بخشی از مقاله
چکیده
نشان اوپک سازمان کشورهای صادر کننده نفت با نام اختصاری اوپک - OPEC - ، یک کارتل نفتی است که متشکل از کشورهای الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا و ونزوئلا است. اهداف اصلی اوپک همانطور که در اساسنامه این سازمان اعلام شده، هماهنگ کردن و وحدت بخشیدن به سیاست های نفتی اعضا و تعیین بهترین شیوه ها برای حفظ منافع آنها به طور انفرادی و جمعی است.ایران بعد از عربستان سعودی بزرگترین تولید کننده نفت اوپک می باشد و بر اساس گزارش مجله نفت و گاز در سال 2009، ذخایر نفتی اثبات شده ایران 10 درصد کل ذخایر نفتی اثبات شده جهان یعنی 136/2 میلیارد بشکه است. اقتصاد ایران به شدت به درآمدهای صادرات نفت وابسته است. حدود 85 درصد کل درآمد صادرات و 40 تا 50 درصد بودجه دولت را نفت تشکیل می دهد.
در این مقاله به نقش ایران در پویایی اوپک پرداخته شده است . لذا ایران به عنوان یکی از اعضای مهم و بنیان گذار در سازمان همکاری نفتی اوپک و اکو به مثابه پلی میان دو حوزه نفتی مهم در جهان - دریای خزر و خلیج فارس - قرار دارد و نقش مهمی در ثبات قیمت نفت خام در بازارهای جهانی و در نتیجه افزایش درآمد ارزی کشورهای تولید کننده و صادر کننده نفت و گاز خزر و اوپک ایفا می کند. دریای خزر هم از جمله مناطقی است که ظرفیت تولید نفت ایران را خیلی افزایش می دهد. ایران امید زیادی را در جهت گسترش مناطق نفتی اش و در نتیجه افزایش تولید خویش دارد که البته همه اینها مشروط به این است که مقامات کشور توانایی کافی برای اینکه نفت ایران را از بازی های سیاسی جدا کنند، داشته باشند. موقعیت جغرافیایی ایران هم در علاقه مندی شرکتهای بین المللی و کشورها برای سرمایه گذاری در ایران مزید بر علت شده است.
کلمات کلیدی : ایران - اوپک - ذخایر نفتی-
مقدمه
در 14 سپتامبر 1960 در بغداد و در جریان گردهمایی پنج کشور عمده تولیدکننده نفت، شامل ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا که از سوءرفتار شرکت های بین المللی نفتی به ستوه آمده بودند، ابتکار به این به تاسیس اپک نمود. این سازمان از همان ابتدا رنگ و بوی ایرانی داشت و عنوان، اساسنامه و حتی اولین دبیرکل آن ایرانی بود. این نفوذ وسیع ایران، متأثر ازجایگاهش در ترتیبات سیاسی و امنیتی منطقه بود. اوپک امروز به مراتب بیشتر متأثر از دیپلماسی نفتی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان است و اعضای آن در پی وحدت و همکاری با جمهوری اسلامی ایران می باشند.
پیرامون سازمان کشورهای صادرکننده نفت - اوپک -
سازمان کشورهای صادر کننده نفت با نام اختصاری اوپک - - OPEC ، که متشکل از کشورهای الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا و ونزوئلا است.1هدف اصلی از اپک، آنچنان که در اساسنامه بیان شده، به این شرح است" :هماهنگی و یکپارچه سازی سیاستهای نفتی کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تامین منافع جمعی یا فردی آنها، طراحی شیوههایی برای تضمین پیشگیری از افول قیمت نفت در بازار نفت بینالمللی به منظور از بین بردن نوسانات مضر و غیر ضروری؛ عنایت و توجه ویژه به کشورهای تولیدکننده نفت و توجه خاص به ضرورت فراهم کردن درآمد ثابت برای کشورهای تولید کننده نفت؛ تامین نفت کشورهای مصرف کننده به صورت کارآمد، مقرون به صرفه و همیشگی؛ و بازده مناسب، کنترل سقف تولید مقدمتا به ایجاب و ضرورت منافع کشور های تولید کننده و منصفانه برای آنهایی که در صنعت نفت سرمایه گذاری میکنند."2
اوپک، در هنگام تأسیس 67 درصد ذخایر نفت جهانی، 38 درصد از کل تولید جهانی نفت و 90 درصد بازار جهانی را در اختیار داشت. 3 ترکیب متنوع اعضای اوپک باعث شده که در این سازمان نیز مانند هر سازمان دیگری، اختلافات و رقابت هایی وجود داشته باشد. بخشی از این اختلافات و رقابت ها ناشی از صف بندی های سیاسی و ایدئولوژیک درون اوپک و برخی دیگر ناشی از رقابت یکایک اعضاء بر سر منافع، جایگاه و نقش شان در درون این سازمان است. موضوعاتی نظیر موضع گیری اوپک در مقابل تحولات اقتصادی جهان و نوسانات بازار انرژی، قیمت نفت، سقف تولید اعضای اوپک و نیز سهمیه بندی داخلی اوپک همواره برای اعضای آن از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است و سعی اعضاء بر آن بوده که با تأثیرگذاری بر سیاست ها و تصمیمات اوپک در مورد اینگونه موضوعات، اهداف و منافع خاص خود را پیگیری و تأمین نمایند.4تأثیرگذاری اعضای اوپک بر سیاست ها و تصمیمات این سازمان، از راه های محتلفی نظیر تأثیرگذاری بر قیمت نفت و سقف تولید، توان چانه زنی در تصمیمات سازمانی، حضور و نفوذ در ارکان اوپک و ایفای نقش فعال در نشست ها و ارکان این سازمان دنبال می شود.5
حضور ایران
ایران به عنوان یکی از بنیانگذاران اوپک، همواره یکی از اعضای فعال و مؤثر این سازمان بوده است. ایران از مجموع ذخایر نفت و گاز موجود در حوزه خزر و حوزه خلیج فارس، با داشتن 137/6 میلیارد بشکه ذخیره نفت، معادل حدود 10 درصد از کل ذخایر نفت جهان، سومین دارنده ذخایر نفت جهان و با داشتن 29/61 تریلیون متر مکعب گاز، معادل حدود 16 درصد از کل ذخایر گاز طبیعی جهان، دومین دارنده گاز طبیعی جهان میباشد. این کشور دارای 40 حوزه نفتی میباشد که 27 حوزه آن در خشکی و 13 حوزه آن در دریا قرار دارد. بیشتر نفت ایران در جنوب غربی، در استان خوزستان نزدیک به مرز عراق و خلیج فارس واقع شده است و روزانه 4/172 میلیون بشکه تولید نفت دارد.6
اهمیت ایران در مسیر انتقال انرژی
وابستگی متقابل انرژی و میزان رو به افزایش مبادله انرژی نیازمند تداوم همکاری میان تولید کنندگان و مصرف کنندگان به منظور تضمین امنیت کل زنجیره عرضه است. با توجه به اهمیت اقتصادی، سیاسی و استراتژیک صادرات نفت، مسیرهای حمل نفت و تأمین امنیت مسیر و محموله هم برای کشورهای صادرکننده و هم برای کشورهای وارد کننده حیاتی است. تفاوت اساسی منطقه دریای خزر و دریای شمال این است که نفت منطقه دریای خزر به بازارهای بینالمللی راه ندارد. در میان کشورهای کرانهای دریای خزر که شامل جمهوری آذربایجان، فدراسیون روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و ایران میباشد، به جز ایران و روسیه هیچیک از سه جمهوری دیگر مجاور دریای خزر امکانات مستقل لازم برای صدور نفت و گاز خود، چه از طریق خشکی و یا دریا، به کشورهای خارج از جمهوریهای تازه استقلال یافته را در اختیار ندارند. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، بهترین مسیر برای انتقال نفت این منطقه ایران است.7
