بخشی از مقاله
بررسی ریزازدیادي سرخدار (Taxus baccata)
چکیده:
به منظور تکثیر درخت سرخدار Taxus baccata از طریق ککاشت درون شیشه اي به دو روش ککاشت جوانه انتهائی و جنین هاي جنسی، نمونه ها از پایه هاي برگزیده در رویشگاههاي طبیعی گیاه واقع در جنگلهاي آستارا، اسالم و گرگان در فصل
پاییز ، بردککاشت شدند.جوانه ها پس از تعیین مناسب ترین روش سترون سازي استفاده از محلول آلرور مرآوریک ١/٠ درصد به مدت ١٠ دقیقه بود، در محیطهاي ککاشت (نیترات ٢/١MS( ، B5 و MCM مستقر شدند. در مرحله شاخه زائی، محیط (نیترات ٢/ ١MS( با ترآیب هورمونی ٥/ ٠ میلیگ رم در لیت ر BA و ١/ ٠ میل یگ رم در لیت رIBA بیش ترین درصد ضریب ازدیاد و رشد طولی را دکاشت. بهترین تیمار ریشهزایی از طریق قراردادن شاخه ها، در محلول ٥٠ میلیگرم در لیتر IBA سترون به مدت ٢٤ ساعت و بازککاشت مجدد آنها در محیط ککاشت فاقد هورمون رشد و حاوي زغال فعال بدست آمد. گیاهچه هاي ریشهدار طی مراحل مختلف سازگاري به خاك گلدان انتقال یافتند.
بذرهاي رسیده پس از قرارگیري در جریان آب مداوم براي ١٥ روز، با محلول هیپوآلریت سدیم ٣% سترون شده، پوسته بذرها شکافته و جنینهاي کامل در محیط ککاشت M S تغییر یافته ککاشت گردیدند. ٦٥% جنینها پس از ٦ هفته جوانه زدند و تشکیل دانه رست دادند. گیاهچه ه اي حاصله پس از طی مراحل مختلف سازگاري به خاك گلدان منتقل شدند.
کلمات کلیدي: سرخدار((Taxus baccata، ککاشت درون شیشه اي،ککاشت سرشاخه اي، جنین جنسی
مقدمه:
با توجه به آن که درختان سرخدار در روند تکاملی خود، مرحله کلیماکس را طی کرده و اکنون رو به زوال نهاده اند، پیدا کردن راهکاري براي حفظ و احیاي مجدد آنها، هدف اصلی این مطالعه را تشکیل میدهد. به علت طولانی بودن دوره خواب بذر ورشد بسیار کند نهال ها براي سرخدار، زادآوري طبیعی آنها در ایران بسیار نادر است و تکثیر انبوه این درختان از طریق ککاشت بافت می تواند با سرعتی متناسب با سرعت تخریب براي کشت و تجدید حیات دوباره جنگله ا مورد استفاده قرار بگیرد . Zhiriو همک اران ( ١٩٩٤ ) با شکستن دوره خواب بذر Taxus baccta در شرایط درون شیشه به استخراج Taxol از گیاهچه هاي ٢ ماهه سرخدار پرداخته اند. Chee در ١٩٩٥ گیاهچه هاي سرخدار را با کاشت جنین هاي جنسی T. brevifolia در شرایط درون شیشه بدست آورد. Majada و همکاران (٢٠٠٠) با تکثیر انبوه گیاهچه هاي آزمایش گاهی سرخدار از جنینهاي جنسی به تولید بیشتري از تاکسول رسیدند.
مواد و روش ها : پس از جمع اوری سرشاخه ها از پایه های برگزیده گونه مزبور در فصل های مختلف هر سال ، جوانه های انتهایی ان جدا شد و سپس با استفاده از محلول کلرور مرکوریک 0.1 درصد به مدت 10 دقیقه سترون شدند . استقرار جوانه ها در داخل محیط های کشت MS(N/2) , B5 , MCM با هورمون های BA ( 0.5 تا 1 میلیگرم بر لیتر ) و IBA NAA و IBM در محدوده غلظتی 0.1 تا 3 میلیگرم بر لیتر به طور منفرد یا تلفیقی ، همچنین فروبری قاعده شاخه ها در این محلول IBA( 50 میلیگرم در لیتر ) به مدت 24 ساعت و کشت ان ها در محیط فاقد هورمون ، پس از انجام عملیات ریشه زایی ، وقتی طول ریشه ها به 3 میلیمتر یا بیشتر رسید ، گیاهچه های حاصل به خاک سبک سترون منتقل شده و با قرار گیری سرپوش پلاستیکی بر دهانه گلدان ها ، طی مراحل تدریجی سازگاری گیاهان با شرایط طبیعی محیط گلخانه منتقل شدند .
در مورد کشت جنين براي سرخدار، بذرهاي رسیده پس از قرارگیری در جریان آب مداوم براي ۱۵ روز با محلول هیپوکلریت % ۳ سترون گشته، پوسته بذرها با اسكاليل شكافته شده و جنينهاي داخل آنها در محیط کشت MS تغییر یافته و B5 کشت شدند. محیط کشت MS حاوي كازئین هیدرولیز و اسید اسكوربيك از هر يك به میزان ۱۰۰ میلی گرم در لیتر ،1 گرم در لیتر عصاره مخمر و 5 گرم در لیتر ذغال فعال بود. آزمایش فاکتوریل با دو تیمار پیش تیمار(اسید کلریدریك و آب جاري) و دو تیمار محيط کشت شامل محیط کشت MS و محیط کشت B5 بر پایه طرح کاملا تصادفي در سطح ۳ تكرار به اجرا درآمد قبل از انجام تجزیه واریانس جهت دستيابي به پراکنش نرمال، کلیه داده ها (x) به صورت در نرم افزار MSTATC تبدیل و مورد تجزیه واریانس قرار گرفتند. مقایسه میانگین اثرات تيمارهاي مختلف به روش دانكن جهت معرفی بهترین تیمار در جوانه زني انجام شد.
نتایج و بحث
: برداشت جوانه ها از درختان سرخدار فقط در فصلهاي پائیز و زمستان انجام شد. استقرار و شاخهزائی بهینه جوانه ها در محیط کشت MS (با نصف میزان نیترات) همراه با هورمونهاي BA در غلظت 0.5 و IBA در غلظت 0.1 میلی گرم بر لیتر صورت گرفت. در مورد برتري محيط کشت MS (1.2 نیترات)، McCownو (1987) Sellmer نیز به کارائي محيط کشت مزبور از نظر نوع املاح و مجموع قدرت يوني آن اشاره نمودند. شاخه هاي بدست آمده از مرحله شاخهزائي ، قبل از ورود به مرحله ريشه زائی
