بخشی از مقاله
چکیده
گیاهان دارویی از هزاران سال پیش نقش بسیار مهمی در حفظ سلامتی و بهبود کیفیت زندگی انسانها داشتهاند. این ترکیبات درمانی بیشتر شامل عصارهی گیاهی و ترکیبات فعال آنها بوده که توسط مصرف کننده، به عنوان ترکیبات طبیعی و بی خطر شناخته میشوند. از جملهی این گیاهان میتوان به گزنه اشاره کرد که قسمتهای مورد استفادهی آن، گل، برگ، ریشه و ساقهی گیاه است. گزنه از گیاهان طبی است که به عنوان کاهش دهندهی فشار خون، چربی و قند خون استفاده میشود. این گیاه دارای خاصیت درمانی در معالجهی بیماریهای مزمن انسان میباشد. عصارههای آبی و الکلی گزنه دارای اثر منفی در تکثیر عوامل ویروسی ایجاد کنندهی موزاییک در رز میباشند و این احتمال وجود دارد که بتوان جهت عاری سازی گونههای رز از آلودگیهای ویروسی در محیطهای کشت از آنها استفاده نمود
واژههای کلیدی: گزنه، دیابت، قند خون، چربی خون، انسولین
مقدمه
گیاهان دارویی از هزاران سال پیش نقش بسیار مهمی در حفظ سلامتی و بهبود کیفیت زندگی انسانها داشتهاند. این ترکیبات درمانی بیشتر شامل عصارهی گیاهی و ترکیبات فعال آنها بوده که توسط مصرف کننده، به عنوان ترکیبات طبیعی و بی خطر شناخته میشوند . - 9 - تیرهی گزنه - - عموما شامل گیاهانی علفی چند ساله به ارتفاع 10-8 سانتی متر و بیشتر اعضای هوایی آن
پوشیده ازکرکهای قلاب مانند یامخروطی شکل است. - 1 - گونههای مختلف این گیاه عبارتند از: ودر بین گونههای مختلف و به عنوان گیاهان دارویی از زمانهای بسیار دور موردتوجه قرار داشتهاند . - 10 -
اقلیم و پراکنش جغرافیایی
این علف هرز در نواحی استوایی و گرم کره زمین پراکندگی دارد. گلهای این گیاه از خرداد تا شهریور ظاهر میشود. در ایران در ییﻻقات اطراف تهران، شمیرانات ودر کرج در دامنههای البرز، کندوان، پل زنگوله، در مناطق شمالی در مازندران و گیلان درهرزویل وجنگل نودی، عمارلو، راه کبوترچاک به زردچیان، رودبار، آستارا، بندرگز ودرآذربایجان در دامنههای سهند، زنقاب، دیلمان وارسباران لرستان - در کنار رودخانه کشکان - بطورخودرودیده میشود . - 10 -
فیتوشیمی گیاه
ترکیبات شیمیایی آن شامل تانن، موسیلاژ، فیتوسترین، نیترات پتاسیم و کلسیم، ترکیبات آهن دار، اورتیسین،استوفنون، اسید اسکوربیک، آلومینیوم، اسید فرمیک، منیزیم، منگنز، سدیم، سرب، نیتروژن جیوه، مس و غیره است. قسمتهای مورد استفاده گزنه، گل، برگ، ریشه و ساقهی گیاه است . - 2 - در برخی مطالعات اثر کاهندهی قند خون این گیاه نشان داده شده است. ترکیبات طبیعی متعددی در برگ گیاه گزنه نظیر فلاونوییدها، آمینها و پپتید وجود دارند که برخی از آنها اثر ضد دیابتی شناخته شدهای دارند. ساز و کارهایی که برای تاثیر ترکیبات فوق بیان شده است، عبارتند از تحریک گلیکوژنز، بلوک کانالهای پتاسیم سلولهای بتای پانکراس و دخالت در جذب گلوکز از دیوارهی روده . - 3 - گزارشهای متنوعی از کاربرد و مصرف در بیماریهای افزایش گلوکز خون و دیابت، هیپرپلازی پروستات، التهاب ارتریت روماتویید و رینیت آلرژیک در طب سنتی وجود دارد.
تهیه عصاره از سرشاخههای هوایی
عصارهگیری با استفاده از روش خیساندن با حلال متانول انجام میشود. بدین صورت که برگهای خشک شدهی گیاه را در سایه با استفاده از جریان هوای خشک 40-35 درجه سانتی گراد بصورت پودر ریز درآورده و پس از مرطوب کردن اولیه بمدت پنج ساعت، انجام میگیرد - محلول هیدروالکلی حاوی 60 درصد اتانول - . عصاره حاصل بعد از صاف کردن با استفاده از دستگاه تقطیر در خلا تغلیظ میشود. سپس راندمان عصاره گیری تعیین میگردد . - 4 -
جنبههای دارویی
اثر اندامهای هوایی گزنه بر آزاد سازی انسولین
در بررسیهای متعدد تاثیر عصارهی الکلی گیاه گزنه در کاهش قند خون نشان داده شده است. مطالعهای با هدف تعیین ساکاروز احتمالی تاثیر عصارهی گزنه در کاهش قند خون در سلولهای ماهیچهی انسان و سلولهای پانکراس موش صحرایی انجام شد. یافتههای حاصل از این مطالعه نشان میدهد که عصارهی الکلی گزنه موجب افزایش حساسیت به انسولین در سطح سلولهای عضلانی و نیز تحریک ترشح انسولین از سلولهای بتای پانکراس در موش صحرایی نمیشود. بنظر نمیرسد تاثیر گزنه در کاهش قند خون از طریق ساز و کارهای مورد نظر این مطالعه باشد . - 2 -
اثر جوشاندهی گزنه بر قند، انسولین و چربی
گزنه از گیاهان طبی است که به عنوان کاهش دهندهی فشار خون، چربی و قند خون استفاده میشود، در این راستا شهرکی و همکاران - 1387 - پژوهشی انجام دادند تا اثر جوشاندهی گزنه بر قند، انسولین و چربیهای سرم در موش صحرایی نر تغذیه شده با فروکتوز معلوم گردد
