بخشی از مقاله
چکیده
با پیشرفتهای تکنولوژیک اخیر و تولید و ساخت سلاحهای مخربتر آمار قربانیان هر روز افزایش چشمگیری نیز داشته است. و این مخاصمات مسلحانه به طور غیر قابل اجتنابی منجر به رفتارهای ناهنجار میگردد و نیروهای مسلح که مستقیماً درگیر جنگ هستند تنها کسانی نیستند که از نتایج آن آسیب میبینند، در قلب صحنه نبرد این جمعیت غیر نظامی است که به طور فزآیندهای قربانی جنگها شدهاند و بیشترین هزینه دها را پرداختهاند. هدف کلی تحقیق حاضر بررسی حمایت از مجروحین و بیماران ناشی از جنگها در حقوق بینالملل با نگاهی به حقوق ایران میباشد.
نتایج حاصل از بررسی نشان میدهد اگر با موارد نقض حقوق بشر در کنوانسیون ژنو و پروتکل الحاقی به موقع و به درستی مقابله شود و مسببان آن تحت پیگرد و امور کیفری بینالمللی قرار گیرند، اعمال ضد بشری و نقض معاهدات بینالمللی توسعه نخواهد یافت . با توجه به دیدگاه اسلامی که در حقوق ایران است قوانین تصویب شده در ایران با قوانین بینالمللی و قوانین سایر کشورها دربارهی حمایت از مجروحین ناشی از جنگها متفاوت به عبارتی با توجه به قوانین مصوب هر کشوری از حیص ماهیت دارای حمایت خوب و صلح طلبی میباشد. واژگان کلیدی: حقوق بینالملل، جنگ و مخاصمات مسلحانه، کنوانسیون ژنو، حقوق بشر دوستانه،
مقدمه
بر اساس قواعد بین المللی، حقوق بشر دوستانه شامل بخشی از حقوق مخاصمات مسلحانه است که ضمن نظارت بر رفتار نیروهای متخاصم، اختیار طرفین درگیر را در استفاده از شیوهها و ابزارهای جنگی محدود ساخته و از افراد انسانی که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از مخاصمات مسلحانه بینالمللی یا غیر بینالمللی متأثر شده و یا ممکن است متأثر شوند، حمایت میکند.
چنان که بر اساس مقررات لاهه » حقوق بشردوستانه به معنای قوانین بینالمللی است که حقوق طرفین درگیر را در استفاده از روشها یا وسایل جنگی به انتخاب خود محدود میکند یا از کشورهای غیر درگیر یا اشخاص یا اهدافی که به گونه ای تحت تأثیر این مقاله مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق بین الملل تحت عنوان »حمایت از مجروحین و بیماران ناشی از جنگ ها در حقوق بین الملل با نگاهی به حقوق ایران« توسط عبداله فتحی پور و به راهنمایی دکتر بابک پور قهرمانی می باشد.
درگیری قرار میگیرند، محافظت میکند1 حقوق بینالملل بشردوستانه، یکی از شاخه های حقوق بینالملل است که به دو موضوع کلی پرداخته و جهت رعایت این دو اصل کلی قوانین و مقرراتی را لازم الرعایه میداند.
موضوع اول این است که هنگام رخداد یک درگیری مسلحانه، حق دولتها در انتخاب روشها و سلاحهای جنگی نامحدود نبوده و آنها فقط میتوانند از روشها و سلاحهایی استفاده کنند که رنج زاید و غیرانسانی ایجاد نکنند؛ موضوع دوم حمایت از حیات، سلامت و کرامت انسانهایی است که در درگیری مشارکت نکرده یا به مشارکت خود در درگیری پایان دادهاند. در هر جامعه انسانی سازمان یافتهای، حق دادخواهی و جبران خسارت قربانی و یا مجنی علیه، به عنوان یک اصل کلی حقوقی پذیرفته شده است.
این اصل در نظامهای حقوقی به عنوان اصلی قانونی و عرفی ملاک عمل قرار دارد. به همین دلیل در نظامهای داخلی یکی از وظایف قوه قضاییه و نظام دادگستری آن، رسیدگی به دعاوی و احقاق حق افرادی است که مدعی نقض حقوق و یا جنایتی میباشند. این حق دارای دو جنبه ماهوی و شکلی است. جنبه شکلی آن ناظر بر وجود مراکزی است که بر اساس آیین دادرسی خاصی به استماع دعاوی بپردازند و جنبه ماهوی آن نتیجه جنبه شکلی استماع دعوی یا به عبارتی صدور حکم له یا علیه مدعی است.
هدف از این اصل در واقع حل و فصل اختلاف بین افراد و حفظ نظم جامعه و بیشتر ناظر بر دادخواهی افراد علیه یکدیگر است. بر این اساس در هر جامعهای عدم تعرض به حقوق قانونی افراد تحت حمایت قرار داشته و تضمین میشود. با توجه به دو اصل بالا آیا اصل دوم در جنگهای امروزی آمریکا علیه سوریه، عراق ، افغانستان، عراق علیه ایران، تروریست های تکفیری دست پرورده امریکا و... تحت عنوان حقوق بشر رعایت میشود؟ به عبارتی آیا در جنگ داخلی ایران اصل حمایت از غیر نظامیان رعایت شد؟ در ادامه به بیان مسائل مربوطه میپردازیم.
.1جنگ و مخاصمات مسلحانه
جنگ، جدال، ستیز مق آشتی، ناسازگاری، کشمکش، برخورد مسلحانه، مق صلح و همچنین جنایاتی است که ارتکاب آنها نقض حقوق بشردوستانه بینالمللی ناظر بر درگیریهای مسلحانه را در پی دارد. شامل نقض غرضهای حقوق لاهه - نقض فاحش و شدید قواعد و عرفهای جنگی مدون در کنوانسیونهای 1907 لاهه - و حقوق ژنو - نقض فاحش و شدید چهار کنوانسیون 12 اوت 1949 ژنو یعنی حقوق بشر دوستانه و در مخاصمات مسلحانه اعم از بینالمللی و داخلی - میباشد.
امروزه بیش از از 90 درصد مخاصمات از نوع مخاصمات مسلحانه غیر بین المللی است در گذشته مبارزه اصلی میان امپراطوران و قدرتهای بزرگ بوده است از همین رو چنانچه رویدادی در داخل قلمروی کشوری رخ میداد با نهایت قدرت و خارج از اصول بشردوستانه سرکوب میشد. طبق قواعد کشورهای امپریالیسم و استعمارگر نا آرامیهای داخلی قابل مجازات و قابل تعقیب بودند حقوق اشغال نیز اعمال تلافی جویانه علیه اهداف متمرد را مجاز میشمرد حقوق لاهه نیز به برتری نیروی نظامی کشورها نسبت به نیروهای غیر دولتی اقرار داشت .
به طور خلاصه افرادی که در سرزمینی سکونت داشتند که موضوع یک مخاصمه مسلحانه غیر بینالمللی بود از مصونیت کمی برخوردار بودند دو واقعیت دلیل این امر بود: اول اینکه حقوق جنگ چه قرار دادی و چه عرفی در زمانی تشکیل میشود که پارادیم موجود در جامعه بین المللی روابط بین دولها بوده است. این دیدگاه که تنها بازیگران اصلی جامعه بینالمللی کشورها هستند ناشی از تفکر حاکم پس از جنگهای سی ساله اروپا و اندیشههای هابس و ماکیاول بود.
در این زمان جنگهای درون مرزی کشورها در صلاحیت انحصاری حاکمیتها تلقی میشد و دیگر کشورها را حق مداخله در آن نبود. دوم اینکه مبارزان غیردولتی را
عده ای از شهروندان میدانستند که با تخطی از قانون تبدیل به دسته ای مجرم و متمرد شدهاند و لذا هیچ بهرهای از امتیازات ناشی از یک مبارز نظامی ندارند.
انحلال تفکیک میان شورشیان مبارز و غیر نظامیان یا شهروندان در دوره جنگهای ناپلئون اتفاق افتاد در واقع با افزایش سطح جنگهای داخلی، ظهور انقلابهای مردمی در برخی کشورهای اروپائی خصوصاً در فرانسه و برخوردهای مستمر میان سربازان منظم و کشاورزان مسلح در دوران جنگهای امپراطوری ناپلئون، برای اولین بار مردم عادی و غیر نظامی را - بطورگسترده - درگیر جنگ نمود.
.2 مجروح و بیمار جنگی
عبارت است از کسی که در حین جنگ مورد آسیب جسمانی، آسیب روحی و حیثیتی و معنوی قرار گرفته و بنا به کمیت - جسمانی - و کیفیت - روحی و روانی - آسیب دیدگی، مورد حمایت قوانین حمایتی خاص هر کشور قرار میگیرد. - منبع : دانش نامهی الکترونیکی ویکی پدیا - - کنوانسیون های حقوق بشر دوستانه نشر حلال احمر - در بحث حمایت از مجروحین و بیماران ناشی از جنگها مسالهی اصلی نحوهی حمایت، کمیت حمایت، کیفیت حمایت و همچنین آزادی های قانونی دولتها در حمایت از مجروحین جنگی و همچنین بررسی قوانین حمایتی موجود از قشر مورد بررسی - مجروحین و بیماران - در حقوق بین الملل و حقوق کشورها و بویژه در حقوق اسلام که پایه ی تصمیمگیری حقوقی در ایران است، میباشد.
در بیان چگونگی حمایت دولتها باید به قوانین مصوب آنها رجوع کرد و در این رابطه قوانین موجود می توانند منابع موثق و صحیحی برای تصمیم گیری و اتفاق نظر باشند. هرچند گاهی برخی مصوبات به طور واضح گویای نوع حمایت تصویب شده از طرف دولت نمی باشند، اما عرفا این قوانین میتوانند در مواقع ضروری مورد رجوع و اتفاق نظر گردند.
در برخی از موارد قانون تعیین میکند فرد آسیب دیده در جنگ جانباز تلقی میشود و از همه ی کمک های تصویبی بهره مند میشود، اما در مواقعی به فردی که در حین جنگ در شلوغی ها مورد جراحت و یا آسیب قرار میگیرد مشخصا نمیتوان جانباز یا معلول گفت و وی را به عنوان شخص مورد هدف قوانین حمایتی نمیتوان تلقی کرد. نهادهایی مانند بنیاد شهید که مسئول رسیدگی به مشکلات آسیب دیدگان جنگی ایران است، میتواند به صورت تخصصی تری از اجرای قوانین حمایتی و یا مشکلات اجرایی شدن قوانین حمایتی خبر بدهد و در این تحقیق باید از این نهاد نیز خواهان ارائه اطلاعاتی در زمینه اجرایی بودن یا نبودن قوانین موجود باشیم، چرا که عملیاتی بودن یا نبودن این قوانین را مجریان آن بهتر میتوانند ارائه کنند.
.3 مجروحین و بیماران از دیدگاه اسلام
مجروحین و بیماران از جمله اولین گروههای انسانی هستند که نیازمند حمایت جدی میباشند بطوریکه علاوه بر خارج شدن آنان از ستون دفاعی دشمن و زوال توان تهدید ساز آنان حتی از دشمن مسلح خویش هم انتظار کمک و نجات خود را دارند. این گروه از افراد انسانی دیگر نیروی جنگی و محارب محسوب نمیشوند. و کسانی که محارب و مقاتل نیستند نباید مورد تعدی و تعرض قرار گیرند. بر همین اساس طبق قواعد بشر دوستانه اسلام چه در حال جنگ و چه پس از پایان جنگ نباید به این گروه از افراد دشمن که بکلی توان دفاعی و جنگی خود را از دست داده اند تعرض صورت گیرد.
