بخشی از مقاله
چکیده
حقوق شهروندی مجموعه هنجارهای حاکم بر روابط انسانها به منزله شهروندان یک جامعه است. انسان هایی که به منظور تأمین و تضمین امنیت در روابط میان یکدیگر و در راستای پاسداشت حقوق حداقلی برای کلیه اعضای جامعه ، از بخشی از حقوق و آزادیهای فردی حداکثری که در زندگی طبیعی برای ایشان متصور بوده است ، صرف نظر نموده اند تا در نتیجه آن به زندگی اجتماعی در قالب همزیستی مسالمت آمیز نائل گردند . آلودگی هوا به علت تهدیدات جدی که علیه بهداشت و سلامتی و محیط زیست سالم شهروندان دارد ، نقض حقوق شهروندی تلقی میشود. حق حیات و برخورداری از محیط زیست سالم جزو حقوق طبیعی هر شهروندی است.
این حقوق لاینفک و فاقد هر نوع شرط و شروطی است و دولت به عنوان متولی ایجاد شرایط زیست سالم مکلف به تامین امکانات و شرایط لازم برای برخورداری همه شهروندان از هوای پاک و محیط زیست سالم است . در این تحقیق موضوع آلودگی هوای کلانشهرها و حق شهروندان در دارا بودن هوای پاک مورد بررسی قرار میگیرد. متاسفانه با وجود تصریح قانون در ممنوعیت آلودگی هوا ما فاقد رویه قضایی مشخصی در این خصوص هستیم.
کاهش آلودگی هوا و محیط زیست نیازمند مشارکت گسترده شهروندان و دولتهاست. مسلما دولتها بدون مشارکت و همکاری مردمانشان نمیتوانند در کاهش آلودگی هوا موفق باشند و این نیازمند فرهنگسازی از طریق آموزش است. کلید داشتن یک زندگی سالم در کلانشهرها ، شناسایی منابع آلودگی هوا و پیادهسازی راههای عملی متوقف کردن این آلودگی است. برای جلوگیری از تبدیل شدن مشکل آلودگی به یکی از مسائل و مشکلات حاد مثل مرگ و میر انسانها ، نیاز به یک جنبش محیط زیستی با مشارکت حداکثری شهروندان احساس میشود.
مقدمه
حقوق شهروندی مجموعه هنجارهای حاکم بر روابط انسانها به منزله شهروندان یک جامعه است. انسان هایی که به منظور تأمین و تضمین امنیت در روابط میان یکدیگر و در راستای پاسداشت حقوق حداقلی برای کلیه اعضای جامعه ، از بخشی از حقوق و آزادیهای فردی حداکثری که در زندگی طبیعی برای ایشان متصور بوده است ، صرف نظر نموده اند تا در نتیجه آن به زندگی اجتماعی در قالب همزیستی مسالمت آمیز نائل گردند. صرف پذیرش عضویت در اجتماع به مثابه توافقی ضمنی مبنی بر محدودیت و محرومیت از برخی حقوق است.
این توافق ضمنی بعضاً قرارداد اجتماعی نامیده می شود. هرآنچه در زندگی اجتماعی مطرح می شود و نفع جمعی در گرو آن است ، در چارچوب این قرارداد اجتماعی قرار می گیرد. به این ترتیب حقوق شهروندی طیف گسترده ای از موضوعات از حق مشارکت سیاسی گرفته تا آلودگی محیط زیست و فساد مالی و اداری را در بر می گیرد - قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران - . یکی از مهمترین حقوق بشریت و حقوق شهروندی حق انسانها جهت زیستن در محیط زیست است.
پیدایش مفهوم »حق بر محیط زیست« به عنوان یک حق بشری است ، سرآغاز آن اعلامیه 1972 استکهلم است. بعد از پذیرش این اعلامیه ، نه تنها بعضی از اسناد حقوق بشری ، »حق بر محیط زیست« را در کنار سایر حقوق بشر قرار دادند و بعضی از اسناد حقوق محیط زیست ، از ارتباط محیط زیست و حقوق بشر صحبت کردند ، بلکه نهادهای نظارتی و قضایی حقوق بشری با ارائه تفسیر زیست محیطی از حقوق مندرج در اسناد حقوق بشری ، »حق بر محیط زیست« را به عنوان یک حق بشری اشتقاقی نیز به رسمیت شناختند. در ضمن ، بعضی از نهادهای نظارتی و قضایی خارج از نظامهای حقوق بشری نیز در تصمیمهای خود از ارتباط حفاظت از محیط زیست و حقوق بشر صحبت کردهاند. بنابراین اکنون در وجود حق شهروندی در زمینه آلودگی هوا به عنوان یک جزء از »حق بر محیط زیست« به صورت یک حق بشری مستقل یا حداقل یک حق بشری اشتقاقی تردیدی نیست .
حقوق شهروندی در رهگذر محیط زیست
حق شهروندی یک امتیاز برای بهره مندی از امکانات موجود در جامعه می باشد و حقی است که از سوی جامعه سیاسی اعم از شهری ملّی، ، منطق های و یا بین المللی به انسان داده می شود. اگر بپذیریم که گفتمان غالب در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران گفتمان» حقوق « است، حقوق شهروندی ، از یک سو یکی از مهم ترین موضوعاتی است که به وسیله حقوق تبیین می گردد و از سوی دیگر در قلمرو محیط زیست نیز به عنوان یکی از مسایل نوین مطرح می باشد . بنابراین درک مفهوم واقعی شهروندی و آشنایی با حقوق و تکالیفی که این مفهوم بر فرد بار می کند برای همه افراد جامعه از اهمیتی محوری برخوردار است . - دلفروز ، م ، - 1381 بنابراین این حقوق شامل سه بخش می گردد:
الف : حقوق شهروند بر دولت
ب : حقوق دولت بر شهروند
ج : حقوق متقابل شهروندی
3-1 حقوق شهروند بر دولت
ازجمله حقوق شهروند بر دولت آن است که دولت در تدوین و اجرای مقررات زیست محیطی بکوشد و این مقررات را در پی برنامه بیاورد و نه در پی حوادث زیست محیطی . دولت موظف است با و جود امکاناتی که در اختیار دارد ، از جمله رسانه های عمومی و اختصاص بودجه به آموزش و فرهنگ سازی زیست محیطی شهروندان بپردازد. آموزش زیست محیطی شهروندان باید ابعاد مختلف فردی ، مکانی و زمانی را مورد توجه قرار دهد و آموزش مداوم و مادام العمر باشد - افتخارزاده ، ف ، . - 1382 چرخه سطوح آموزش سه سطح ادراکی - دانش و فهم - ، عاطفی - ارزش گذاری - و فعال - اقدام و عمل - را دربرمی گیرد.
در بحث آموزش ، زنان به دلیل آن که نقش تصمیم گیرنده اصلی در مصرف را دارند باید در اولویت قرار گیرند ، چنان که در اصل بیستم اعلامیه 1992 ریو دوژانیرو، به آن اشاره شده است . همچنین آموزش کودکان باید به زبان ساده و سازگار با تجربه روزانه شان در اولویت قرار گیرد - همانپور، پرویز، . - 1369 این موضوع نیز در فصل 36 دستور کار 21 منشوری برای آینده یونسکو و برنامه محیط زیست سازمان ملل - UNEP - مورد توجه قرار گرفته است و در قلمرو تعلیم و تربیت به مسائل محیط زیست پرداخته شده است. از دیگر وظایف دولت در مقابل شهروندان ، حمایت از نقش مشارکتی شهروندان است که در قالب NGO های زیست محیطی ، شوراهای ملی و محلی - از سطح روستا تا استان - به عنوان نهادهایی ناظر و تصمیم گیرنده می باشند .
