بخشی از مقاله
برآورد تاثير مرگ ومير هاي ناشي از سوانح و تصادفات رانندگي روي اميد به زندگي در بدو تولد وبار اقتصادي ناشي از آن
مقدمه
افزايش شتابان تعداد تصادفات رانندگي ومتعاقباً افزايش مرگ ومير ناشي از اين سوانح وتصادفات درسالهاي اخير،توجه بسياري از مسئولين وبرنامه ريزان کشور را به خود معطوف کرده است.نرخ رشد تصادفات رانندگي و مرگ ومير ناشي از اين سوانح وتصادفات درسالهاي اخيربه طور فاجعه آميزي افزايش يافته وباعث صدمات ولطمات جبران ناپذيري بر مناسبات اقتصادي واجتماعي کشورشده است.
مرگ وميرهاي ناشي ازسوانح وتصادفات رانندگي در سالهاي اخيرباتوجه به ابعاد وسيع مسئله چندان که بايد مورد توجه قرارنگرفته است وتا کنون برآورددقيقي در مورد هزينه هاي اقتصادي مرگ وميرهاي ناشي ازسوانح وتصادفات رانندگي نشده است.با توجه به آثار منفي که اين مرگ وميرها در بلند مدت مي تواند بر اقتصاد کشور به جاي گذارد لزوم کنترل اين مرگ وميرها نيز ضرورت پيدا خواهدکردوبراي شفاف ترشدن بعدفاجعه آگاهي از بار اقتصادي اين مرگ وميرها برپيکرة اقتصادي کشور ضرورتي انکار ناپذير خواهد داشت.تحقيق حاضر تلاشي است در جهت رسيدن به اين اهداف وبرآورد بار اقتصادي مرگ وميرهاي ناشي ازسوانح وتصادفات رانندگي در سال 1381.
سوانح وحوادث رانندگي تهديدي جدي براي سلامتي انسانها در سراسر دنيامي باشد.در کشورهاي توسعه يافتة صنعتي راهکارهاي مقابله با سوانح وحوادث با دقت وحساسيت بررسي شده است ولي در کشورهاي درحال توسعه اينگونه نيست (Soori&Nagavi,p:1).
اميد به زندگي در بدوتولد يكي از شاخص هاي توسعه يافتگي كشورها به شمار مي آيد و يكي از اهداف برنامه ريزان براي توسعه, افزايش اميد به زندگي در بدو تولد است. شاخص هاي تعيين كننده اميد به زندگي دربدو تولد , ميزان هاي مرگ و مير ويژه سني مي باشد. هر چه ميزانهاي مرگ و مير در سنين پايين مخصوصاً سنين زير 5 سال كمتر باشد
اميد به زندگي روبه فزوني خواهد گذاشت و مرگ‌و مير در سنين 5 سال در كشور ما تا حد زيادي تحت كنترل درآمده است, اما هنوز فاصله زيادي با كشورهاي توسعه يافته دارد. عامل مهم ديگري كه اميد به زندگي را تحت تاثير قرار مي دهد مرگ و مير جوانان و افراد ميانسال است. با توجه به اينكه مرگ‌وميرهاي ناشي ازسوانح و تصادفات رانندگي بيشتر سنين مياني و پايين را تحت تاثير قرار مي دهند, تاثير منفي اين مرگ‌وميرهاي روي اميد زندگي در بدو تولدودر نتيجه روي اقتصاد وجامعه اجتناب ناپذير خواهد بود.
اهميت پژوهش:
واقعة مرگ ومير در سنين متفاوت از اهميت زيادي برخوردار است وآگاهي ازشاخصهاي مربوط به آن براي برنامه ريزان کشور ضرورتي انکار ناپذير دارد.امروزه سلامت محور توسعه پايدار محسوب مي‌شود و سرمايه‌گذاري در بخش سلامت سريعترين و آسانترين راه براي کاهش فقر در جامعه محسوب مي‌شود.
امروزه توجه خيلي کمي به هزاران زندگي که دراثر تصادفات، بي رحمانه از دست مي رود مي شود. جامعة بهداشت عمومي، تصادفات رانندگي را به عنوان يک علت اصلي براي از دست دادن زندگي بارورومولدوهمچنين يک علت براي هزينه هاي بالاي مراقبتهاي بهداشتي ودرجه زيادي ازناتواني جسمي مي داند.از نظر تاريخي نيز به علت داشتن علل متنوع، از تصادفات به عنوان يک مسئلة مهم بهداشت عمومي غفلت شده است وجوامع وحکومتها اين علل را به عنوان علل قابل قبول براي مداخلات بهداشتي درک نکرده اندوبه اين مسئله که از طريق تلاشهاي سازمان يافته در يک جامعه مي توان از اين آسيبها جلوگيري کرد به شکل محدودي مورد توجه قرار گرفته است.تحليلهاي اخير در ارتباط با انتقال جمعيتي وانتقال اپيدميولوژيکي ومطالعات انجام شده از جمله مطالعات بانک جهاني وسازمان بهداشت جهاني (WHO)علل آسيبها وصدمات را در سطح ملي وجهاني تا حدودي برجسته کرده اندولي به علل کليدي اين مسائل کمترتوجه شده است Sethi&Zwi,p:412) (.
با توجه به تاثير زياد مرگ‌ومير هاي ناشي ازسوانح و تصادفات رانندگي روي شاخص‌هاي مرگ‌ومير بخصوص اميد به زندگي در بدو تولدواقتصاد کشور و عدم توجه به اين مرگ‌وميرها, لزوم توجه به آثار اين مرگ وميرها ضروري است. كاهش اميد به زندگي آثار اقتصادي و اجتماعي سوئي براي جامعه به ارمغان مي‌آورد . نكته مهم اين است كه اين مرگ وميرها بيشتر جنس مذكر وسنين پائين راکه قشر فعال جامعه محسوب مي شوند تحت الشعاع قرار مي دهد وكنترل وبه حداقل رساندن اين مرگها آثار اقتصادي – اجتماعي وجمعيتي مثبتي خواهد داشت.آگاهي ازميزان تاثير اين مرگ وميرها روي اميد به زندگي در بدو تولدومحاسبه نفر سالهاي عمر از دست رفته ناشي از اين مرگ وميرها به پژوهشگران وبرنامه ريزان کمک خواهد کرد تابا ديد باز تري به عواقب اقتصادي- اجتماعي اين مرگ وميرها بنگرند.
اهداف پژوهش:
هدف کلي پژوهش برآورد تاثير مرگ و ميرهاي ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي روي اميد به زندگي در بدو تولدومحاسبه بار اقتصادي ناشي ازاين مرگ وميرها در سال1381 است.
4-1- ادبيات موضوع
درمجموع در سال1990 تعداد9611000سال به دليل مرگهاي زود هنگام در ايالات متحدة آمريکا از دست رفته است.بيشترين تعداد سالهاي از دست رفته مربوط به سرطان، خودکشي وديگرکشي، بيماريهاي قلبي وتصادفات رانندگيبوده است. تصادفات رانندگي با1340000سال عمر تلف شده، رتبة چهارم را به خود اختصاص داده است.اين تعداد سالهاي عمر از دست رفته 94/13 درصد کل سالهاي عمر از دست رفته در اثر مرگ وميرهاي زود هنگام مي باشد.
به گزارش سازمان جهاني بهداشت (WHO)، در سال1998 در سطح جهان، در اثر صدمات ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي38848625 نفرسال عمر توأم با معلوليت وناتواني جسماني (DALY) داشته ايم. در سال1998 نهمين علت از دست رفتن سالهاي عمر،معلوليت وناتواني جسماني در اثر صدمات ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي بوده است. سازمان جهاني بهداشت پيش بيني كرده است كه در سال2020 تعداد سالهاي توأم با معلوليت وناتواني جسماني به علت صدمات ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي از رتبه نهم به رتبه سوم خواهد رسيد. به گزارش سال2003 سازمان جهاني بهداشت از نظر اقتصادي صدمات ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي در كشورهاي با درآمد پايين يك درصد، كشورهاي با درآمدمتوسط5/1درصدودركشورهايبادرآمدبالا2درصدتوليدناخالص داخلي (GNP) اين كشورها است.
براساس برآوردهاي سازمان جهاني بهداشت هزينه هاي مستقيم سوانح وتصادفات رانندگي حدود518 مليارد دلار در سال مي باشد.ازاين مقدار65مليارددلار مربوط به كشورهاي بادرآمد پايين است.
نتايج برآوردها نشان مي دهد كه هزينه هاي سالانه سوانح وتصادفات رانندگي در اتحاديه اروپا 180مليارد يورو معادل207 مليارد دلار مي باشد.اين هزينه ها به روش فراگير محاسبه شده اند ، دراين روش تمام هزينه هاي مستقيم وغير مستقيم سوانح وتصادفات رانندگي درنظر گرفته شده است(Peden & et all p:6).
برآورد ديگري در ايالات متحده امريكابراي سال2000 انجام شده كه نشان مي دهد هزينه هاي سوانح وتصادفات رانندگي حدود230 مليارد دلار درسال مي باشد. اين برآورد به روش توليد از دست رفته انجام شده است. (Peden & et all p:6).
به گزارش سازمان بهداشت جهاني در سال 2001تعداد 1194115 نفر در اثر سوانح وتصادفات رانندگي جان خود را از دست داده اند.در اين ميان سهم مرگ ومير ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي مردان، 848234 نفر وسهم مرگ ومير زنان، 345881 نفر بوده است.بيشترين تعداد مرگ ومير ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي در اين سال700568 نفر(59 درصدکل مرگ وميرهاي ناشي از سوانح در جهان)در منطقةآسياي جنوب شرقي رخ داده است.ميزان مرگ وميرمردان وزنان در اين سال 1975/0 درهزار بوده است.ميزان مرگ ومير مردان 2785/0 درهزار وميزان مرگ ومير زنان 1153/0 در هزار بوده است.
ميزان مرگ ومير ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي در ايران در سال1381 برابر با3322/0 در هزار بوده است اين رقم براي مردان5329/0 در هزار وبراي زنان1259/0 درهزار بوده است. مقايسة ميزانهاي مرگ ومير ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي درسال1381کشور با مناطق مختلف جهان در سال2001 نشان مي دهدکه ميزانهاي مرگ ومير ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي و تفاوت اين ميزانهاي مرگ ومير بين مردان وزنان کشور، بيشتر ازميزانهاي مرگ ومير مربوط به کل جهان وتقسيم بنديهاي مختلف جهان،به استثناي منطقة آسياي جنوب شرقي بوده است.
به گزارش سازمان پزشکي قانوني کشور در سال1378تعداد15045 نفر براثر تصادفات رانندگي جان خود را از دست داده اند. به گزارش همين سازمان تعداد مرگ ومير ناشي از تصادفات رانندگي در سال1381 به21873 نفر رسيده است. اين تعداد مرگ ومير 7/5درصد کل مرگ وميرهاي کشور راتشکيل مي دهد.توزيع سني وجنسي مرگ ومير ناشي از تصادفات رانندگي در ايران در سال 1381 در جدول1 نشان داده شده است.
دول1:تعداد مرگ ومير ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي به تفکيک گروههاي سني وجنس درسال1381
گروههاي سني مردوزن مرد زن
0-4 970 782 188
5-14 3431 2774 657
15-29 6346 5192 1154
30-44 4655 3788 867
45-59 2875 2330 545
60-69 1502 1136 366
70-79 1679 1454 225
80+ 415 329 86
جمع 21873 17785 4088
منبع:سازمان پزشکي قانوني کشور _گروه آماروخدمات رايانه اي
«متأسفانه تاکنون برآورد شفافي از هزينه هاي ناشي ازحوادث ترافيکي در ايران که بتوان به دقت واعتبارآن اعتماد داشت منتشر نشده است.در اين زمينه به برخي از اعداد مي توان اشاره کرد.
براساس گزارشهاي کارشناسان امور سالانه بالغ بر550مليارد تومان خسارت ناشي از حوادث رانندگي به کشور تحميل مي شود.
چارچوب نظري
تئوري انتقال جمعيتي:
تئوري انتقال جمعيتي رانخستين بار«وارن تامسون» در سال1929ارائه کردکه« فرانک نوتشتاين» و«بلاکر» به ترتيب در سالهاي 1945 و 1947 به تکميل آن پرداختند.صاحبنظران مختلف طبقه بنديهاي گوناگوني از مراحل انتقال جمعيتي ارائه داده اند.به طورکلي جمعيت شناسان هنگام بحث از مراحل انتقال جمعيتي هميشه دو مرحلة اصلي يعني حرکت از مرگ ومير وباروري بالا به مرگ وميروباروري پايين را در نظر داشته اند وسعي دارند ميزانهاي مواليد ومرگ ومير جوامع رادر قبل از مرحلة انتقال،در جريان انتقال وپس از انتقال مشخص نمايند(حسيني،1379،ص92).
تئوري انتقال جمعيتي برگرفته ازتجربيات کشورهاي پيشرفتة صنعتي است وتغييرات باروري ومرگ ومير در کشورهاي مختلف را توصيف وتبيين مي کند. بخشي ازتئوري انتقال جمعيتي، انتقال جمعيتي کشورهاي توسعه يافته راتبيين مي کند وبخشي ديگر آيندةکشورهاي در حال توسعه راپيش بيني مي کند.
تغييرات وسيع در سطح وعلل مرگ ومير در سالهاي اخيروموفقيت بسيار زياد در کنترل بيماريهاي عفوني وکاهش باروري ،منجر به انتقال جمعيتي درسالهاي اخير شده است.در اين انتقال جمعيتي،جوامع سنتي که تقريباً همة افراد آن جوان بودند،به جوامعي تبديل مي شوند که تعداد افراد ميانسال وسالمند درآنها به سرعت روبه افزايش است.
تئوري انتقال اپيدميولوژيکي:
بي ترديدبسياري از ابعادوجنبه هاي زندگي بشر درطول تاريخ تغييرات وسيعي به خود ديده است .طي 200 سال گذشته مخصوصاً قرن بيستم كشورهاي جهان پشت سرهم انتقال اپيدميولوژيكي را پشت سرگذاشتند. يك تغيير بلند مدت در الگوي مرگ و مير كه در آن ميزانهاي مرگ و مير از سطح بالا كه در آن مردم در سنين پايين بوسيله بيماري هاي عفوني و واگير دار مي ميرند
به سطح پايين كه در آن مرگ و مير در سنين بالا تر به دليل بيماري هاي مزمن و غيرواگير مي باشد صورت گرفته است. درطول تاريخ اميد به زندگي در بدو تولد از 20سال براي انسانهاي ابتدايي به 80 سال در کشورهايي که پايين ترين ميزان مرگ ومير را دارند رسيده است واين تنها يکي از تغييراتي است که در طول زندگي بشر رخ داده است. افزايش در اميد به زندگي در نتيجه کاهش مرگ ومير بوده است (Sethi&Zwi,p:412).
انتقال جمعيتي ودر راستاي آن،انتقال اپيدميولوژيکي منجر به ايجاد تغييرات وسيعي در سطح وعلل مرگ ومير درسراسردنيا گرديد. انتقال جمعيتي باعث کاهش مرگ وميروباروري وافزايش اميدبه زندگي در کشورهاي مختلف گرديد.همانطور که قبلاً ذکر شد همزمان با کاهش سطح مرگ ومير علل مرگ ومير نيز تغييرات بسيار وسيعي به خود ديده است.علل مرگ ومير از بيماريهاي عفوني وانگلي به بيماريهاي غير عفوني تغيير يافته است.در حال حاضربيماريهاي قلبي وعروقي،سرطانها ومرگ وميرهاي ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي سهم زيادي از مرگ وميرها را به خود اختصاص داده اند.هم اکنون در کشورهاي توسعه يافته ودر حال توسعه مرگ وميرهاي ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي از اهميت خاصي برخوردارند. مخصوصاً درکشورهاي حال توسعه مرگ وميرهاي ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي روز به روز در حال افزايش است وباعث از بين رفتن سرمايه هاي انساني ونيروي مولد بي شماري در اين کشورها مي شود.
روش تحقيق
دو رهيافت معمول براي تعيين هزينة مرگ‌وميرهاي ناشي ازسوانح و تصادفات رانندگي وجود دارد، يکي مدل سرماية انساني يامدل توليد از دست رفته است وديگري مدل فراگير است.درمدل توليد هزينة مرگ‌وميرهاي ناشي ازسوانح و تصادفات رانندگي شامل توليد از دست رفته به دليل صدمات يا مرگ ومير ناشي ازسوانح و تصادفات رانندگي است ودستاوردها وتوليدات اقتصادي که قربانيان تصادفات در سالهاي آينده مي توانند داشته باشند محاسبه مي شود
.در مدل فراگير هزينه هاي مستقيم وغير مستقيم تصادفات براي فرد وجامعه محاسبه مي شود.در اين مدل هزينة مرگ‌وميروجراحات ناشي از تصادفات به اينصورت تعريف مي شود که چه اندازه جامعه ومردم براي کاهش احتمال جراهات و مرگ‌وميرهاي ناشي ازسوانح و تصادفات رانندگي هزينه پرداخت مي کنند. در اين تحقيق از مدل سرماية انساني يامدل توليد از دست رفته استفاده شده است.
براي محاسبةباراقتصادي مرگ وميرهاي ناشي ازسوانح وحوادث رانندگي ابتدا تعداد سالهاي عمر از دست رفته به دليل مرگ وميرهاي ناشي ازسوانح وحوادث رانندگي بااستفاده از جداول عمر محاسبه وسپس به روش توليد از دست رفته باراقتصادي مرگ وميرهاي ناشي ازسوانح وحوادث رانندگي محسبه شده است.
نتايج تحقيق
جدول عمر مردان ايران در سال1381
براي مطالعة آثارجمعيتي مرگ وميرهاي ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي نيازمند استفاده از جداول عمر هستيم. جدول2جدول عمرمردان ايران را درسال1381 نشان مي دهد. اميد به زندگي مهمترين شاخص جدول عمر وچکيدة نهايي آن است که نشان دهندةسطح مرگ وميرجامعه نيزمي باشد . اميد به زندگي در بدو تولد محاسبه شده براي مردان ايران در سال1381 ، 63/67سال بوده است.
جدول2:جدول عمر مردان ايران در سال 1381
nAx Ex Tx nLx nDx lx nQx nMx x
14/0
55/1
50/2
50/2
63/2
56/2
57/2
60/2
63/2
66/2
67/2
68/2
68/2
63/2
59/2
54/2
49/2
21/7 63/67
98/68
59/65
88/60
1/56
43/51
78/46
15/42
55/37
01/33
61/28
38/24
43/20
85/16
80/13
15/11
99/8
21/7 6762692
6665596
6281205
5803460
5327706
4854239
4383941
3917252
3454763
2997553
2547649
2108351
1685189
1286965
926915
619194
375405
201310 97096
384391
477745
475754
473468
470297
466689
462489
457210
449904
439298
423161
398225
360050
307721
243789
174095
201310 3375
861
430
366
578
677
770
925
1216
1750
2561
4007
6105
9232
11604
13776
13837
27929 100000
96625
95764
95334
94968
94390
93713
92943
92018
90802
89051
86490
82483
76378
67147
55542
41766
27929 03375/0
00891/0
00449/0
00384/0
00608/0
00717/0
00822/0
00995/0
01322/0
01927/0
02876/0
04633/0
07401/0
12087/0
17282/0
24804/0
33130/0
......... 03476/0
00224/0
00090/0
00077/0
00122/0
00144/0
00165/0
00200/0
00266/0
00389/0
00583/0
00947/0
01533/0
02564/0
03771/0
05651/0
07948/0
13874/0 0
1
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
جدول عمر زنان ايران در سال1381
اميد به زندگي در بدو تولد زنان در سال1381 ،58/70سال بوده است.اميد به زندگي در بدو تولد زنان در سال1381، 95/2سال بيشتر از اميد به زندگي در بدو تولد مردان بوده است واين امر به دليل بالا بودن مرگ ومير مردان به علل مختلف نسبت به مرگ ومير زنان بوده است.در کشورهاي توسعه يافته تر تفاوت اميد به زندگي مردان وزنان بيشتراز کشورهاي درحال تو سعه است وهرچقدر جامعه توسعه يافته تر مي شود تفاوت اميد به زندگي مردان وزنان به نفع زنان بيشتر مي شود.
جدول3:جدول عمر زنان ايران در سال 1381
nAx Ex Tx nLx nDx lx nQx nMx x
14/0
48/1
50/2
50/2
62/2
60/2
59/2
60/2
61/2
63/2
65/2
67/2
67/2
64/2
58/2
53/2
55/7 58/70
66/71
22/68
47/63
66/58
91/53
20/49
55/44
93/39
38/35
92/30
59/26
47/22
56/18
08/15
07/12
61/9
55/7 7057581
6960059
6573491
6092618
5613402
5135939
4660887
4188927
3720824
3257598
2800817
2352865
1917747
1501290
1113272
768266
482565
267840 97522
386567
480873
479216
477463
475052
471960
468103
463227
456781
447952
435118
416457
388018
345006
285702
214724
267840 2868
777
361
302
420
546
694
857
1112
1494
2087
3115
4460
7097
10167
13425
14741
35477 100000
97132
96355
95994
95692
95272
94726
94032
93175
92064
90570
88483
85367
80907
73810
63643
50218
35477 02868/0
00800/0
00374/0
00315/0
00439/0
00573/0
00732/0
00911/0
01193/0
01622/0
02305/0
03521/0
05225/0
08772/0
13775/0
21095/0
29354/0
......... 02941/0
00201/0
00075/0
00063/0
00088/0
00115/0
00147/0
00183/0
00240/0
00327/0
00466/0
00716/0
01071/0
01829/0
02947/0
04699/0
6865/0
13245/0 0
1
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
جدول عمرمردان کشور در سال 1381 بدون مرگ ومير ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي
جدول 4 جدول عمرمردان کشور را در سال 1381 بدون مرگ ومير ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي نشان مي دهد. تفاضل جداول2و4 تأثير مرگ وميرهاي ناشي از سوانح وتصادفات رانندگي را روي جدول بقا ي مردان کشور نشان مي دهد.
مقايسةاين دوجدول نشان مي دهد که مرگ ومير ناشي از سوانح وحوادث رانندگي باعث38/1سال کاهش در اميد به زندگي در بدو تولد مردان کشورشده است.
