بخشی از مقاله
چکیده
نظام حسابداری بخش عمومی از ابتدای سال 1394تحولی اساسی داشته ومبنای حسابداری تعهدی جایگزین حسابداری نقدی شد.تغییرنظام حسابداری بخش عمومی تاثیر در خور توجهی براستانداردها،فهرست حسابها،روش گردش عملیات،دستورالعمل های حسابداری و شیوه ی رسیدگی وگزارشگری مالی گذاشته است. تغییر از حسابداری نقدی به تعهدی نه تنها تغییر درسیستم حسابداری ،بلکه یک تغییر مفهومی در به کار گیری اصول و استاندارهای حسابداری در مدیریت بخش عمومی است.
در ایران با توجه به محیط رو به رشد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و بویژه تغییر در نظام بودجه ریزی از برنامه ای به عملیاتی، نیازبه اطلاعات حسابداری برای تصمیمگیری و ایفای مسئولیت پاسخگویی از سوی مدیران دولتی افزایش یافته است، از این رو نظام حسابداری دولتی در ایران مانند بیشتر کشورهای جهان ازنقدی به تعهدی تغییر یافت اما چگونگی اصلاحات و تعامل عوامل مؤثر بر این فرآیند، چالشی جدی است و لزوم توسعه چارچوب نظری را که بتواند فرآیند اصلاحات راتوضیح دهد و فضای پیرامون آن را توصیف کند و به منظور جهت پیشبینی نیز مورد استفاده قرار گیرد غیر قابل انکار است - طالب نیا و همکاران، - 1390 از این رو هدف اصلی تحقیق مطالعه چالش های پیاده سازی استانداردهای حسابداری بخش عمومی.
مقدمه
حصول کامل اهداف نظام حسابداری بخش عمومی - تعهدی - نیازمند حرکت منظم و مستمرتمامی واحدهای سازمانی و هم راستای آن ها بایکدیگر برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده است.با توجه به اینکه در ابتدای اجرای نظام حسابداری تعهدی هنوز برخی استانداردها درحال پیش نویس بود وبه تصویب نرسیده بودندوهمچنین فقدان زیرساختهای مورد نیاز اجرای این نظام را با چالشهای مواجه نموداست.
تغییر از حسابداری نقدی به تعهدی نه تنها تغییر درسیستم حسابداری ،بلکه یک تغییر مفهومی در به کار گیری اصول و استاندارهای حسابداری در مدیریت بخش عمومی است. پس از هرتغییری باید منتظر روزگار سخت تربود ؛چون هرکس انتظار دارد بعد از مقدمات اولیه تغییر،همه چیز به آرامی بگذرد،اما دردناکترین قسمت تغییر یعنی - - زمان گذار - - درپیش است.تشخیص زودهنگام این برهه درفرایند کمک زیادی به درک و فرونشاندن طوفانی که در راه است ،را می کند. از این رو در این تحقیق تلاش شده است ضمن تبیین نظام حسابداری بخش عمومی - تعهدی - فرصتها و چالش های پیاده سازی نظام جدید معرفی گردد.
پیشینه پژوهش - پیشینه نظری -
در زمینه حسابداری بخش دولتی دو نوع نگرش وجود دارد: نخست، نگرش سنتی بر مبنای حسابداری نقدی و دیگری، نگرش مدرن بر مبنای حسابداری تعهدی. در نظام حسابداری نقدی، درآمدها در زمان دریافت وجه نقد و هزینهها به هنگام پرداخت وجه نقد مربوط به آنها شناسایی و ثبت میشوند. اگرچه سیستم نقدی دارای مزایایی مانند: قابلیت درک آسان، سهولت اجرا و جمعآوری آسان اطلاعات است اما در این نظام، وجو معایبی از قبیل دامنه محدود و ناتوانایی از نمایش دادن جریانهای نقدی بیش از یک دوره مالی، ناتوانی از برطرف کردن نیاز اطلاعاتی در مورد داراییها و بدهیها و پاسخگویی محدود در مورد وجوه مصرف شده و چشم پوشی از پاسخگویی در مورد مدیریت و لزوم حرکت در راستای افزایش پاسخگویی بخش دولتی، تغییر یا تعدیل این سیستم را ضروری ساخته است.
حسابداری تعهدی یک عنصر کلیدی از مفهوم کلیتر مدیریت نوین دولتی است که بهبود عملکرد بخش دولتی و تعریف مجدد نقش آن در اقتصاد، را هدف قرار داده و تمرکز فزایندهای بر خروجیها و نتایج و تقویت مسئولیتپذیری و کنترل داشته است. در حسابداری تعهدی، درآمدها در زمان انجام خدمات یا فروش کالا و هزینه ها در زمان دریافت کالا یا خدمات و ایجاد تعهد در حساب ها منظور می شوند. همچنین حسابداری تعهدی، اطلاعاتی در مورد دارایی ها و بدهی های یک سازمان و تغییرات آن فراهم می آورد که با حسابداری دریافت و پرداخت وجه نقد به هیچ وجه قابل تامین نمی باشد.در حقیقت حسابداری تعهدی، تصویر شفافی از هزینه ی کل برنامه ها، فعالیت ها و خدمات ارائه شده فراهم می کند.
تاریخچه به کارگیری حسابداری تعهدی
شیلی نخستین کشوری است که در اوایل دهه ی 1970میلادی به معرفی حسابداری تعهدی برای نهادهای بخش عمومی در سطح دولت مرکزی پرداخت و زلاندنو در سال1990 میلادی از آن پیروی کرد .اما بر خلاف زلاندنو که روش تغییر ناگهانی را اجرا کرد، سایر کشورها تغییرات تدریجی را ترجیح دادندمثلاً. در آمریکا اصول پذیرفته شده ی حسابداری - حسابداری تعهدی - ، تنها برای برخی از ایالت ها پذیرفته شده است و در آمریکا و استرالیا تغییر مبنای حسابداری در سال1997 انجام شده، لیکن این تغییر تنها در سطح دولت های مرکزی رخ داده اخیراًو در سطح دولت های محلی نیز تغییراتی ایجاد شده است .کانادا نیز تغییر مبنای حسابداری به سمت تعهدی را در سال های 2001 و 2002 آغاز کرد.
انگلستان نیز حسابداری تعهدی را از سال 2000 میلادی پذیرفته و بر اساس یک برنامه ریزی زمان بندی شده، صورت های مالی در سطح دولت - مجموعه ی دولت به عنوان یک واحد گزارشگر - را در سال 2006 میلادی تهیه کرده است .در سال 2000 ، مالزی و تانزانیا تنها کشورهای در حال توسعه ای بودند که برای پذیرش مبنای تعهدی در حساب های دولت مرکزی برنامه ریزی و اقدام کردند .با ورود به هزاره ی جدید، زلاندنو به یکی از کشورهایی تبدیل شده که مجموعه ای وسیع از گزارش های حسابداری تعهدی را تهیه می کند .با آغاز سال2000 میلادی، از 30 کشور توسعه یافته ی اقتصادی عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه، تنها هشت کشور حسابداری تعهدی در بخش عمومی را نپذیرفتند.
در اروپا تغییر به سیستم حسابداری تعهدی بدین نحو بوده است .در سطح دولت های ملی در شش کشور اسپانیا، انگلستان، فنلاند، سوئد، سوئیس و فرانسه،اصلاح در بخش عمومی آغاز شده است .در مجموع سه کشور فنلاند، اسپانیا و سوئد فرایند تغییر مبنا را کامل کرده اند .در سطح محلی، اصلاحات در هر نه کشور آغاز شده و در پنج کشور فنلاند، فرانسه، هلند، انگلستان و سوییس تکمیل شده است .پشت سر گذاردن موفقیت آمیز فرایند گذار نیازمند سنجش دقیق شرایط موجود وتدوین برنامه ای جامع است.
در این مسیردولت ها ابتدا باید با کسب شناختی بنیادین ،نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنند سپس با تجمیع همه امکانات خود وفراهم آوردن بسترهای مناسب وبا توجه دقیق به تجربه کشورها وحوزه های دیگر در پیاده سازی حسابداری تعهدی انجام اصلاحات مالی و مدیریت پروژه گذار،ریسک ها و عوامل محرک عدم موفقیت فرآیند را به خوبی مدیریت کند - کردستانی و همکاران، - 1389نتایج پژوهش کمیته بخش عمومی فدراسیون بین المللی حسابداران - - 2011نشان می دهد که عوامل سیاسی ونقش سیاست مداران در حمایت همه جانبه از اجرای پروژه های گذار،عاملی حیاتی در موفقیت آن است .
مزایای استفاده از حسابداری تعهدی
مزایای استفاده از مبنای تعهدی را می توان از شش بعد پاسخ گویی وتصمیم گیری ،مدیریت هزینه ،مدیریت دارایی،مدیریت دریافتنی ها، مدیریت بدهیها و تهیه ی اطلاعات کامل در مورد هزینه ها مورد بررسی و تحلیل قرار داد - باقرپور ولاشانی و همکاران، - 1391 که در ادامه هریک از آ نها تشریح می شود:
.1پاسخگویی و تصمیمگیری :حسابداری تعهدی، در بخش عمومی براساس این عقیده معرفی شد، که می تواند اطلاعات اضافی فراهم کند و از این طریق فرایند تصمیم گیری را بهبود بخشد .بنابراین، می تواند منجر به بهبود عملکرد گردد .انتظار بر این است که پذیرش حسابداری تعهدی سبب بهبود مدیریت دارایی ها، بدهی ها، درآمدها و هزینه ها شود. گزارش های مالی تهیه شده برمبنای تعهدی سبب پاسخگویی در قبال تمام منابع تحت کنترل می شود و امکان ارزیابی وضعیت و عملکرد مالی را جهت اخذ تصمیم در مورد تهیه منابع مورد نیاز برای انجام فعالیت های واحد موردنظر تسهیل می کند .اطلاعات گردآوری شده در گزارش هایی که با استفاده از مبنای تعهدی تهیه شده اند برای پاسخگویی و تصمیمگیری مفید هستند .گزارش های مالی تهیه شده برمبنای تعهدی امکان موارد ذیل را برای استفاده کنندگان فراهم می آورد:
.امکان پاسخ گویی در قبال تمام منابع تحت کنترل.
.ارزیابی وضعیت مالی، عملکرد مالی و جریان وجوه نقد.
