بخشی از مقاله
چکیده:
روند توجه جامعه جهانی در اواخر قرن بیستم مسایل زیست محیطی را به موضوع اصلی فعالیت ها و نگرانی های بین المللی تبدیل کرد.بر اساس حقوق مسوولیت بین المللی کشوری که فعل یا ترک فعل مغایر با قوانین و مقررات بین المللی به او منتسب است باید خسارت وارده به کشوریا کشورهای متضرر از ان را جبران نماید .فی الواقع نقض هر تعهد مقرر در حقوق بین الملل مسوولیت اور است.نکته قابل توجه در خصوص حقوق بین املل محیط زیست ابعاد و گستردگی موضوعات ان بالاخص ان بخش از مسایل زیست محیطی که از ماهیت فرامرزی برخوردارمی باشد.نظیر الودگی های مرز گذر و تخریب لایه اوزون و موارد مشابه آن..امروزه رهبران جهان مسایل زیست محیطی را از بخش های جانبی به دستور کار اصلی سیاسی شان منتقل کرده اند.
جمهوری اسلامی ایران نیز می کوشد سهم خود را در راستای این تلاشهای بین المللی ادا کند.اقداماتی همچون تاسیس کمیته ملی توسعه پایدار در پی اجلاس ریو،درج ملاحظات زیست محیطی در قوانین پنج ساله توسعه کشور و اجرای طرحهایی با همکاری نهادهای بین المللی در راستای حفاظت از محیط زیست شاهد این ادعا است...اهمیت رسانه و افکار عمومی در نهادینه کردن قوانین زیست محیطی و در نتیجه بسط حقوق محیط زیست نیز بسیار مورد توجه بوده و رسانه ها در این راستا از جایگاه ممتازی برخوردارند.بر همین اساس توجه به محیط زیستن در برنامه های توسعه ای کشورها افزایش داشته است
کلمات کلیدی:محیط زیست،حقوق بین الملل،توسعه پایدار،رسانه
مقدمه:
در دو سه قرن اخیر ،انسان در علوم و فناوری پیشرفت های چشمگیری داشته است،اما در مقابل همه این پیشرفت ها به شدت به محیط زیست خود لطمه وارد کرده است.از انجا که محیط زیست و پالایندگی ان از ضروریات بقای بشر می باشد لذا باید مانع از ورود صدمه و خسارت به ان گردید.با بروز مسایلی مانند انقراض انواع جانوران و گیاهان ،گرم شدن زمین،نازک شدن لایه اوزون که مسایلی با ابعاد جهانی هستند مفهوم محیط زیست جهانی مصداق کامل پیدا کرد .در این راستا حقوق دانان بین المللی به دنبال دست یابی به راه کارهای ثمر بخش برای کاهش خسارت وارد بر محیط زیست هستند .یکی از ابزارهای مورد توجه در این خصوص - مسوولیت بین المللی - است .این مقوله از سبقه تاریخی قابل توجهی در حقوق بین المللی به خصوص مبحث حقوق بین المللی محیط زیست برخوردار نیست و بیشتر جنبه عرفی دارداما امروزه گامهای موثری از طریق انعقاد معاهدات بین المللی در باب مسوولیت برداشته شده است در کنفرانس سازمان ملل متحد در زمینه محیط زیست و توسع در سال 1992در ریو دو ژانیرو برزیل دستور کارهای مهم و سرنوشت سازبرای اینده بشریت مطرح شد که دستور کار 21 نام گرفت.
دستور کار 21 با وجود انکه سندی الزام اور نیست اما با پافشاری بر اجرای کنوانسیون های تصویب شده قبلی و همچنین پیشنهاد برای تصویب معاهدات اتی ،نقشی بسیار موثر در گسترش حقوق بین المللی محیط زیست ایفا کرده است .در ایران نیز بعد از کنفرانس ریو اقداماتی در جهت نیل به توسعه پایدار با الهام گرفتن از دستور کار 21 شکلی نو به خود گرفت.دستور کار 21 که به برنامه قرن 21 برای پاسداری از محیط زیست لقب گرفت اهمیت فراوان رسانه در اموزش والبته برخی فرصت سازی ها اشکار می شود.در این راستا اخیرا از طرف محیط زیست طرحی افتتاح گردیده با نام استارت اپ محیط زیست . استارت آپ نوع خاصی ازکسب وکار های کارآفرینانه است .
مبحث اول:شکل گیری مسوولیت بین المللی در خصوص مسایل زیست محیطی و مبنا و منشاء آن
از انجاییکه اهمیت حفظ محیط زیست بر کسی پوشیده نیست ،به طبع ان ایجاد و تحول حقوق و تکالیف مربوط به ان چه در حقوق داخلی و چه در حقوق بین الملل از مسایل بسیار مهمی است که گستره وسیعی را شامل می شود از جمله تغییرات اب و هوا ،گرمای جهانی،فرسایش لایه اوزون و بسیاری مسایل دیگر.از سوی دیگر وقایع و حوادث زیست محیطی که در طول سالهای گذشته رخ داده به جهان بشریت هشدار می دهد که حفظ محیط زیست یک مسوولیت بین المللی است به طور مثال مرگ حدود دو هزار نفر و اسیب دیدن تقریبن دویست هزار نفر در سال 1984 در اثر نشت گاز سمی متیل ایزو سایا نیست از یک کارخانه در دوپال هند یا وقوع انفجار راکتور هسته ای چرنوبیل در اوکراین - شوروی سابق - اولین واقعه مرگ و میر ناشی از رادیو اکتیو از یک نیروگاه هسته ای بود که در فضا منتشر گردیدبه نحوی که حتی به فواصل دور حتی ایالت متحده امریکا نیزرسید.این حوادث هشداری بودند مبنی بر اینکه کشورها نمی توانند مرزهای خود راببندند تا از اثرات فاجعه ها در امان باشند.
حفاظت و حمایت از محیط زیست نیازمند ابزاری قانونمند است که دارای ضمانت اجرای مستحکم در سطح بین المللی باشد.مسوولیت بین المللی ضمانت اجرایی برای جلوگیری از خسارات وارد بر محیط زیست با دامنه فراگیر بین المللی است که می تواند در راستای بهبود حقوق بین الملل محیط زیست مفید باشد.در جامعه بین المللی هر دولت بر اساس حاکمیت خود ازادانه تصمیم می گیرد و با ازادی برابر سایر دولت ها مواجه می شود در نتیجه مسوولیت بین المللی دولت ها به مثابه ساز و کاری برای تنظیم روابط متقابل بین انها جلوه گر می گردد.اگر یک دولت قاعده ای از حقوق بین الملل عرفی را نقص کند و یا تعهد ناشی از معاهده ای را که منعقد ساخنه نادیده بگیرد مرتکب تخلف شده است و به اصطلاح اقدام نادرست بین المللی انجام داده است .در مجموع مبنا و منشا مسوولیت بین المللی موضوع دو نظریه بنیادین می باشد یکی نظریه ی خطا - مسوولیت ذهنی - و دیگری نظریه خطر - مسوولیت عینی -
:1نظریه ی خطا:این نظریه نخستین بار توسط گروسیوس - پدر حقوق بین الملل - مطرح شد.طبق این نظریه وجود مسوولیت بین المللی ناشی از خطای یک تابع حقوق بین الملل است.از جمله ارا یی که بر پایه ی این نظریه صادر گردیده می توان به رای دیوان بین المللی دادگستری در قضیه ی تنگه کورفو مورخ 1949ونیز حکم داوری مورخ1912در قضیه ی غرامت روسیه اشاره کرد.
:2نظریه خطر:این نظریه بیان گر این امر است که امری که از جانب یک دولت سر می زند به لحاظ بین المللی زمانی نامشروع تلقی می گردد که
الف:یک رفتار پایدار - فعل یا ترک فعل - به موجب حقوق بین الملل قابل انتساب به دولت باشد
ب:این رفتار یکی از تعهدات بین المللی را نقض کند
مبحث دوم:موجبات تحقق مسوولیت بین المللی و مسوولیت کیفری و مدنی در قبال ورود خسارت به محیط زیست
انچه که منجر به تحقق مسوولیت بین المللی می شود عبارت است از فعل نامشروع بین المللی که خود شامل - نقض یک تعهد قراردادی ،نقض یک تعهد عرفی یا نانوشته،ترک فعل مجرمانه یا نامشروع که خود می تواند از دو مجرا صورت گیردیکی افعال نامشروع منتسب به دولت و یکی اعمال نامشروع منتسب به نهادهای بین المللی - .در سال 1991 بانک جهانی برنامه وتوسعه ی ملل متحد وبرنامه محیط زیست ملل متحد برای کمک به کشورهای در حال توسعه در برابر مشکلات زیست محیطی برنامه ای را با عنوان تسهیلات جهانی محیط زیست ایجاد کردند و این برنامه موضوعات مختلف زیست محیطی مانند تغییرات اب و هوا ،کاهش لایه اوزون و موارد این چنینی را مد نظر قرار دارد و برای برطرف کردن مشکلات مربط به انها تلاشهای فراوانی را به عمل اورده است.بنابراین شکل گیری تسهیلات جهانی محیط زیست یک اقدام مهم بین المللی در راستای پاسخ به جرایم زیست محیطی و حمایت از محیط زیست جهانی محسوب می شودکمیسیون حقوق بینالملل در سال 1993طرح تشکیل دیوان کیفری بین المللی را تنظیم کرد.این طرح پس از یک سلسله مذاکرات سرانجام در ژوییه1998 در رم به تصویب رسید .تشکیل این دیوان تنها به منظور بررسی جرایم جنگی و رخدادهای مربوط به مخاصمات مسلحانه نیست.رسیدگی ضمنی به پاره ای از جرایم زیست محیطی ناشی از انهدام و الودگی محیط زیست در صلاحیت این
