مقاله حسابداری دادگاهی

بخشی از مقاله

حسابداري دادگاهی

چکیده

به سبب توسعه و گستردگی فعالیت هاي مدیریتی واحد تجاري،داده هاي حسابداري جایگاه مهمی در مدیریت بنگاه ها دارند.بنابراین،اطلاعات باید اتکاپذیر باشند تا نتایج فعالیت هاي مالی بتوانند در کمک به فرآیند تصمیم گیري مدیریت و دیکر گروه ها یاري دهنده باشند.هم راستا با این توسعه ها،شمار رفتارهاي متقلبانه ي حسابداران- که با موافقت ضمنی کارکنان و مدیران ارشد صورت می گیرند- به شکل چشم گیري افزایش یافته است.افزایش رفتارهاي متقلبانه علاوه بر صورتهاي مالی و نتایج فعالیت شرکت ها،اقتصاد کشور را نیر تحت تاثیر قرار می دهد.بنابراین،وضع ضوابط جدید،برقراري مجموعه ي جدیدي از استانداردها،و ایجاد حوزه هاي جدید در حسابداري- به عنوان پیامد فشارهاي وارده از بیرون شرکت و سازمان هاي بین المللی- گریزناپذیرشده است.از این رو،در بسیاري از کشورها،کنترل حسابداري و گروههاي حرفه اي نظیر حسابرسی داخلی،حسابرسی مستقل،و مشاوره هاي گواهی شده جایگاه مهمی در حسابداري پیدا کرده اند.

امروزه رفتارهاي متقلبانه افزایش یافته است،ازاین رو کشف و پیش گیري چنین رفتارهایی دشوارتر از گذشته شده است.از طرفی،تراکنش هاي تجاري پیچیده تر شده اند و اختلافات بین افراد و موسسات افزایش یافته است.این امر سبب شده است تا دعاوي حقوقی از سوي هر دو طرف افزایش یابد.در نتیجه،نیاز مشاوران حقوقی و دادگاه ها به کارشناسان حسابداري بیش از گذشته احساس می شود.در کشورهاي دیگر این نقش در حسابداري دادگاهی ایفا می کند.الزامات جهانی شدن و استانداردسازي ایجاب می کند این نقش در ایران نیز به کار گرفته شود.

رفتارهاي متقلبانه در ثبت ها و سوابق حسابداري،نه تنها مالکان و سرمایه گذاران شرکت را تحت تاثیر قرار می دهد، بلکه بر کارکنان، موسسات اعتباري، دولت، و حسابرسی شرکت نیز تاثیرگذار است. سوابق حسابداري، یادداشت ها، صورت حساب ها، ترازنامه، و موارد دیگر، می توانند توسط متقلبان ماهر دستکاري شوند. اعداد صورت هاي مالی،میزان فروش،وموارد دیگر،می تواند با تقاضاي مدیریت کاهش یا افزایش داده شوند. فقط یک حسابرس حسابدار می تواند بگوید که کدام بخش باید با دقت مورد ملاحظه و بررسی قرار گیرد. در دعاوي دادگاهی، حضور و پشتیبانی یک کارشناس حسابداري ضروري ومورد نیاز است. انجمن حسابداران عمومی گواهی شده ي آمریکا این نقش پشتیبانی را بدین صورت تعریف می کند:” پشتیبانی و کمک حرفه اي که هیچ مشاور حقوقی نمی تواند به دیگري ارائه کند.”

مقدمه

در سالهاي اولیه ظهور حرفه حسابداري هنگامی که کشف تخلف به عنوان یکی از اهداف اصلی حسابرسی مالی به شمار می آمد،حسابداري دادگاهی بخش جدائی ناپذیر جریان اصلی حسابداري بود.

در طول دهه هاي بعد که حرفه حسابداري سعی می کرد از زیر بار مسئولیت کشف تخلف شانه خالی نماید،حسابداري دادگاهی به عنوان یکی از زیر مجموعه هاي تخصصی این حرفه شناسائی شده بود.(حسابرسی تقلبات و کارشناسی مالی(حسابداري دادگاهی)-تیموري حبیب االله)
حرفه حسابداري دادگاهی حتی قبل از تقاضا براي حسابرسی مستقل صورتهاي مالی در قالب قراردادهاي حسابرسی رواج داشت.یک شکل حسابداري دادگاهی که اتفاق افتاد سال 1817 بود که به حکم دادگاه حکم ورشکستگی رد یابی شد.
در سال 1824 نیز یک حسابدار جوان اسکاتلندي اولین بار در خصوص تخصص خود در زمینه حکمیت تبلیغ کرد.در اواخر قرن 19 و 20 مقاله هائی منتشر شد اما اولین مقاله سال 1946 توسط موریس پلویت یکی از شرکاي شرکت نیویورك سیتی بود که اولین بار حسابداري دادگاهی را مطرح کرد.

اولین کتاب نیز سال 1982 چاپ شد. زندانی شدن آل کاپون گانگستر معروف آمریکائی به خاطر فرار از مالیات مثالی معروف از نتیجه کار حسابداري دادگاهی است.(مجله حسابدار-شهریور (1390

از اوایل قرن بیستم انتظار می رفت حسابرسان به جستجوي تقلب بپردازند.در سال 1905 و 1909 لارنس دیکسی و رابرت مونتگمري نوشتند که هدف و دامنه حسابرسی شامل سه مورد است که دو مورد اول کشف کلاهبرداري و تقلب است.در سال 1918 دانشگاه Lasalle Extension اعلام نمود که کشف تقلب یکی از مهمترین وظایف حسابدار حرفه اي است.

مجموعه اي از اشتباهات شرم آور حسابرسی در طول 50 سال گذشته موجب تغییر روش در حسابداري شد.جین براون در سال 1962 در بررسی حسابداري پیش بینی کرد که در آینده مسئولیت کلی حسابرس انجام آزمونهایی براي تشخیص موارد اختلاس و اشتباهات ممکن خواهد بود.این مسئولیت به عنوان یک هدف مکمل به حرفه حسابرسی اضافه خواهد شد.(حسابرسی تقلبات و کارشناسی مالی (حسابداري دادگاهی)-تیموري حبیب االله)
به دنبال رسوایی هایی در شرکتهاي مطرح جهان ، حسابرسان مشغول انجام کاري شدند که قبلا می گفتند نمی توانند انجام دهند یعنی کشف تخلف، چیزي که تا چند دهه قبل غیر مرسوم بود حالا پیشتاز بود. حسابرسان دوباره خود را در نقش حسابداران دادگاهی می دیدند.
اخیرا گاه و بیگاه خبرهایی در خصوص جرایم یا دست کم اتهامات مالی در روزنامه ها و تار نماهاي خبري کشور مشاهده می شود که گاهی هم در حد یک اتهام باقی می ماند اما مختص کشور ما نیستند.در هر کشور نظام اقتصادي وجود دارد و به صورت بالقوه در اینجا وجود حسابداران دادگاهی متخصص در زمینه هاي مسائل حسابداري و حقوق و مسلط بر سایر حوزه ها دیده می شود.یعنی عامل بازدارنده در مقابل فرصت طلبان است.

تاریخچه :

توماس دوي براي مقابله با متقلبان نیویورك از طریق شناساي وتوقیف اموال انها دست به کار شد. پس از موفقیت در پرونده caponeتوسط سازمان امور مالیاتی وبازرسان دیوان محسابات ایالات متحده این گروه به 15 نفر افزایشسالیافتند. در 2001پرسنل این اداره به نفر افزایش یافتند، بین سالهاي 1998تا2001کمیته جرائم مالی موفق به اخذ غرامت به میزان بیش از 100میلیون دلار شد.

تعریف حسابداري دادگاهی:

معمولاّ اصطلاح حسابداران دادگاهی به حسابداران عمومی گواهی شده اي اطلاق می شود که فرآیند تحلیل،بررسی،بررسی حسابرسی و پرس و جو را براي حصول اطمینان و ارائه ي یک نظر کارشناسی انجام می دهند.رسیدگی به تقلب و پشتیبانی مشاوره اي در دعاوي حقوقی از جمله خدمات این حسابداران عمومی گواهی شدهاست.حسابدار دادگاهی شخصی است که مشاوران حقوقی را در امور حسابداري یاري می کند و به دادگاه ها براي به کارگیري حسابداري در مسائل حقوقی و بحث برانگیز کمک می کند.

Forensic به معنی دادگاهی می باشد. حسابداري دادگاهی شاخه اي از حسابداري است که ماهیتا با قضاوت دادگاهی در ارتباط است.در واقع علم گردآورياطلاعاوارائه ي ت مالی به شکلی که در دادگاه بر علیه متهم جرائم اقتصادي قابل قبول باشد.تمرکز بر روي تجزیه و تحلیل تبیین کننده ي (علت و معلولی) پدیده ها شامل کشف حقه ها ، ترفندها "در صورت وجود" و اثرات آن در حوزه ي سامانه ي حسابداري است.
حسابداران چشم به اعداد و ارقام می دوزند اما حسابداران دادگاهی به پشت پرده ي اعداد و ارقام می اندیشند. حسابداري دادگاهی ترکیبی از چند رشته است: حسابداري، حسابرسی، مالیات، امور مالی، حقوق، ارزش گذاري، عملیات تجاري، تحقیق و روان شناسی و رشته هاي مربوط به رسیدگی و بررسی.(مجله حسابدار-شهریور (1390

حسابداران دادگاهی در جستجوي سر نخ هستند،تراکنشی که اندکی متفاوت است و می تواند دري را به سوي حقایق بگشاید.اهمیت ارقام براي حسابداران دادگاهی خیلی مهم نیست.آنها می گویند تقلب یا سایر کژرفتاري ها معمولا آرام آرام اتفاق می افتد.تقلب با منبع کوچکی شروع می شود،چون متقلب می خواهد ابتدا سامانه را محک بزند، وقتی عرصه امن باشد،تقلب هاي بزرگ به وقوع می پیوندند.

در دهه 1980 و 1990 تفاوت بین حسابداراي دادگاهی و حسابرسی افزایش یافت و حسابداران بعد از وقوع جرم وارد عمل می شدند واین در حالی است که حرفه حسابداري دادگاهی بسیار ذهنی تر از حسابرسی است.

انواع حسابداري دادگاهی:

حسابداري دادگاهی در سه حوزه ي مختلف کاربرد دارد:
-1حمایت مشاوره اي در دعاوي حقوقی:
این نقش از حسابداري دادگاهی عبارت است از حمایت ها و خدمات ارائه شده به مشاوران حقوقی توسط فردي که خود مشاور حقوقی نیست، یا ارائه کمک و پشتیبانی در زمینه ي حسابداري.حسابداران دادگاهی نقش هاي زیر را بر عهده دارند:
· گردآوري اسناد لازم براي پشتیبانی یا رد یک ادعا
· بازبینی اسناد مربوط براي انجام بررسی اولیه ي مورد و تعیین ضعف ها
· کمک به پرس و جواز شاهدان و تهیه ي پرسش هایی در رابطه با اثبات موارد مربوط به حوزه ي مالی.
· کمک به پرس و جو از شاهدان و تهیه ي پرسش هایی در رابطه با اثبات موارد مربوط به حوزه ي مالی
· کمک در موضوعات مالی مربوط به بازبینی ادعاها و مشارکت در پرس و جو از شاهدان براي تهیه ي پرسش هاي مکمل
· بررسی گزارش کارشناسی گروههاي مقابل براي گزارش نقاط ضعف و قوت آن
· کمک براي دستیابی به هم رایی و اتفاق نظر
· شنیدن شواهد وبررسی مدارك گره هاي مقابل حاضر بودن در دادرسی،تا در بازجویی ها مفید باشد.

-2 گواهی کارشناس
اخیراّ تمایل به استفاده از کارشناسان در دعاوي حقوقی(به ویژه در آمریکا و کانادا)در حال افزایش است.دادگاه ها براي تعیین نظرشان درباره ي مورد دعوي، پیش از محاکمه و دادرسی، باید به نظر کارشناسان توجه کنند.براي پذیرفته شدن به عنوان یک کارشناس، دادگاه ها از توانایی هاي مختلف کارشناسی در کنار توجه به آموزش و اعتبار فرد، دعوت به همکاري می کنند.

به طور کلی،نیاز به گواهی کارشناس در مسائل نیازمند به تخصص حسابداري نمود دارد.یک حسابدار دادگاهی استخدام می شود تا به واقعیت اقتصادي دست یابد،تجزیه و تحلیل مالیات را تهیه کند،شواهد گروه مقابل را رد کند،مسائل را مشخص کند تا مورد بررسی قرار گیرند.در اظهارنظر نسبت به اسناد کمک کند،و در کسب اطلاعات از دیگر شواهد کمک کند.

وظایف حسابداران دادگاهی در زمینه ي فعالیت هاي مربوط به گواهی کارشناس می تواند به شرح زیر باشد:
· انجام تحقیقات لازم در رابطه با مورد و گردآوري داده هاي متنوع
· اظهار نظر با استفاده از این داده ها
· استفاده از این اظهار نظر براي آگاه کردن قاضی و مشاوران حقوقی در دادگاه

شواهد کارشناس در دعاوي حقوقی مؤثرتر شده اند این شواهد مرحله ي نهایی فعالیت هاي حسابداري دادگاهی در دادرسی است. حسابداري دادگاهیغالباّ مستقل از نظام قضایی است،ولی با این حال استانداردهاي حقوقی در توصیف آن بسیار مهم هستند. وظیفه ي یک حسابدار دادگاهی به عنوان گواهی کارشناسی،افشاي نظرات،و واقعیت ها است.بنابراین،طی دوره ي قضاوت و تصمیم گیري،افراد بر اساس مهارتشان در اموري که نیازمند اظهارنظر گواهی گرانه است.انتخاب می شوند.

-3بررسی تقلب(حسابداري بررسی کننده)

پیشرفت فناوري،دانش حسابداري مدیران،جهانی شدن اقتصاد و ایجاد سازمان هاي بزرگ با فعالیت هاي پیچیده شرایطی را به وجود آورده است که براي کشف تقلب بررسی ها و تحقیقات بسیاري نیاز است.تقلب و سوءاستفاده هاي شغلی موجب زیان هاي میلیاردي می شوند.رفتارهاي غیرقانونی که از راه تقلب پنهان کاري،و سوءاستفاده از اعتماد دیگران انجام می شوندو در آنها تهدید فیزیکی و خشونت وجود ندارد،به عنوان جرائم سفیدان((wccشناخته می شوند.انجمن بازرسان گواهی شده ي تقلب((ACFE از این نوع جرائم با عنوان”سوداستفاده و تقلب شغلی”یاد می کنند و آنها را به عنوان استفاده از موقعیت یک نفر براي بهبود موقعیت دیگري از راه سوءاستفاده عمدي یا به کارگیري نادرست دارایی ها و منابع کارفرما تعریف می کنند.این نوع جرائم همه گیر شده اند و مبالغ آنها در آمریکا در هر سال به 600 میلیارد دلار می رسد.در نتیجه،حسابرسی تقلب ابزار مهمی براي حل این گونه مسائل است.
فرآیند حسابداري دادگاهی:
مرحله اول: افشا کنندگان ادعا
شامل گزارشات تلفنی-کارمندان ومدیران-حسابرسان –سازمانهاي نظارتیویا هرمدل دیگر که منجر به افشا شود
مرحله دوم: شناسایی طرفین ادعا شامل وانده یا خواندگان-خواهان مرحله سوم: بررسی کنندگان ادعا
شامل حسابداران رسمی-کارشناسان رسمی-سازمانهاي نظارتیوحسابرسان داخلی
مرحله چهارم: ماهیت تقلب وتخلف تقلب وتخلف تایید میشود-یا تایید نشده واشتباه در گزارشگري روي داده است مرحله پنجم: وضعیت رسیدگی
توافق با خوانده وعدم اقدام قانونی-عدم توافق وارجاع به سازمان قضایی
مرحله ششم: تنظیم دادخواست در شرایط عدم توافق
مرحله هفتم:بررسی ادعا توسط شعبه قضایی مرحله هشتم:کارشناسی رسمی
هیئت یک نفره کارشناسی- هیئت سه نفره کارشناسی- هیئت پنج نفره کارشناسی- هیئت هفت نفره کارشناسی
مرحله نهم: تنظیم کیفر خواست توسط بازپرس قضایی مرحله دهم: رسیدگی دادگاه

ویژگی هاي مورد نیاز یک حسابدار دادگاهی:
حسابدار دادگاهی شخصی است که علاوه بر اعداد ظاهري،به علت و منشا اعداد نیز توجه می کند،درباره ي اسناد کنجکاوي به خرج می دهد،شوهد مربوط به گواهی کارشناس را تهیه می کند،مانع ارائه ي اطلاعات نادرست توسط افراد می شود،و حقیقت را با مذاکره و گفتگو با افراد با جزئیات اشکار می کند،از آنجا که به وضوح فهمیده ایم حسابداران دادگاهی با حسابداران و حسابرسان مستقل تفاوت دارند،آنان باید دانش گسترده اي در بعضی زمینه ها داشته باشند.در کنار دارا بودن مهارتهاي شخصیتی،آنان باید در موارد زیر نیز دانش وآگاهی داشته باشند:

· دانشی گسترده ي حسابداري
· فنون بررسی و آزمون
· حقوق
· حسابرسی
· مدیریت کسب و کار
· روانشناسی
· جرم شناسی
· رایانه و اینترنت
· آمار

علاوه بر وجود تفاوت در نقش حسابرسی حسابداران دادگاهی و حسابرسان مستقل،آموزش و اعطاي گواهی نامه به این دو نیز با هم تفاوت دارد.آموزش و اعطاي گواهی نامه به حسابداران دادگاهی به نحوي است که در آنها زمینه ي قوي تري براي کشف تقلب نسبت به حسابرسان سنتی ایجاد می شود.

حسابداري دادگاهی و نقش آن در ارتقاي عدالت:

منظور از اجراي عدالت،اعطاي حق هر کس به اواست.عدالت ابعاد مختلفی دارد که هر کدام ناظر بر حوزه ي مشخصی است.براي مثال: می توان به عدالت اقتصادي،سیاسی،قضایی،کیفري و… اشاره کرد.مسلماّ عدالت مهم ترین هدف هر نظام قضایی است. در حوزه ي قضایی با دو مفهوم”عدالت قضایی”و “عدالت کیفري”روبه رو هستیم. عدالت قضایی به این امر اشاره دارد که پس از ارتکاب جرم یا تضییع حق،مجریان عدالت،عدالت را درباره ي طرفین دعوي اعمال کنند.هرعملی که مانع اجراي این فرآیند شود،مانعی براي تحقق عدالت قضایی است. عدالت کیفري بر این اساس است که کیفرو مجازات براساس عدالت باشد.به عبارت دیگر،این مفهوم به تناسب جرم و کیفر نیز اشاره دارد.یکی از جنبه هایی که می تواند سبب تحقق این هدف شود،شناخت درست دادگاه ها از موضوع دعوي است؛که گاهی ممکن است جنبه هاي تخصصی داشته باشند.

امروزه گسترش حوزه هاي مختلف و تخصصی شدن امور،موجب شده تا ماهیت اختلافات و دعاوي حقوقی نیز پیچیده تر شود و در برگیرنده ي حوزه هاي مختلف و تخصصی باشد.در نتیجه،دادگاه ها براي صدور احکام نیاز به مشاوره و کمک صاحب نظرانی دارند که در حوزه هاي مربوط از آگاهی و دانش تخصصی برخوردار باشند و بتوانند جنبه هاي تخصصی مسئله ي مورد نظر را براي دادگاه شرح دهند،تا دادگاه بتواند مطابق با قوانین و ضوابط حکم درست را صادر کند.

-3 تفاوتهاي حسابداري دادگاهی و حسابرسی مستقل

مهارت هایی که یک حسابدار دادگاهی لازم دارد:

.1 درك قوانین و مقررات:
حسابداري دادگاهی با حقوق جزا و مدنی آشنا است.رویه ها و انتظارات دادگاه را درك می کند و فرآیندها و مسائل قانونی را می داند.
2. مهارت هاي انتقادي و تحلیلی:
سطح بالایی از تردید و سرسختی یک کارآگاه را باید داشته باشد..
.3 درك نظریه ها ، روش ها و الگوهاي سوء استفاده و تقلب:
حسابداري دادگاهی خلاقانه فکر می کند تا به حقه ها و ترفندهاي احتمالی یک متقلب براي ارتکاب و پنهان کردن عملی متقلبانه توجه کند و آنها را درك کند.خودش را جاي حسابداري می گذارد که ثبت ها را دست کاري می کند یا شرایط را نادرست ارائه می کند تا همه را فریب دهد.او اثراتی را که فشارهاي شغلی و فرصت هاي ارتکاب به تقلب بر انگیزه هاي افراد بر جاي می گذارند ، می شناسد.