بخشی از مقاله
چکیده
سرخدار از نظر حفظ ذخایر ژنتیکی، مصارف دارویی و غیره دارای ارزش بسیار میباشد. به منظور حفظ رویشگاههای موجود و گسترش آن، تولید گیاهچههای سرخدار از طریق کشت جنین در شرایط درون شیشهای مورد بررسی قرار گرفت . بذرها پس از جمعآوری از تودههای طبیعی سرخدار در منطقه افراتخته، به دو دسته رسیده و نارس تقسیم شدند. سپس به مدت 9 ماه در لایه-های ماسه و در حرارت پائین لایهگذاری شدند.. برای سترونسازی بذرها 7 تیمار مختلف اعمال گردید. جنین بذرهای سترون شده از آندوسپرم جدا شده و در محیط کشت موراشیگ و اسکوگ - MS - که توسط اسید اسکوربیک 50 - و 100 میلیگرم در لیتر - ، کازئین هیدرولیزات 50 - و 100 میلیگرم در لیتر - ، عصاره مخمر 0/5 - و 1 گرم در لیتر - و زغال فعال 2 درصد غنی شده بود، کشت شد.
تجزیه و تحلیل دادهها توسط آزمون تجزیه واریانس یکطرفه و دوطرفه و آزمون دانکن انجام شد.نتایج پژوهش نشان میدهند استفاده از آب اکسیژنه 10 درصد به مدت 15 دقیقه و اتانول 70 درصد به مدت 1 دقیقه، مناسبترین تیمار برای سترون-سازی بذور بود. سایر نتایج نشان میدهند که جنینها بعد 10 روز شروع به جوانهزنی کردند. بیشترین درصد جوانهزنی و رویش گیاهچههای نرمال به تیمار 1 تعلق داشت که شامل کشت بذرهای رسیده در محیط MS حاوی اسید اسکوربیک و کازئین هیدرولیزات 100 میلیگرم در لیتر، مخمر 1 گرم در لیتر و زغال فعال 2 درصد غنی شده بود. بنابراین تیمار مذکور به عنوان پروتکلی مناسب برای تولید گیاهچههای سرخدار پیشنهاد میشود.
کلمات کلیدی: سرخدار، جنین، کشت درون شیشهای، لایهگذاری سرد
مقدمه
سرخدار - Common yew - با نام علمی Taxus baccata L. یکی از گونههای بومی ایران و باقیمانده دوران سوم زمینشناسی می-باشد . - 11 - تودههای سرخدار ایران انبوهترین و قدیمیترین جنگلهای دنیا به شمار میروند که به دلیل بیتوجهی و بهرهبرداری-های بیرویه در معرض انقراض قرار گرفته است 4 - و . - 6 بذر درختانی نظیر T. baccata و Taxus chinensis var. mairei علاوه بر داشتن خواب فیزیکی - پوسته سخت - ، دارای خواب فیزیولوژیکی نیز میباشند که گاهی بیش از 2 سال به طول میانجامد - . - 10 اولین ریزازدیادی سوزنیبرگان با کشت جنین Pinus palustris Mill. انجام شد . - 23 - لیپیج و گارلو - 1973 - علت خواب جنین T. baccata را نارس بودن جنین و وجود بازدارندههای درونی نظیر اسید آبسیزیک بیان نمودند و برای رشد جنین نارس سرخدار استفاده از مکلملهای رشد را ضروری دانسته و به منظور از بین بردن بازدارندههای درونی، خیساندن بذر در آب روان، جیبرلین و حرارت پائین را پیشنهاد کردند . - 14 -
چی - 1994 - به منظور بررسی جوانهزنی جنینهای سرخدار در شرایط درون شیشهای،رسیدگی بذرها را بر اساس رنگ و میزان رشد آریل به سه گروه شامل بذور به طول حدود 2 میلیمتر، سبز کمرنگ و آریل سبز رنگ و کوچک، بذوری با طول حدود 4 میلیمتر، سبز تیره یا قهوهای کمرنگ و با آریل کمی رشد یافته و به رنگ صورتی کمرنگ و بذرهایی به طول 6 میلیمتر، قهوهای رنگ و با آریل رشد یافته و قرمز رنگ تقسیم کرد. نتایج نشان داد که بذور با رسیدگی بیشتر در مراحل دوم و سوم برای جوانهزنی در شرایط درون شیشهای مناسبتر بوده و درصد جوانهزنی آنها به ترتیب 21 و 52 درصد بوده است . - 3 - چانگ و یانگ - 1996 - با بررسی رویش جنین Taxus mairei - Lemee and H.Lev - S. Y. Hu.در شرایط درون شیشهای، محیط کشت MS با نصف غلظت به همراه 0/8 میلیگرم در لیتر PVP را بهترین شرایط برای رویش آن معرفی کردند . - 2 -
مارسین - 2007 - با کاشت جنینهای نارس و رسیده T. baccata در شرایط درون شیشهای نشان داد که جنین بذرهای رسیده در محیط کشت MS به همراه 5 گرم در لیتر زغال فعال کشت از شرایط جوانهزنی بهتری برخوردارند و بهترین درصد جوانهزنی در شرایط تاریکی و بهترین نهالها در 16 ساعت روشنایی و به مدت دو هفته بعد از کشت حاصل شد . - 15 - نراقی - 2005 - برای سترون نمودن جنینهای بالغ سرخدار از طریق کشت درون شیشهای از محلول هیپوکلریت سدیم 3 درصد استفاده نمود . - 16 - سپس جنینهای کامل را در محیط کشت MS حاوی کازئین هیدرولیزات و اسید اسکوربیک هر یک به میزان 100 میلیگرم در لیتر، 1 گرم در لیتر عصاره مخمر و 5 گرم در لیتر زغال فعال کشت نمود. پس از 6 هفته 65 درصد جنینها جوانه زده و تشکیل گیاهچه دادند. هدف از این پژوهش پیشنهاد پروتکلی مناسب، جهت تولید گیاهچههای بذری سرخدار در بازه زمانی کوتاه است.
مواد و روشها
در این پژوهش بذرهای مورد نیاز سرخدار از رویشگاه افراتخته به وسعت 352 هکتار در 30 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان علیآباد کتول استان گلستان در مجاورت روستای ییلاقی افراتخته با مختصات جغرافیایی 54 درجه 55 دقیقه 48 ثانیه تا 54 درجه 57 دقیقه 12 ثانیه طول شرقی و 36 درجه 45 دقیقه 24 ثانیه تا 36 درجه 47 دقیقه 3 ثانیه عرض شمالی و در محدوده ارتفاعی 1350 تا 2000 متر از سطح دریا جمعآوری گردید . - 7 -
آمادهسازی بذور
بذرهای جمعآوری شده در نیمه آبان ماه، بر اساس رنگ و میزان تکامل و رنگ آریل به دو دسته بذور رسنا و کاملاً رسیده تقسیم شدند . - 13 - برای سترونسازی بذرها 7 تیمار در نظر گرفته شد. بعد از سترونسازی بذرها جنین از آندوسپرم جدا شده و برای کاشت آن اقدام شد. بذور قبل از استخراج جنین به مدت 9 ماه در لایههای ماسه و حرارت پائین - 4 درجه سانتیگراد - نگهداری شدند - شکل . - 1جنین بذرهای رسیده و نارس پس از جدا شدن از آندوسپرم در محیط کشت MS حاوی زغال فعال، اسید سکوربیک، کازئین هیدرولیزات و مخمر کشت شدند - جدول - 1 و به مدت 1 هفته در شرایط تاریکی در دمای 25 درجه سانتیگراد نگهداری شدند.
تجزیه و تحلیل آماری
جنینهای سرخدار به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با دو عامل بذر در 2 سطح - رسیده و نارس - و غلظت مکملهای رشد در 2 سطح و در 3 تکرار 10 تایی کاشته شدند. اختلاف بین میانگینها توسط آزمون تجزیه واریانس یک و دو طرفه تعیین و برای مقایسه آنها از آزمون دانکن استفاده شد.
نتایج و بحث
مقایسه تیمارهای کنترل آلودگی بذرها توسط آزمونهای آنالیز واریانس و دانکن نشان میدهد که بین کلیه تیمارها در سطح آماری یک درصد اختلاف معنیداری وجود دارد - شکل . - 2قابل ذکر است که در کلیه اشکال حروف مشترک بین میانگینها نشاندهنده عدم وجود اختلاف معنیدار بین آنها میباشد. در این پژوهش در تیمار 6 - آب اکسیژنه 10 درصد به مدت 15 دقیقه و اتانول 70 درصد به مدت 1 دقیقه - هیچگونه آلودگی مشاهده نشد. بنابراین از تیمار مذکور برای سترونسازی کلیه بذرها استفاده شد. به نظر میرسد استفاده از اتانول که باعث از بین رفتن
