بخشی از مقاله
چکیده
سازند بایندور در کوههای سلطانیه یک توالی رسوبی خوب حفظ شدهی نئوپروتروزوئیک است. این سازند گزینهی بسیار مناسبی جهت بررسی جایگاه زمین ساختی ایران طی نئوپروتروزوئیک پسین است که هنوز مورد بحث است و نظراتی از حاشیهی غیرفعال تا جزایر کمانی پیشنهاد شده است. سازند بایندور در برش چپقلو به طور غالب از سیلیسی آواریهای ارغوانی تیره تا قرمز، بیشتر گلسنگ و به میزان کم تر ماسه سنگ، تشکیل شده است . - a400m - ماسه سنگها حاوی مقادیر فراوانی کوارتز، قطعات سنگی ولکانیکی و فلدسپار هستند و با میانگین ترکیبی Q44F30RF26 به عنوان لیتیک آرکوز تا آرکوزیک لیتارنایت طبقه بندی میشوند. همچنین، قطعات سنگی موجود در ماسه سنگها نشان دهندهی سنگهای منشا ولکانیکی آندزیتی و فلسیک هستند. در دیاگرامهای مثلثی خاستگاهی Qt47F30L23 و Qm37F30Lt33، ماسه سنگهای بایندور در محدودهی کمان ماگمایی قرار می گیرند.
این دادهها به روشنی نشان میدهد که این رسوبات از منشا کمان ماگمایی فرسوده با ترکیب سنگهای ولکانیکی فلسیک/حدواسط و سنگهای نفوذی گرانودیوریتی رخنمون یافته، منشا گرفتهاند. ایممچوریتی بافتی و ترکیبی رسوبات بایندور در کنار شکل نسبتا زاویه دار تا زاویه دار دانههای ناپایدار همانند قطعات سنگی ولکانیکی، نشان دهندهی منشا گرفتن محلی از سنگهای رخنمون یافتهی اطراف - منشاهای نزدیک - و نهشت در یک حاشیهی قاره ای فعال است. این نتایج شواهد جدیدی از سناریوی فرورانش در این دورهی زمانی در ایران، به عنوان بخشی از زمینهای پیرامونی گندوانا را فراهم میکنند.
کلیدواژهها: چپقلو؛ خاستگاه؛ سازند بایندور؛ کمان ماگمایی؛ نئوپروتروزوئیک پسین.
مقدمه
سنگ های رسوبی سیلیسی آواری دارای اهمیت زیادی در مطالعه ی خاستگاه و جایگاه زمین ساختی حوضه های رسوبی هستند . - Dickinson, 1970, 1985; Condie et al., 2001 - بهترین شیوه ی استفاده از این سنگ ها جهت انجام مطالعات خاستگاهی، استفاده از مجموعه ای از مطالعات سنگ شناسی - به ویژه برای ماسه سنگ ها - ، روش های ژئوشیمیایی و همین طور آنالیز U-Pb زیرکن های تخریبی است McLennan et al ., 1990; Armstrong-Altrin et al., 2015; Etemad- - . - Saeed et al., 2015 در این کار جهت مطالعه ی خاستگاه سازند بایندور - ca. 559-28 Ma; Horton et al., 2008 - در برش چپقلو، از روش های سنگ شناسی و آنالیز مودال ماسه سنگ ها استفاده شده است. هدف اصلی این مطالعه، روشن ساختن شرایط زمین ساختی ایران طی نئوپروتروزوئیک پسین است که در بازسازی حاشیه ی شرقی ابرقاره ی گندوانا در این زمان دارای اهمیت زیادی است. این موضوع در سال های اخیر مورد بحث های زیادی قرار گرفته است و در میان پژوهشگران اختلاف نظرهایی در رابطه با شرایط زمین ساختی مرتبط با ریفت - حاشیه ی غیرفعال قاره ای - و یا کمان - حاشیه ی فعال قاره ای - وجود دارد - برای مثال: لاسمی، 1379؛ Ramezani and Tucker, 2003؛ Hassanzadeh et al., 2008؛ . - Shafaii Moghadam et al., 2015
روش مطالعه
ناحیه ی مورد مطالعه، در شمال پهنه ی ساختاری ایران مرکزی - آقانباتی، - 1383 و در منطقه ی البرز غربی قرار دارد. برش انتخاب شده در دره ای در شمال شرق روستای چپقلو واقع شده است - - . - 36œ11"36 1- 48œ55"29 سازند بایندور در این برش از حدود 400 متر گل سنگ با میان لایه های ما سه سنگی و کربنات اغلب ا ستروماتولیتی ت شکیل شده و در میان سازندهای کاهار و سلطانیه - حاوی مرز پرکامبرین-کامبرین - قرار گرفته است. مرز زیرین آن با سازند کاهار ظاهراً به صورت پیوسته و تدریجی، همراه با تغییر رنگ از سبز-خاکستری به ارغوانی است. مرز بالایی آن نیز به صورت پیوسته و هم شیب با دولومیت های سازند سلطانیه است.
پس از بازدیدهای صحرایی و با تعیین حدود برش مورد مطالعه، برداشت های صحرایی و نمونه برداری حدود 70 نمونه به صورت سی ستماتیک و همین طور هدف دار انجام گرفت. از نمونه های بردا شت شده ی منا سب، مقاطع نازک میکرو سکوپی تهیه گردید. مطالعات میکرو سکوپی و پتروگرافی بر روی مقاطع نازک ما سه سنگی در آزمایشگاه میکروسکوپی دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان انجام گرفت. در ادامه، 38 نمونه ی ماسه سنگی مناسب جهت آنالیز مودال و نقطه شماری انتخاب گردیدند. سپس 300-400 دانه در این نمونه ها تو سط نقطه شمار مکانیکی و با روش گزی-دیکینسون - Ingersoll et al., 1984 - 1 شمارش شدند. متغیرهای شمارش شده در جدول 1 و نتایج به دست آمده از نقطه شماری ماسه سنگ های بایندور در جدول 2 نشان داده شده است.
بحث
ماسه سنگ های سازند بایندور در برش مورد مطالعه اغلب ریز تا متوسط دانه، حاوی دانه های نیمه گرد شده تا نیمه زاویه دار با جورشدگی متوسط تا خوب و از نظر بافتی ایممچور هستند. اصلی ترین تشکیل دهنده های ماسه سنگ های مورد مطالعه به ترتیب فراوانی شامل کوارتز، فلدسپار و قطعات سنگی ولکانیکی و به میزان کم تر مسکویت و کانی های سنگین اپک و شفاف هستند. کوارتزها به طور غالب مونوکریستال - Qm/Qp=8/87 - و با خاموشی مستقیم تا موجی خفیف هستند. فلدسپارها نیز هم به صورت فلدسپارهای پتاسیم دار - اغلب ارتوکلاز - و هم به صورت پلاژیوکلاز - P/K=0/98 - مشاهده میشوند. اصلی ترین قطعات سنگی مشاهده شده در ترکیب این ماسه سنگ ها نیز قطعات سنگی ولکانیکی با ترکیب حدواسط تا اسیدی - اغلب آندزیتی و ریولیتی - و با بافت میکرولیتی و فلسیک هستند. قطعات سنگی چرتی نیز با فراوانی اندک مشاهده می شوند.
به طور کلی ماسه سنگ های سازند بایندور در برش چپقلو ترکیب لیتیک آرکوز تا فلدسپاتیک لیتارنایت دارند - بر اساس طبقه بندی فولک؛ . - Folk, 1980 با استفاده از دیاگرام های مثلثی تفکیک خاستگاه دیکینسون - Dickinson, 1985 - ، میانگین ترکیب مودال ماسه سنگ های بایندور Qt47F30L23 و Qm37F30Lt33 است - شکل . - 1 بر این اساس ماسه سنگ های گری وکی بایندور در هر دو مثلث، درون یا در مجاورت محدوده منشا کمان ماگمایی فرسایش یافته قرار می گیرند.شواهد سنگ شناسی همانند حفظ کانی ها و قطعات سنگی ناپایدار نشان می دهند که ترکیب اولیه ی رسوبات بایندور تغییرات زیادی را تحمل نکرده است و تفسیر خاستگاهی آن ها تا حد زیادی قابل اعتماد است. همانطور که در طرح مسئله
