بخشی از مقاله
مقدمه
شخصیت سالم چه گونه است ؟ چه گونه رفتار می کند ؟ چه باورهایی دارد ؟ تفکر و احساس چنین آدمی چه گونه است ؟ آیا ما می توانیم شخصیت هاي سالمی بشویم ؟ روان شناسی که در آغاز به جاي مطالعه سلامت روان به بررسی بیماري روانی پرداخت تا مدت ها مطالعه ي استعداد هاي بالقوه آدمی براي کمال را نادیده گرفت . اما در سال هاي اخیر شمار روز افزونی از روان شناسان به قابلیت کمال و دگرگونی در شخصیت آدمی روي آورده اند. روان شناسان کمال - انسان گراها - معتقدند که نگرش روان کاوي و رفتارگرایی به ماهیت انسان محدود است. روان شناسان کمال رفتارگراها را به ماشین گرایی و روان کاوان را به خاطر توجه بیش از حد به روان نژندي و روان پریشی مورد انتقاد قرار داده اند و معتقد به بدبینانه بودن عقاید این دو گروه می باشند.
آنها در عین اینکه تاًثیر محرك هاي بیرونی و غریزه ها و کشمکش هاي دوران کودکی را بر شخصیت انسان نفی نمی کنند، آدمی را دستخوش دگرگونی ناپذیر این نیروها نمی دانند. تصور آنها از طبیعت انسان خوشبینانه تر است و به قابلیت گسترش و پرورش و شکوفایی و کمال خود اعتقاد دارند - دوآن شولتز، - 1977ابزار هاي متعددي براي سنجش ویژگی هاي شخصیتی بر اساس نظریه مازلو تهیه شده است . نخستین مقیاسی که در این زمینه ساخته شد »پرسشنامه جهت گیري فردي« بود که در سال 1963 توسط شوستروم ساخته شد. این پرسش نامه150 قضاوت ارزشی دوگزینه اي است که ماده هاي آن برگرفته از آثار برخی از محققان مثل پرلز، - 1951 - ، مازلو - 1962 - ،فروم - 1956 - ، هورناي - 1950 - ، راجرز - 1961 - و الیس - 1962 - می باشد. هم چنین پرسشنامه عقاید ، واکنش و احساسات - FRB's - براي ارزیابی 9 ویژگی شخصیتی که بر اساس نظریه راجرز انتخابشده اند طراحی شده است .
مقیاس مطالعه ي ارزش ها - SOV - آلپورت، ورنون و لیندزي - 1950 - بر اساس نظریه آلپورت طراحی کردند. در زمینه تحقیقات انجام شده در داخل کشورتنها به نظریه مازلو و خود شکوفایی توجه شده است.یاسایی - 1376 - در پژوهشی تحت عنوان»بررسی ویژگی هاي خودشکوفایی در اعضاي هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم « به بررسی و مقایسه خود شکوفایی اساتید و هیأت علمی دانشگاه تربیت معلم پرداخته است. ابراهیم خانی - 1380 - در پژوهشی تحت عنوان ساخت و هنجاریابی مقیاس براي سنجش خودشکوفایی در پژوهشی به بررسی ویژگی هاي شخصیتی 456 نفر از دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی اهواز پرداخته است. پژوهش حاضر با توجه به رویکرد ها نوین شخصیت به کمال گرایی و ماهیت انسان گرایانه به طبیعت آدمی می نگرند روي آورده و به دنبال ساخت پرسش نامه ي سنجش ویژگی هاي شخصیت سالم بر اساس دیدگاه نظریه پردازان انسان گرا و با رویکرد کلی می باشد. به طور خلاصه هدف این پژوهش ساخت و هجاریابی پرسش نامه ي سنجش ویژگی هاي شخصیت سالم بر اساس روان شناسی کمال - آلپورت، راجرز، اریک فروم، مازلو، فرانکل و پرلز، یونگ - در بین دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد است.این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این دو سؤال می باشد:
١. آیا آزمون محقق ساخته ي سنجش ویژگی هاي شخصیت سالم بر اساس روان شناسی کمال از پایایی قابل قبولی برخوردار است؟
٢. آیا آزمون محقق ساخته ي سنجش ویژگی هاي شخصیت سالم بر اساس روان شناسی کمال از روایی قابل قبولی برخوردار است؟
روش
گروه نمونه پژوهش حاضر کلیه ي دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد است که در سال تحصیلی 1385-86 در 10دانشکده ي مختلف مشغول به تحصیل می باشد و جمعیت آن 5075ا نفر می باشد. افرادي مانند کاس و تنسلی - 1979 - تعداد نمونه 300 نفري را به عنوان رقم مناسب براي نمونه گیري در تحلیل عاملی پیشنهاد کرده اند. با ملحوظ داشتن مطالب فوق در این تحقیق حجم گروه نمونه در این تحقیق 500 نفر تعیین گردید که پس از اجرا 465 نفر از پرسش نامه ها قابل تحلیل بود. در پژوهش حاضر از روش نمونه گیري تصادفی طبقه اي نسبی استفاده گردید .ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسش نامه محقق ساخته ي سنجش ویژگی هاي شخصیت سالم بر اساس روان شناسی کمال - آلپورت، راجرز، فرانکل، اریک فروم، مازلو، پرلز - و پرسش نامه ي شخصیتی کالیفرنیا براي بررسی روایی همزمان مورد استفاده قرار گرفت.براي تجزیه و تحلیل داده ها در بخش آمار توصیفی فراوانی و درصد و در بخش امار استنباطی از روش هاي آلفاي کرنباخ براي محاسبه ضریب پایایی و از روش تحلیل عاملی اکتشافی و چرخش واریماکس براي تعیین کردن عوامل پرسش نامه استفاده شده است. براي مقایسه ي گروه هاي مختلف سنی، جنس، گروه هاي مختلف تحصیلی از روش هاي میانگین، انحراف استاندارد، آزمون تی مستقل، تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است.
یافته ها
بعد از مطالعه ي مقالات و کتب مربوط به شخصیت سالم از دیدگاه نظریه پردازان روان شناسی کمال تعدادي سؤوال نوشته شد، در مرحله ي بعد اعتبار محتوایی آزمون به وسیله چند نفر از اساتید گروه روان شناسی و دانشجویان روان شناسی مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد مورد بررسی قرار گرفت. یکی از موارد استفاده از نظرات اساتید و دانشجویان حذف سؤالاتی بود که از نظر آنها بین دانشجویان براي پاسخگویی مقاومت ایجاد می کرد. نهایتاً 180 عبارت که با پاسخ بله یا خیر پاسخ داده می شد، انتخاب شد و در میان 500 نفر از دانشجویان اجرا شد که تعداد 465 پرسش نامه ي معتبر شناخته شد و نتایج به دست آمده براساس این پرسش نامه ها بدین شرح می باشد:
-1 آیا آزمون از پایایی قابل قبولی برخوردار است؟ جهت حذف سؤالاتی که همسانی درونی را تقلیل می دادند کل 180
سؤال مقیاس مورد تحلیل قرار گرفتند. در این مرحله سؤالاتی که همسانی درونی - آلفاي کرنباخ محاسبه شده - را کاهش می دادند حذف شدند و تعداد 140سوال نهایتا باقی ماند که جهت تحلیل عاملی مورد استفاده قرار گرفتند . لازم به توضیح است که ملاك مورد استفاده براي انتخاب سؤال در این پژوهش همبستگی اصلاح شده هر سؤال با نمره کل بود که حداقل همبستگی اصلاح شده براي انتخاب آن سؤال .35 می باشد. شیوه ي حذف سؤالات نا مناسب بدین صورت بود که ابتدا در هرکدام از مقیاس ها ضعیف ترین سؤال که کمترین میزان همبستگی با نمره کل را داشت به ترتیب حذف می شد. به دلیل این که با حذف این سؤال نمره کل تغییر پیدا می کند، مجدداً همبستگی هر سؤال با نمره کل مقیاس محاسبه و سؤالات داراي همبستگی پایین تر حذف می شود . این مراحل به دفعات تکرار شد تا اینکه نهایتاً هیچ یک از سؤالات مقیاس همبستگی اصلاح شده شان با نمره ي کل مقیاس مربوطه کمتر از .35 نباشد.
پس از اعمال تغییرات به صورت تصادفی برخی از سؤالات حذف شده را به مقیاس برگرداندیم تا مشخص شود بعد از حذف سایر سؤالات ضعیف باز هم این سؤال همبستگی پایین تر از .35 با نمره ي کل دارد یا اینکه همبستگی آن با نمره ي کل افزایش یافته است. مشاهده شد که هیچ کدام از سوالات حذف شده پس از بازگرداندن مجدد همبستگی اصلاح شده بالاتر از /35 با نمره کل مقیاس پیدا نکرده اند. در نتیجه همه سوالات محذوف به طور کامل از آزمون کنار گذاشته شدند .همان طور که در جدول 1 نشان داده شده است ضریب پایایی کل پرسش نامه 0/92 می باشد و عامل اول با ضریب پایایی 0/985 بالاترین ضریب پایایی و مؤلفه سوم با ضریب پایایی 0/93 کمترین ضریب پایایی را به خود اختصاص داده است. بعد از حذف سؤالات نامناسب و پیش از اجراي تحلیل عاملی لازم است که دو موضوع مورد بررسی قرار گیرد . این دو موضوع عبارتند از:
-1کفایت نمونه گیري: مقدار کیسر می یر – لوکلین - KMO - منعکس کننده کفایت نمونه گیري است .مقدار کوچک - KMO - بیانگر این است که همبستگی بین زوج متغیرها را نمی توان از طریق سایر متغیر ها تبیین کرد.بنابراین ممکن است کاربرد روش تحلیل عاملی مناسب نباشد . مقدار حدود 0/90 این کمیت براي تحلیل عاملی بسیار مناسب، حول 0/80 مناسب، حول 0/70 متعادل، 0/60 نامناسب است. سوفی و کیسر - 1977، به نقل از هومن، - 1380معتقدند که وقتی که مقدار - KMO - بزرگتر از 0/60 باشد به راحتی می توان تحلیل عاملی انجام داد . و هرچه این عامل برزگتر باشد مناسبت و کفایت نمونه گیري بیشتر خواهد بود.
-2آزمون کرویت بارتلت این فرضیه را که ماتریس مشاهده شده متعلق به جامعه اي با متغییرهاي ناهمبسته است را می آزماید. براي آن که یک مدل تحلیل عاملی مفید باشد لازم است متغیرها همبسته باشد در غیر این صورت دلیلی براي تبیین مدل تحلیل عاملی وجود ندارد. اگر این فرضیه صفر که متغییرها با هم رابطه ندارند، رد شود کاربرد تحلیل عاملی سؤال برانگیز است و در استفاده از آن باید احتیاط شود. چنان چه در جدول 2 نشان داده شده است - KMO - برابر 0/86 و سطح معناداري مشخصه کرویت بارتلت 0/000 است . بدین ترتیب علاوه بر کفایت نمونه گیري، اجراي تحلیل عاملی بر پایه همبستگی مورد مطالعه هم قابل توجیه خواهد بود .
آنجایی که مقدار - KMO - رضایت بخش و اندازه گرویت بارتلت معنی دار است ، نتیجه می گیریم که ماتریس داده ها براي تحلیل عاملی مناسب است. بعد از اجراي آزمون KMO و آزمون کرویت بارتلت و مناسب تشخیص داده شدن داده ها جهت تحلیل عاملی با استفاده از نمودار اسکري و با توجه به مقدار واریانس تبیین شده توسط عامل ها پنج عامل جهت چرخش مشخص شد. با روش مولفه هاي اصلی و با استفاده از چرخش واریماکس و چرخش ابلیمن مستقیم 5 عامل جهت چرخش مشخص شد و سؤالاتی را که روي هر عامل بار عاملی قابل ملاحظه اي دارند مشخص و سوالات ضعیف حذف شدند.نتایج روش واریماکس پس از 14 چرخش آزمایشی به ساختار ساده رسید. سپس نتایج حاصل از چرخش واریماکسنامگذاري شدند. بدین شکل که 5 عامل اسامی زیر بدست آمد:
-1هدفمندي
-2 خود آگاهی و بیان احساسات
-3 استقلال و خود اتکایی
-4 انعطاف پذیري
-5 پذیرفتن تمام ابعاد شخصیتی
