بخشی از مقاله
مقدمه
با وجود شهرت فراوان نظریهپردازانی چون گوردن ویلارد آلپورت - 1898 - 1967م - ، کارل گوستاو یونگ 1961 – 1875 - م - ، کارل راجرز - - 1987 - 81902 و آبراهامهرولدمزلو - 1970 - 1908م - در روانشناسی آکادمیک، فریتز پرلز – 1893 - 1970م - رهبر بزرگ مکتب گشتالت - - Gestalt در میان تودههاي مردم شهرت فراوان یافته است و الگوي او با عنوان انسان سالم - - The "Here and now" person هم اکنون طرفداران بسیار دارد.در این الگو، پرلز انسان سالم را انسانی میداند که بهطور کامل در زمان حال زندگی میکند و گذشته و آینده در پرتو این زمان معنا مییابد. جالب است که عارفان مسلمان هم معتقدند که » وقت به حالی گفته میشود که سالک در آن به سر میبرد و باید در آن حال به کاري بپردازد که وقتش ایجاب میکند. سالک باید خود را در آن غرقه سازد و از بند خیال آینده و حسرت گذشته رها کند.
پرداختن به گذشته، هدر دادن عمر و مایهي حسرت است و دل به آیندهي موهوم بستن و دربارهي آن خیال خام پختن کاري بیپایه و بیبنیاد است؛ زیرا ممکن است که عمر بقا نکند و ساختههاي ذهنی ما بر باد رود - «پایمرد،: 1386 . - 136 در میان عارفان خواجه شمس الدین محمد مشهور به حافظ - 791 – 726 ه.ق - ، شاعر بلند پایهي ایرانی، نیز انسان مطلوب را انسانی میداند که در زمان حال زندگی کند. با مطالعهي عمیقتر الگوي پرلز و اندیشهي حافظ میتوان به هماننديهاي شگرفی میان مؤلفهها و مصادیق الگوي انسان سالم از دیدگاه پرلز و حافظ دست یافت. اگرچه این نکتهي مهم نباید نادیده گرفته شود که مفهوم »این جا و اکنون«ي که در روانشناسی مطرح است با آنچه در عرفان اسلامی و مکتب حافظ مطرح شده از نظر تخصصی متفاوت است.
از منظر روانشناسی امروز، مفهوم مورد بحث براي درمان بیمارانی که بر اثر تمرکز کردن بر روي مشکلات و معضلات گذشته، دچار رفتارهاي ناسازگارانه و بیماريهاي عصبی شده اند، مورد استفاده قرار میگیرد. از این منظر، تجربهي آنچه در »اینجا و اکنون« رخ می-دهد، کیفیتی درمانگرانه دارد و به منزلهي یک شیوهي روانشناختی مورد استفاده قرار می گیرد - تحصیلی ، - 58 : 1387 و این واژه بهطور کامل با واژههاي حال، اکنون، دم و واژه-هایی نظیر اینها که در تاریخ ادبیات، شعر فارسی و بهویژه در اشعار حافظ به کار رفته، معناي منطبق نمییابد ولی در یک برداشت کلی و عمومی انسان سالم از دیدگاه پرلز، انسانی است که در زمان اکنون زندگی میکند و گذشته و آیندهاش در پرتو امروز ارزش مییابد.
شاید همین فراز بلند باشد که با وجود گذشت سالها از مرگ این رهبر فقید مکتب گشتالت و پرورش روانشناسان بزرگ دیگري در مکتب و دوران او و شکلگیري مکاتب روانشناسی بسیار پس از او، وي همچنان از محبوبیت روز افزون خود را حفظ نموده و اندیشههایش در کشورهاي بزرگ دنیا مورد استقبال قرار گرفتهاست.از سویی دیگر با وجود اینکه قرنها از مرگ حافظ، شاعر بلند آوازهي ایران، میگذرد و بعد از او شاعران بنامی نه تنها در ایران بلکه در گسترهي جغرافیاي ملتهاي فارسی زبان رشد کرده اند، آنچه که باعث اقبال روز افزون مردم نسبت به او شده همان توجه به حال، دم غنیمت شمردن، پیام امید براي آینده و در یک کلام رویکرد مددکارانهي اوست. بنابراین، انطباق مؤلفههاي انسان مطلوب پرلز و حافظ میتواند ما را در فهم عمیقتر دیدگاههاي حافظ و شناخت زوایایی دیگر از علل اقبال عمومی مردم نسبت به وي یاري کند.
مؤلفه هاي انسان سالم – اکنون زیست - در الگوي پرلز
یکی از ویژگیهاي برجستهي انسان سالم در الگوي پرلز، اکنون زیستی اوست. انسان براي اینکه بتواند در زمان اکنون زندگی کند، باید به نگرشها و بینشهایی رسیده باشد که مهمترین آنها عبارتند از:
1.تنها واقعیت موجود زمان حال است.
2.از گذشته عبرت بگیرد و از آن عبور کند.
3.براي آینده برنامه ریزي داشته باشد ولی در بند آن گرفتار نیاید.
4.لحظههاي شاد زندگی را غنیمت شمرد.
5.از موقعیت خویش آگاهی داشته باشد و ضعفها و قوتهاي خویشتن را بشناسد.
6.نسبت به چیستی جهان آگاه باشد.
