و بوم تلاش کردند که به تصویرگری مقاومت و پایداری ایرانیان در برابر دشمن متجاوز، بپردازند و باتوجّه به اینکه مناطق غربی ایران به ویژه کرمانشاه به طور مستقیم و از نزدیک شاهد مقاومت رزمندگان سرزمین خود در برابر دشمن خارجی بود؛ شاعران این خطه توانستند احساس واقعی خود را در سرودههای خویش به صورت ملموس به مخاطبانشان عرضه کنند.
محمدجواد محبّت یکی از شاعران معاصر ایران است که اندیشه مقاومت و پایداری در برابر استبداد پهلوی و تجاوز رژیم بعثی به خاک ایران در شعرش جایگاه ویژهایی را به خود اختصاص دادهاست وی در بیان این مضمون - مقاومت و پایداری - از واژگان و ترکیباتی چون استبداد ستیزی، استعمار ستیزی، ستایش از وطن، دینداری و... مایه می گیرد. و این امر نشان دهنده متعهد دانستن خود در برابر جامعه و ملت میباشد. بر همین اساس در پژوهش حاضر، تلاش شدهاست که ضمنمعرّفی شاعر متعهد عرصهی مقاومت و دفاع مقدس، محمدجواد محبّت، محیط سیاسی و اجتماعی روزگار وی نیز به صورت مختصر بیان شود و سپس جلوههای پایداری در شعر او مورد بررسی قرارگیرد.
.1-1پیشینه پژوهش
پیش از پردازش موضوع لازم است ذکر شود که نگارندهگان به هیچ پژوهشی که موضوع آن بررسی جلوههای مقاومت در شعر محمدوادج محّبت باشد، دست پیدا نکردهاندامّا. پژوهشهای مختلفی پیرامون بازتاب مؤلفههای پایداری و مقاومت در اشعار دیگر شاعران ایرانی، انجام شدهاست که در اینجا به نمونههای اندکی از این پژوهشها اشاره میشود:
- امیری خراسانی و عسکر حسنپور - . - 1389 در پژوهشی با عنوان »جلوههای جمال شناختی سبک هندی در شعر پایداری قیصر امینپور« اشعار پایداری قیصر امینپور را از منظر شگردهای بلاغی و ادبی مورد تحلیل و بررسی قرار دادهاند.
-صرفی و سید رضا هاشمی - . - 1389 در مقالهای با عنواندفاع» مقدس، تعهّد و تحوّل در شعر قیصر امینپور« نقش و تأثیر هشت سال دفاع مقدس در برابر یورش دشمن بعثی، در اشعار قیصر امینپور را بررسی کردهاند و اشاره شاعر به مفاهیمی همچون فرهنگ ایثار و شهادت را ناشی از توجه شاعر به این پدیده میدانند.
-غنیپور ملکشاه، احمد خلیلی و سید محسن مهدینیا - . - 1391 در نوشتاری با عنوان »تحلیل مؤلفههای ایداریپ در اشعار طاهره صفّار زاده« مشخصههای پایداری و مقاومت را در اشعار صفّار زاده به عنوان یکی از شاعران عرصه مقاومت، مورد بحث و بررسی قرار دادهاند.
-مدرسی و فرشته رستمی - . - 1393 در پژوهشی با عنوان »جلوه های پایداری در سرودههای فرخی یزدی« چگونگی رویارویی فرخی یزدی در برابر استبداد پهلوی و بازتاب آن در اشعارش مورد بررسی قرار گرفتهاست.
