بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله با هدف مشخصکردن مفهوم خشونت و دیدگاههای مختلف درباره آن و همچنین نگرش اسلام به آن انجام شده است. روش تحقیق بهصورت کتابخانهای است. یافتههای این مطالعه نشان میدهد اعتقادات مذهبی، عامل مؤثری در پیشگیری از خشونت علیه زنان است. تحقیقات نشان میدهد ارتباط معناداری میان دینداری و رفتار پیشگیرانه از جرائم وجود دارد. در نتیجه، عامل بیقیدی به مذهب و عدم پایبندی کامل، به اعتقادات دینی و در یک کلام، بحران معنویت، عاملی قوی برای انجام رفتارهای خشونتآمیز علیه زنان است. این در حالی است که آموزش مهارتهای رفتاری بر پایه اعتقادات مذهبی دین اسلام، احترام، محبت و عطوفت به زنان را سفارش میکند. اسلام آیینی است که به نیازهای واقعی و فطری انسان توجه داشته و برای رفع آن، عامل نیرومندی در برابر هر نوع خشونت محسوب میشود.
واژگان کلیدی :خشونت، خشونت خانوادگی، اسلام، زنان، معنویت.
مقدمه
خانواده، اولین نهاد اجتماعی و نخستین پرورشگاه شخصیت انسانها، تنها نظام اجتماعی است که از دیرباز در تمام کشورها اعم از مذهبی و غیرمذهبی پذیرفته شده و توسعه یافته است.زن و مرد عناصر اساسی پایداری خانوادهاند و ادامه موجودیت خانواده، متکی به نقشآفرینی آنهاست. نقش حساس زن در امور خانواده، بهدلیل تربیت و سازندگی، امر مهمی است. وجود زن موجب پیوند اخلاقی و عاطفی اعضای خانواده میشود. این هدف در حالی میسر میشود که زنان به عنوان پرورشدهندگان نسل آتی، در محیطی آرام، مطمئن و به دور از خشونت بهسر برند.اما متأسفانه امروزه خانواده، این محل سکونت نیز در معرض آسیبها و ناامنیهای بسیاری قرار گرفته است؛ بهطوری که اشخاص در این مکان، بهجای تجربه مفاهیم مثبتی چون محبت، همدلی و ایثار، خشونت را از نزدیکان و اعضای خانواده فرا میگیرند.
خشونت علیه زنان که هرساله به کشتار و خونریزی و نقص عضو و آزار روحی بسیاری منتهی میشود، همگی نشان از افزایش نوعی بحران دارد؛ بحرانی که هرروز بر وسعت آن افزوده میشود.وجود خانواده سالم، منوط به وجود مادران و زنان با سلامت روان خوب است که میتواند تأثیر بسزایی در سلامت روان جامعه داشته باشد. پدیده اجتماعی خشونت خانوادگی، آسیب اجتماعی جدی و خطرناکی است که امروزه اقشار مختلف جامعه را مبتلا ساخته است.خشونت خانوادگی به نوعی پرخاشگری اشاره دارد که در روابط زوجین رخ میدهد. گاهی اوقات تحت عنوان همسرآزاری، خشونت زناشویی، زنآزاری و نیز عبارات دیگر توصیف شده است. خشونت زناشویی، خود در دو بعد »زنآزاری« و »شوهرآزاری« بررسی میشود. زنآزاری به هرگونه سوءرفتار با زنان، از نظر فیزیکی، روانی، جنسی، همچنین بیاعتنایی و کمتوجهی، ناسزاگفتن، تحقیر و توهین گفته میشود - محمدخانی و همکاران: بیتا، . - 206
قربانیان خشونت خانوادگی که اکثر قریب به اتفاق آنها زنان هستند، اغلب مورد تهدیدهای جانی، تجاوز جنسی و محرومیت اقتصادی قرار میگیرند و به کودکان و متعلقات آنها صدمات زیادی وارد میشود - اعزازی، . - 183 :1380در تعالیم اسلامی، همه اَشکال خشونت با همه انسانهای بیگانه ممنوع است و بر رعایت حال افراد و رفق و نرمش در روابط اجتماعی، تأکید فراوان شده است. خشونت موافق طبع انسان نیست؛ یعنی طبعِ انسان متعارف، نمیتواند امر خشن را بپذیرد و از آن تنفر دارد.حقوق وضعی نیز ریشه در حقوق طبیعی دارد؛ یعنی هر امر منافیِ طبع انسانی را هرگز شریعت امضا نمیکند. بنابراین از آنجا که خشونت نزد عقل، امری ناپسند تلقی میشود، اسلام نیز آن را نمیپذیرد.
با توجه به اینکه خشونت در درون خانواده، واقعیتی تلخ و آزاردهنده است که هر روزه بر دامنه و وسعت آن افزوده میشود و امروزه در قرن بیستویکم علی رغم پیشرفتهای چشمگیر انسان در حوزههای مختلف، هنوز در بسیاری از جوامع و خانوادهها در سطح وسیعی صورت میگیرد و برای بسیاری از زنان و سایر اعضا، محیط خانواده را جهنمی کرده است که آتش کینه، دشمنی و انتقام در آن هر لحظه شعلهورتر میگردد، توجه به این مسئله مهم و شناخت علل و عوامل مؤثر و دیدگاه دینی به آن، ضروری است.این مقاله ضمن تعریف خشونت و مروری اجمالی بر نظریههای خشونت، به تبیین مسئله بر اساس نظریه خشونت در اسلام میپردازد. روش این مقاله، تحلیلی است که با مراجعه به متون و مقالات بهدست آمده است. ادعای این نوشتار این است که انحطاط فرهنگی جوامع، خشونتهای پنهانی را به زن تحمیل میکند که بسیاری از دانشمندان از آن غافلاند.بنابراین نابسامانی در خانواده و خشونت علیه زنان، ناشی از انحطاط فرهنگ از اصول اسلامی و نادیدهانگاشتن حقوق زن است.
تعریف خشونت
خشونت از نظر لغوی به معنای غضب، درشتی و تندیکردن، ضد لینت و نرمی تعریف شده است - دهخدا، 593 :1338، حرف خ - هر چند خشونت در بدو امر، بدیهی و بینیاز از تعریف به نظر میرسد، در مقام تعریف، اختلافنظر بسیاری مشاهده میشود.خشونت رفتاری است که برای آسیبرساندن به دیگری، از کسی سر میزند و دامنه آن، از تحقیر و توهین، تجاوز، ضرب و جرح تا تخریب اموال و دارایی و قتل گسترده است - سروستانی، . - 113 :1386دستهای از افراد نیز با استناد به مصادیق کنوانسیونهای بینالمللی که مطابق فرهنگ خاص - غرب - تدوین شده، خشونت را تعریف مینمایند و رفتار اعضای هر جامعه را با فرهنگهای عاریتی ارزیابی مینمایند.خشونت علیه زنان، در اصطلاح عبارت است از هر عملی که حاوی زور و اجبار شفاهی یا فیزیکی و یا تهدید جانی علیه یک زن یا دختر باشد و منجر به بروز آسیبهای روانی یا فیزیکی، تحقیر و یا محرومیت اجباری از آزادی او شود و یا جنس دوم بودن زن را القا کند - مولاوردی، . - 38 :1385
