بخشی از مقاله
چکیده
حسد به معنی آرزو کردن زوال نعمت دیگران، از آثار و تبعات با واسطه قوه غضب است و میان کسانی ایجاد می شود که در منافع و اهداف با هم تصادم دارد. در ایات قرآن از حسدورزی نکوهش شده و نیز در روایات ،حسد به منزله ی دشمنی با نعمتهای الهی ،و با عنوان آفت دین ،و حسنات معرفی شده است. حسد دارای اسباب و علل زیادی است که اغلب آنها از قوه غضبیه سرچشمه می گیرند .حسد دارای سه مرتبه است :نخستین مرتبه حرام، دومین مباح، و حکم سوم مورد اختلاف است.
حسد را با دو روش علمی و عملی می توان درمان کرد . درمان علمی حسد با شناخت و توجه نمودن به زیانهای دنیوی و اخروی حسد شامل می شود و درمان عملی با عمل کردن برخلاف اقتضای آن. مؤثرترین راه درمان قطع ریشه های حسد و علاج اسباب آن است و کمترین تلاش ،توجه به این معناست که محسود بنده خداست و چه بسامورد عنایت او باشد . غبطه به معنی آرزو کردن نعمتی مشابه نعمت دیگران برای خود،از صفات پسندیده و مورد نظر شریعت است و به تناسب مورد، احکام مختلفی پیدا می کند .
مقدمه
از گناهان قلبی و بیماری های کشنده روانی حسادت است.و آن بلایی است خانمان سوز و فتنه ایست اتش افروز و خراب کننده دین و دنیا و اخرت که انسان مبتلا به آن و به حکم اسلامی هر حاسدی فاسق است . از جمله گناهانی که در نصوص معتبره بر ان وعده عذاب داده شده است.حسد است .و حسد حالتی نفسانی است که صاحب ان آرزوی سلب کمال و نعمتی است متوهم از دیگری را دارد چه خودش آن را داشته باشد یا نه و چه بخاهد به خودش برسد یا نه.شخص حسود نمی تواند نعمتی را به دیگری ببیند و دوست می دارد و آرزو می کند که از او گرفته می شود. و این غیر از غبطه است چون صاحب غبطه نعمتی را که در دیگری توهم می کند برای خود هم می خواهد بدون آن که میل زوال آن را از او داشته باشد.
تعریف حسد
حسد در لغت آر.و کردن زوال نعمت دیگران است و در اصطلاح عبارت ازآن است که انسان از بهره مندی دیگران ناراحت ،وآرزومند زوال نعمت آنان باشد و معمولا میان کسانی ایجاد می شود که در منافع و اهداف با هم تصادم و تزاحم داشته باشند. چون اسباب حسد غالبا در چنین فضایی پدید می آید.اما کسانی که با هم هیچ گونه رابطه ای ندارند، وجود حسد در میان انها معنی ندارد.از این رو معمولا عالم به عالم حسد می ورزد، ولی نسبت به عابد هیچ حسدی ندارد یا تاجر به تاجر حسد می ورزد،نه به عالم.معمولا مردان ،بیش از غریبه ها به برادران و پسر عمو ها و یا همکاران خود حسد می ورزند و زنان، بیش از مادر شوهر و خواهر شوهر بههووی خود و این به سبب تزاهمی است که در منافع و اهداف انهاوجود دارد.1
حسد از دیدگاه قرآن
» - 1 بسیاری از اهل کتاب - یهودی و نصاری - دوست می دارند که شمارا پس از ایمان اوردن ، به کفر باز گرداننئ زیرا پس از روشن شدن حق بر ان ها در دل نسبت به شما حسد می ورزند فشما انها را ببخشید و از ایشان صرف نظر کنید تا خداوند امرش را اجرا کند و خدا بر هر چیز تواناست. «2 چون حقیقت بر انها روشن شده بود ایمان به رسول خدا صلی االله علیه و آله و قران را فضیاتی و نعمتی برای مسلمانان می دیدند که یکی از آثار آن اتحاد دلهای آنان است پس حسد پیدا کردند و کوشیدند که این نعمت از مسلمانان گرفته شود 3.
» - 2 آنانی که پنهان می کنند آنچه را از آیات و وسایل هدایت فرستادیم پس از نکه برای مردم روشن ساختیم چنین کسانی را خدا و همه لعنت کنندگان لعنت می کنند.«4 از این دو آیه و روایاتی که در تفسیر آن رسیده دانسته می شود هر که حقی و فضیلت خدا داده دیگری را نتواند ببیند و گرفته شدن آن را بخواهد و از روی حسادت آن را منکر شود یا پنهان نمایدچنین شخصی سزاوارعقوبت ولعنت خدا و ملائکه ومومنین خواهد بود مانند دانشمندان یهود که حق بودن رسول خدا صلی االله علیه وآله وقرآن رادانستند وچون نبوت وریاست الهی را در غیر خود کراهت داشتند ونمی توانستند ببینند پس ازروی حسادت حق را نهان داشتند وازپذیرفتن یهود اسلام را مانع شدند ونیز لز فضیلت ایمان واتحاد مسلمانان نا راضی وخشمگین بودند وسعی می کردند ایمان آنها رابربایند و دربینشان اختلاف بیاندازند وفتنه برپا کنند.تفصیل حسد ورزی های یهود ونصاری از صدر اسلام تا کنون درتواریخ اسلام ثبت است وحسد ورزی های فعلی آنها هم آشکار است 5.
در آخرین ایه در سوره ی فلق - و من شر حاسد اذا حسد - می فرماید:»و از شر هر حسودی هنگامی که حسد می ورزد« این آبه نشان می دهد که حسد از بدترین و زشت ترین صفات رذیله است چرا که قرآن را در ردیف کارهای حیوانات درنده و مارهای گزنده و شیاطین وسوسه گر قرار داده است. »حسد « به معنی درخواست و آرزوی زوال نعمت از دیگری ،یک خوی زشت شیطانی است که بر اثر عوامل مختلف مانند ضعف ایمان،تنگ نظری و بخل در وجود انسان پیدا می شود.حسد سرچشمه ی بسیاری از گناهان کبیره است .در حدیثی امام باقر علیه السلام می فرمایند:»حسد ایمان انسان را می خورد و از بین می برد همان گونه که آتش هیزم را1.«
حسد از دیدگاه روایات
روایات درباره حسد زیاد ودراینجا به پاره ای از آنها اشاره می شود: پیامبر اکرم صلی االله علیه وآله می فرمایند: » تورااز سه خصلت هشدار می دهم:حسد،آزوخود بزرگ انگاری.« 2 امیرالمونین علی علیه السلام می فرمایند:»سلامت تن دردوری ازحسادت است.«3 درکتاب مصباح الشریعه از امام صادق علیه السلام روایت شده:شخص حسود بیش و پیش از دیگران به خود زیان می رساند؛ مانند ابلیس که برای خود لعنت و برای آدم ،برگزیدگی،هدایت،ارتقاء به مرتبه درک حقایق و عهد الهی و نبوت را به ارمغان آورده پس محسود باش و حسود نباش؛زیرا کارنامه عمل حسود پیوسته سبک می شود و در مقابل، کارنامه محسود را سنگین می کند و چون روزی قبلا تقسیم شده،حسد برای حسود سودی ندارد و زیانی به محسود نمی رساند.
ریشه حسد کوردلی و انکار فضل پروردگار است و این دو به منزله بالهای کفرند. حسد، انسان را دچار حسرت ابدی می کند و در چنان مهلکه ای می افکند که از آن نجاتی نیست. حسود توبه ندارد، زیرا به کار خود معتقد است و بر آن اصرار می ورزد. خودپرستی او همواره تحریکش کرده و با کوچکترین انگیزه و حتی بدون دلیل حسد می ورزد.4 رسول گرامی اسلام صلی االله علیه وآله می فرماید:»نعمتهای خدا را دشمنانی است. پرسیدند : آنان کیانند؟ فرمود: آنان که به مردم به خاطر آنچه خداوند از فضلش عطا کرده، حسد می ورزند5.
« امام صادق علیه السلام فرمودند:»آفت دین،حسد، خودپسندی و فخرفروشی است6.« پیغمبر اکرم صلی آالله علیه و آله می فرماید:»خداوند به موسی بن عمران فرمود:مبادا به مردم حسد بری،درباره آنچه به آنها داده ام از فضل خودم.و چشمانت را به دنبال آن دراز مکن و دل خود را به دنبال آن روانه مساز، زیرا آنکه حسد برد نعمت مرا بد داشته و از آن قسمتی که من میان بنده هایم کرده، جلو گرفته و هر که چنین باشد.
