بخشی از مقاله
چکیده
حسرت یکی از احساسات درونی انسانهاست که بنابر دلایل گوناگون، شخص را تحت تأثیر قرار دهدمی .ادبیات غنایی زیباترین گونه ادبی است که موجب برانگیخته شدن احساسات و عواطف میشود. یکی از گونههاي ادب غنایی حسبحال میباشد. حسبحال نوشته یا سرودهایست که نویسنده یا شاعر تحت تأثیر عواطف، گزارش احوال کنونی روحی و فکري خود را شرح میدهد. از آنجاییکه حسرتنیز یکی از احساسات درونی انسان است، با ادبیات غنایی و حسبحال ارتباط پیدا میکند. از حسبحال و موضوعات گوناگون آن در کتابهاي آموزشی دبیرستانها و دانشگهها به طور مختصر سخن گفته شده است، اما این توضیحات مختصر کافی نیست.
در این مقاله کوشش فراوان شده است، تا از حسبحال و یکی از موضوعات پر کاربرد آن، یعنی حسرت، در شعر پانزده تن از شاعران برجسته معاصر از سال 1300 تا 1357، مطالبی ارائه گردد. براي انجام این کار ابتدا دیوانها و مجموعه اشعار پانزده شاعر معاصر، مطالعه شد، حسبحالهاي آنان استخراج و نمونههایی از حسبحالهایی که به موضوع حسرت پرداخته بودند، تحلیل گردید. در این مقاله متوجه خواهیم شد که شاعران معاصر با بیانی شیوا و گیرا و با روشی جدید به سرودن حسبحالهایی با موضوع حسرت پرداختهاند.
واژههاي کلیدي:ادبیات غنایی، شعر معاصر، حسبحال،حسرت، تحلیل.
مقدمه
یکی از احساسات درونی انسانها که بنابر دلایل گوناگون، شخص را تحت تأثیر قرار میدهد موضوع حسرت میباشد. شاعران فارسی زبان از دیرباز موضوع حسرت را در شعرشان بهکار بردهاند و حسبحالهاي فراوانیدربارة حسرتسرودهاند. در دورة معاصر که شعر دچار تغییر و تحول شد، حسرت نیز به شیوة جدیدي وارد حسبحالهاي شاعران معاصر شد، از حالت شخصی فراتر رفت و با حسرت هاي اجتماعی توأم گردید.پانزده تن از شاعران برجسته دورة معاصر از سال 1300تا 1357، که حسب حال هاي آنان مورد بررسی قرار گرفت، عبارتند از: - پروین اعتصامی، ملکالشعرا بهار، نیما یوشیج، فروغ فرخزاد، رهی معیري، سهراب سپهري، سیدکریم امیري فیروزکوهی، محمدحسین شهریار، مهدي اخوان ثالث، احمد شاملو، فریدون مشیري، عمادخراسانی، سیمین بهبهانی، هوشنگ ابتهاج، محمدرضا شفیعی کدکنی - .
براي جمع آوري مطالب این مقاله، پس از مطالعه ي دیوانها و مجموعه اشعار شاعران نامبرده، حسبحالهاي آنان استخراج شد و نمونههایی از حسبحالها، که موضوع حسرت در آنها بارز بود، تحلیل گردید.در این مقاله، پس از تحلیل و بررسی،متوجه خواهیم شد که با توجه به تغییر و تحول سیاسی و اجتماعی و تحولات محتوایی و هنجارشکنیهاي نیمایی در شعر معاصر، شاعران نامبرده، با تأثیرپذیري از اوضاع نامساعد اجتماعی، موضوع حسرترا فراوان در حسبحالهایشان به تصویر کشیدهاند. آن ها در دو سبک کلاسیک و نو در قالبهاي مختلف با بیانی شیوا و گیرا با روشی جدید به سرودن حسبحالهایی دربارة حسرت پرداختهاند، آن ها با پرداختن به حسب حال هاي حسرت آمیز موجب بیداري انسان ها نسبت به زندگی خود و اوضاع اجتماع شدند و با این نوع سروده ها سبب برانگیخته شدن احساسات و عواطف مخاطب نسبت به مسائل گوناگون گردیدند.
ادبیات غنایی
در تقسیم بنديهاي ادبیات جهانیادبی»ات غنایی« را یکی از مهمترین و وسیعترین گونههاي ادبی به شمار آوردهاند. در این گونه ادبی احساسات و عواطف انسان از قبیل غم و شادي و هیجان برانگیخته میشود: »ادب غنایی در اصل اشعاري است که احساسات و عواطف شخصی را مطرح کند.« - شمیسا، - 127 : 1389 از آنجا که انسان موجودي است اجتماعی وقتی احساسات و عواطف خود را بیان میکند،خودبخود مسائل گوناگونان اجتماعی و فرهنگی نیز بخشی از احساسات او را در برمیگیرند: »بیان احساس شخصی در تعریف شعر غنایی بدان معنی که خواه از روح شاعر مایه گرفته باشد و خواه از احساس او، به اعتبار این که شاعر فردي است از اجتماع، روح او نیز در برابر بسیاري از مسائل با تمام جامعه اشتراك موضع دارد.« - حاکمی، - 15 :1386شعر غنایی از نظر موضوع و محتوا، معانی و مضامین گوناگونی را در بر میگیرد: »شعر غنایی طیف وسیعی از معانی و مضامین شاعران را به خود اختصاص میدهد: از عشق و
