بخشی از مقاله
چکیده:
ترکیدن حباب تجارت الکترونیک و بحران سال های 2000 و 2001 توجه ویژه ای را به تنظیم مقررات تجارت الکترونیک جلب کرد. مسائلی چون حمایت از مصرف کننده و حریم خصوصی در تجارت الکترونیکی، نگرانی های جدیدی در مورد قانونگذاری و تنظیم مقررات فعالیت های تجاری به وجود آوردند. بدین منظور مطالعه حاضر با هدف بررسی و توسعه ایمن سازی پرداخت الکترونیکی، با استفاده از ارائه راه کارهایی به دفاع از مصرف کننده در بانکداری الکترونیک پرداخته است. این پژوهش از نوع تحقیقات کاربردی می باشد که به دلیل ماهیت موضوع، توصیفی بوده و برای گردآوری اطلاعات از روش مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج مطالعه حاضر از این واقعیت حکای ت می کند که قانون تجارت الکترونیکی حمایت های محدودی را از مصرف کننده به عمل آورده است. چراکه قانون مذکور به تقلید محض از دستورالعمل اتحادیه اروپایی، تنها به بیان حمایت هایی پرداخته که دستورالعمل ذکر شده در طی مواد مختلف آن ها را مطرح نموده است. این در حالیست که این حمایت ها کلی اند و در باب همه قراردادهایی که از راه دور منعقد می شود، اعمال می گردد. همچنین این مطالعه پیشنهاد می کند که قانون گذار باید هرچه زودتر به حمایت کامل و جامع از مصرف کننده عادی، اقدام نماید تا با تصویب قوانینی در باب حمایت از مصرف کننده عادی، به نوعی از مصرف کننده الکترونیکی نیز، حمایت شود.
واژگان کلیدی: تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیک، مصرف کننده الکترونیک، ایمن سازی الکترونیک.
مقدمه
استقبال فراوان اواخر دهه 1990 از تجارت الکترونیکی و افزایش ارزش شرکتهای اینترنتی، به حباب دات کام معروف شد؛ حبابی که در سالهای 2000 و 2001 ترکید. ترکیدن حباب تجارت الکترونیک و بحران سال های 2000 و 2001 توجه ویژه ای را به تنظیم مقررات تجارت الکترونیک جلب کرد. مسائلی چون حمایت از مصرف کننده، موافقت نامه های کاربردی ، قرار دادها و حریم خصوصی در تجارت الکترونیکی، نگرانی های جدیدی در مورد قانونگذاری و تنظیم مقررات فعالیت های تجاری به وجود آوردند؛به خصوص از این نظر که تجارت الکترونیک در جهانی سازی فعالیت های اقتصادی ،نقش قابل توجهی دارد. به عنوان مثال، در حالی که اتحادیه اروپا بیشتر بر حقوق مصرف کنندگان تاکید داشت، ایالات متحده بیشتر بر محافظت از آزادی بیان و مالکیت فکری متمرکز بود.
با این همه قوانینی چون قانون محافظت از مصرف کننده در برابر کلاهبرداری های و قانون امضاء الکترونیکی در تجارت ملی و جهانی منجر به حفاظت جریان تجارت در فضای سایبری - ACPA - سایبری1 برای محافظت از مالکیت معنوی در تجارت الکترونیک و کمک به - WIPO - شده است.اتحادیه مالکیت فکری جهانی2 را ایجاد کرد. علاوه بر - UNDR - تعیین حکم منازعات مربوط به نام های دامنه ، سایت حل یکنواخت منازعات نام دامنه که متشکل از شرکت های مرتبط با فناوری اطلاعات - SDMI - این ، سازمان هایی چون جنبش موسیقی دیجیتال ایمن3 ئو صنعت ضبط موسیقی است در زمینه محافظت از مالکیت معنوی محصولات دیجیتال کار می کنند. به هر روی، یکی از مهمترین حمایت هایی که باید از مصرف کننده به عمل آورده شود، حمایت از پرداخت هایی است که او در عرصه تجارت الکترونیک انجام می دهد.
شاید مهمترین حمایتی که مصرف کننده انتظار دارد در عرصه تجارت الکترونیک از او به عمل آورده شود همین حمایت باشد. چرا که اگر مصرف کننده احساس نماید که مبالغ پرداختی او در بانکداری الکترونیک به طرق مختلف، از بین خواهد رفت و دیگری با استفاده از وسایل متقلبانه، مبالغ پرداختی توسط او را تصاحب خواهد کرد، به هیچ عنوان حاضر به انجام معامله نخواهد شد. پس برای ایجاد اعتماد در وجود مصرف کننده، لازم است که انواع شیوه ها و روش های پرداخت در بانکداری الکترونیکی مناسب را در اختیار او قرار بدهیم تا بتواند به راحتی یکی از این روش ها را انتخاب نماید. در هر حال، ما در این مطالعه ضمن تعریف بانکداری الکترونیک و ارائه تاریچه ای مختصر و مزایا و معایب آن به بررسی مفهوم پرداخت الکترونیکی، انواع روش های پرداخت و سوء استفاده هایی که از این روش ها می شود و نحوه ایمن سازی پرداخت الکترونیکی، در بانکداری الکترونیک خواهیم پرداخت.4
تعریف بانکداری الکترونیک
در بانکداری الکترونیک تعاریف گوناگونی ارائه شده که از جمله می توان به تعاریف زیر اشاره کرد:
فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با استفاده از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی، استفاده از اینترنت برای سازماندهی ، آزمایش و یا انجام تغییرات در حساب های بانکی خود ، سرمایه گذاری بانک ها برای ارائه مستقیم خدمات و عملیات بانکی جدید و سنتی به مشتریان از طریق کانال های ارتباطی بانکداری الکترونیک شامل سیستم هایی است که مشتریان موسسات مالی را قادر می سازد تا در 3 سطح ؛اطلاع رسانی،ارتباط و تراکنش ، از خدمات و سرویس های بانکی استفاده کنند.
اطلاع رسانی: این سطح ، ابتدائی ترین سطح بانکداری الکترونیک است .بانک،اطلاعات مربوط به خدمات و عملیات بانکی خود را از طریق شبکه های عمومی یا خصوصی معرفی می کنند.
ارتباطات: این سطح از بانکداری الکترونیک، امکان انجام مبادلات بین سیستم بانکی و مشتری را فراهم می آورد.ریسک این سطح در بانکداری الکترونیک بیشتر از شیوه سنتی است، بنابراین، برای آگاه ساختن مدیریت بانک از هر گونه تلاش غیر مجاز برای دسترسی به شبکه های داخلی بانک و سیستم های رایانه ای و جلوگیری از آن، به کنترل های مناسب نیاز است.
تراکنش: این سیستم متناسب با نوع اطلاعات و ارتباطات خود، از بالاترین سطح ریسک برخوردار است و باید· سیستم امنیتی قوی بر آن حاکم باشد. در این سطح مشتری در یک ارتباط متقابل قادر است تا عملیاتی چون پرداخت صورت حساب ، صدور چک، انتقال وجه، و افتتاح سپرده را انجام دهد.
تاریخچه بانکداری الکترونیک
شروع سرویسهای بانکداری خانگی مدرن، سرویسهای بانکداری از راه دور از طریق رسانههای الکترونیکی در اوایل دهه هشتاد بودند. در اواخر دهه هشتاد کلمه آنلاین محبوب شد و به استفاده از یک پایانه، صفحه کلید، و صفحه نمایش برای دسترسی به سیستم بانکی از طریق یک خط تلفن اطلاق می شد.کلمه بانکداری خانگی همچنین میتواند به استفاده از یک صفحه کلید کوچک عددی برای فرستادن صدا از طریق خط تلفن به وسیله دستورالعمل هایی برای بانک اطلاق شود. سرویسهای آنلاین در سال1981 در نیویورک شروع به کار کردند زمانی که چهار بانک بزرگ شهر سرویسهای بانکداری خانگی را به وسیله سیستم ویدئوتکس1 ارائه کردند. به دلیل شکست تجاری تکنولوژی ویدئوتکساین سرویسهای بانکداری هرگز محبوب نشد به جز در فرانسه- جایی که استفاده از آن به وسیله شرکت تله کام2 تامین - NBS - مالی میشد -اولین سرویسهای بانکداری آنلاین خانگی در انگلستان به وسیله شرکت ساخت و ساز ناتینگهام3 انگلیسی Prestel در سال 1983 با همکاری بانک اسکاتلند4 پایه ریزی شد.سیستمی که استفاده میشد بر پایه سیستم یا صفحه کلید متصل به سیستم تلفن و دستگاه تلویزیون استفاده میکرد .
-BBC Micro بود و از یک رایانه - مثل نامیده می شد - مشاهده آنلاین صورتحسابها، انتقالات بانکی و پرداخت -Homelink- این سیستم - که ارتباط خانگی قبوض را ممکن می ساخت .برای انجام انتقال بانکی یا پرداخت قبوض، باید یک دستورالعمل نوشته شده حاوی جزئیات شود. اغلب دریافت کنندگان، Homelink فرستاده شود و آنجا اطلاعات وارد سیستم NBS دریافت کننده موردنظر به Prestel شرکتهای گاز و برق و تلفن و حساب هایی در بانکهای دیگر بودند .اطلاعات پرداخت انجام شده از طریقبرای دریافت کننده وجه فرستاده میشود و NBS میشود .یک چک توسط NBS توسط دارنده حساب وارد سیستم بعدها برای انتقال BACS یک اطلاعیه حاوی جزئیات پرداخت نیز برای دارنده حساب فرستاده میشود .سیستم5 مستقیم پرداختی ابداع و استفاده شد. موسسه اعتباری فدرال استنفورد6 اولین موسسهای بود که در اکتبر سال1994 سرویسهای بانکداری اینترتی را به همه اعضای خود ارائه کرد.
سابقه بانکداری الکترونیک درایران به سال 1350 بر می گردد. در آن زمان ، بانک تهران با دراختیار گرفتن 7 تا 10 دستگاه خودپرداز در شعبه های خود نخستین پرداخت اتوماتیک پول را تجربه کرد. در اواخر دهه 1360 بانکهای کشور با توجه به کاربرد رایانه شخصی و احساس نیاز به اتوماسیون عملیات بانکی، به رایانه ای کردن عملیات بانکی دست زدند. طرح جامع اتوماسیون بانکی پس از مطالعه و بررسی های گوناگون در قالب پیشنهادی برای تحولی جامع در برنامه ریزی فعالیتهای انفورماتیک بانک ها به مسئولان شبکه بانکی ارائه شد که با مصوبه مجمع عمومی بانک ها در سال 1372 طرح جامع اتوماسیون سیستم بانکی ، شکل رسمی به خود گرفت . در همان سال بانک مرکزی ، شرکت خدمات انفورماتیک را به عنوان سازمان اجرایی طرح جامع انفورماتیک سیستم بانکی تاسیس کرد.طی سالهای 72 و 73 جرفه های ایجاد سوییچ ملی برای بانکداری الکترونیک زده شد و در همان راستا، شبکه ارتباطی بین بانک ملی و فروشگاه های شهروند راه اندازی شد. در خرداد 1381 مجموعه مقررات حاکم بر مرکز شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی موسوم به شتاب به تصویب رسید.
بدین سان اداره شتاب بانک مرکزی در اول تیر ماه 1381 تاسیس و با هدف فراهم کردن زیر ساخت بانکداری الکترونیک آغاز به کار کرد.تمامی سختافزارها و نرم افزارها در 13 مرداد ماه 1381 در اختیار اداره مرکزی شتاب قرار گرفت و از شرکت خدمات انفورماتیک و شرکت ملی انفورماتیک سلب مسئولیت شد. طرح شتاب که برای هماهنگی و همکاری بین بانک ها و سازماندهی سیستم پولی کشور در شورای عالی بانک ها به تصویب رسید، تمامی بانک ها را ملزم به پیوستن به این شبکه ساخت .راه اندازی شتاب در 2 مرحله طراحی شد. در مرحله اول ،شبکه شتاب با ایجاد ارتباط کارتهای بدهی و اعتباری برای ارائه خدمات یکسان الکترونیکی پرداخت کار خود را شروع نمود و در مرحله دوم این شبکه تمامی ارتباطهای بین بانکی و انتقال وجه بین بانکی را در بر گرفت . آزمایشاولیه شتاب با ارتباط بین دستگاه های خود پرداز و پایانه های فروش 3 بانک کشاورزی، توسعه صادرات و صادرات ایران و بانک سامان که در سال 1382 به عضویت شبکه شتاب در آمده بود، اجرا شد.در اواخر سال 1382 بانک ملی ایران به عنوان
