بخشی از مقاله
مقدمه
آخرین آمار ارائه شده توسط سازمان پزشکی قانونی کشور حاکی از آن است که در سال 5/7 1380 مورد خودکشی به ازاي هر 100000 مرد و 3/1 خودکشی به ازاي هر 100000 زن در کشور به وقوع پیوسته است. درصد عمر از دست رفته به کل عمر در سال 1379 نشان میدهد که خودکشی در سنین 10 تا 80 سال بیش از خشونت، در سنین 15 تا 29 سال بیش از سرطان، در سنین 10 تا 40 سال بیش از بیماریهاي عفونی، و در سنین 15 تا 24 سال بیش از بیماریهاي قلبی عروقی منجر به مرگ شده است که نشان میدهد این مسأله یک مشکل جدي سلامت است - نقوي و اکبري، . - 1381 علاوه بر این، مطالعات مختلف در ایران از جمله کرمان، جیرفت، ایلام، مازندران و همدان نشان میدهند که بیشترین نرخ خودکشی و اقدام به خودکشی در کشورمان در میان جوانان و دانشجویان - ظهور و افلاطونیان، 1382؛ ایدي، 1380؛ ضرغامی و خلیلیان، 2001؛ یاسمی و همکاران، 1381؛ جمشیدزاده، 1381؛ حیدري پهلویان، 1376؛ یاسمی و همکاران، - 1381 رخ داده است.
اگر چه مطالعات درباره میزان خودکشی دانشجویان نسبت به نوجوانان بسیار کمتر است، طبق نتایج برخی پژوهشها، خودکشی دومین علت مرگ در دانشجویان است - لیپ اسکیتز، - 1995 و میزان خودکشی دانشجویی 7/5 در 100/000 نفر است - سیلورمن و همکاران، . - 1997 با توجه به اینکه خودکشی در ایران پدیدهاي است که جوانان را گرفتار میکند و جمعیت دانشجویی جمعیتی جوان است لزوم انجام مطالعات خودکشی در بین دانشجویان ضروري بهنظر میرسد. مطالعه حاضر با هدف بررسی فراوانی پدیده خودکشی در میان دانشجویان بر حسب جنس، سن، فصل و ماه، استان، مکان و روش خودکشی طراحی شده است.
روش
جامعه پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاههاي وابسته به وزارت علوم است که در طی سالهاي 85-83 دانشجو محسوب میشدهاند. در این تحقیق کلیه موارد خودکشی ثبت شده در پزشکی قانونی، نمونه پژوهش بوده و نمونهگیري انجام نشده است. با هماهنگی مراکز پزشکی قانونی در سرتاسر کشور، فرم مشخصات جمعیت شناختی براي ثبت موارد خودکشی دانشجویی درسالهاي 85 - 83 پزشکی تکمیل شد که این فرمها شامل خصوصیات جمعیت شناختی نظیر سن،جنس، نحوه و روش خودکشی، محل سکونت خانواده و دانشجو بوده و توسط افرادي مطلع از هر مرکز جمع آوري شد. داده ها وارد نرم افزار SPSS شده و مورد بررسی قرار گرفته است.
یافته ها
بیشترین میزان خودکشی در میان دانشجویان به ترتیب در سال 85 - 84 مورد - رخ داده است. پس از آن، سال 85 با 78 مورد و سال 83 با 67 مورد قرار دارد. بر اساس این آمارها بالاترین میزان خودکشی زنان در سال 85 و براي مردان در سال 84 گزارش شده است. از بین 268 مورد خودکشی در فاصله این سالها، 94 مورد - %35/1 - مربوط به زنان و 174 - %64/9 - مربوط به مردان است. استان تهران با 34 مورد - %12/6 - در مرتبه اول میزان خودکشی در این دوره زمانی جاي دارد، پس از تهران استان کرمانشاه با 25 مورد - %9/3 - ، آذربایجان، مازندران و گیلان هر یک با 22 مورد - %8/2 - ، استان فارس با 21 مورد - %7/8 - و استانهاي اصفهان و ایلام هر یک با 14 مورد - %5/2 - قرار دارند.
بیشترین میزان خودکشی زنان بهترتیب در استان هاي کرمانشاه - %4/5 - ، مازندران - %4/5 - ، تهران - %4/1 - ، گیلان - %3/0 - و آذربایجان - %2/6 - گزارش شده است در حالی که بیشترین میزان خودکشی مردان بهترتیب به استان هاي تهران - %8/2 - ، فارس - %6/0 - ، آذربایجان - %5/6 - ، گیلان - %5/2 - ، کرمانشاه - %4/9 - و اصفهان - %4/5 - تعلق دارد. از بین روش هاي به کار رفته براي خودکشی حلق آویز کردن با 105 مورد - %39/8 - بالاترین و بریدن عروق حیاتی با 4 مورد - %1/5 - کمترین فراوانی را دارا هستند.
روشهاي دیگر به ترتیب عبارتند از مسمومیت با سم با 42 مورد - 15/9 - ، مسمومیت دارویی با 36 مورد - %13/6 - ، خودسوزي با 32 مورد - %12/1 - ، سلاح گرم با 23 مورد - %8/7 - و سقوط از ارتفاع با 12 مورد . - %4/5 - در زنان بیشترین روش خودکشی به ترتیب به مسمومیت با سم - %9/1 - ، خودسوزي - %8/7 - ، حلق آویز کردن - %7/6 - ، مسمومیت دارویی - %6/1 - و سقوط از ارتفاع - %2/7 - و در مردان حلق آویز کردن - %32/3 - ، سلاح گرم - %8/4 - ، مسمومیت دارویی - %7/6 - ، مسمومیت با سم - %6/8 - و خودسوزي - %3/4 - اختصاص دارد.
توزیع فراوانی میزان خودکشی بر حسب فصل نشان میدهد که در تابستان 80 مورد خودکشی - %30/8 - ، در زمستان 62 مورد - %23/8 - ، در بهار 60 مورد - %23/1 - و در پاییز 58 مورد خودکشی - %22/3 - اتفاق افتاده است. بیشترین میزان خودکشی در مرداد و شهریور 28 - مورد: - %10/8 و کمترین در فروردین ماه 13 - مورد: - %5/0 رخ میدهد. شروع سال تحصیلی یعنی مهر ماه - %6/9 - و پایان سال شمسی یعنی اسفند ماه - %6/2 - کمترین میزان خودکشی را پس از فروردین دارا هستند. در دي ماه که همزمان با امتحانات ترم پاییزي دانشگاههاست نرخ بالایی از خودکشی - %10/0 - مشاهده میشود.
زنان بیشتر تابستان - %11/2 - ، بهار - %8/5 - ، زمستان - %8/1 - و پاییز - %7/3 - و مردان ابتدا تابستان - %19/7 - ، زمستان - %15/4 - ، پاییز - %15/1 - و سپس بهار - %14/7 - را براي خودکشی انتخاب میکنند. توزیع فراوانی روش خودکشی بر حسب فصل نشان میدهد که در بهار به ترتیب حلق آویز کردن، خودسوزي، مسمومیت با دارو و سم و سلاح گرم، در تابستان، حلق آویز کردن، مسمومیت با سم، خودسوزي، سلاح گرم و مسمومیت دارویی، در پاییز حلق آویز کردن، مسمومیت با دارو و سم و خودسوزي و در زمستان حلق آویز کردن، مسمومیت با دارو وسم و خودسوزي اتفاق افتاده است.
نتایج حاصل از تفکیک جنسیتی روش خودکشی بر حسب فصل سال مشخص میکند که در زنان شایعترین روش خودکشی در فصل بهار، خودسوزي - %7/7 - و مسمومیت با سم - %5/5 - ، در فصل تابستان خودسوزي - %9/9 - و حلق آویز کردن - %7/7 - ، در فصل پاییز مسمومیت با سم - %9/9 - و دارو - %5/5 - و در فصل زمستان حلق آویز کردن - %6/6 - و خودسوزي - %6/6 - است. در مردان حلق آویز کردن در تمام فصول روش غالب خودکشی است. بالاترین میزان استفاده از سلاح گرم در تابستان - %6/0 - و خودسوزي در بهار - %2/4 - از دیگر نکات قابل ذکر است.
محل وقوع خودکشی در زنان منزل و محل سکونت - %87/6 - و سپس زندان یا بازداشتگاه - %3/4 - و در مردان محل سکونت - %72/6 - ، باغ یا جنگل - %7/9 - ، کوچه و خیابان - %4/3 - و بیابان یا فضاهاي خارج از شهر - %2/4 - گزارش شده است. بر اساس توزیع فراوانی خودکشی در سنین مختلف، سن 21 سال با 40 مورد - %14/9 - بیشترین میزان خودکشی و 25 سال با 16 مورد - %5/9 - کمترین میزان خودکشی را شامل میشود. فروانی خودکشی در سایر سنین به ترتیب عبارتند از:
سن 22 سالگی با 38 مورد - %14/1 - ، 20 سالگی با 35 مورد - %13/0 - ، 23 و 24 سالگی هر یک با 29 مورد - %10/8 - ، 19 سالگی با 21 مورد - %7/8 - و کمتر از 18 سالگی با 17 مورد . - %6/3 - در زنان الگوهاي متفاوتی براي اقدام به خودکشی در سنین مختلف مشاهده میگردد. شایعترین روش خودکشی در زنان 19 و 21 ساله مسمومیت با سم - %5/3 - ، زیر 18 سال خودسوزي و مسمویت با سم - %3/2 - ، 20 ساله خودسوزي - %4/3 - ، 22 ساله مسمومیت دارویی - %3/2 - ، 24 ساله حلق آویز کردن - %7/4 - و 26 ساله و بالاتر خودسوزي - %5/3 - و مسمومیت دارویی - %4/3 - است در حالی که در مردان حلق آویز کردن - %50/3 - بیشترین روش خودکشی را در سنین مختلف به خود اختصاص میدهد. کمترین میزان حلق آویز کردن - %2/4 - و بیشترین میزان خودسوزي - %1/2 - در مردان زیر 18 سال به چشم میخورد. علاوه بر این با افزایش سن میزان استفاده از اسلحه گرم در میان آنها افزایش مییابد.
بحث و تفسیر
یافته هاي این پژوهش نشان داد که مردان دانشجو بیش از زنان خودکشی میکنند. این یافته با برخی مطالعات انجام شده همسو و با برخی دیگر در تضاد است. تحقیقات نشان داده اند که نه تنها خودکشی کامل در مردان سنین 15 - 22 سال پنج برابر بیشتر از زنان است - لیدلی و پاسکار، 1994 و شافر و همکاران، - 1988، بلکه اقدام به خودکشی براي جلب توجه و ... نیز در مردان بیشتر از زنان است - پفیفر، . - 2001 البته در برخی پژوهشها نیز گزارش شده است تلاش براي خودکشی در زنان نسبت به مردان بیشتر است - آدکوك و همکاران، 1991 و لیدلی و پاسکار، . - 1994 اگرچه پسران بیشتر خود را میکشند اما تلاش و اقدام براي خودکشی به طور معناداري در دختران بیشتر است - هنري و همکاران، . - 1993
یکی دیگر از یافته هاي پژوهش حاضر، بالا بودن میزان خودکشی در سنین 21 و 22 سال را نسبت به سنین زیر 18 سال و بالاي 26 سال نشان میدهد. مطالعاتی که در مورد تفاوتهاي سنی و خودکشی تا دوره نوجوانی انجام شده است تفاوت معناداري را در نرخ خودکشی در سنین مختلف گزارش نکرده است - کاشانی و همکاران، 1989؛ پفیفر و همکاران، . - 1989 میزان خودکشی کامل در کودکان کمتر از 12 سال خیلی کم گزارش شده است. به هرحال میزان رفتارهاي مرتبط با خودکشی پس از بلوغ بیشتر گزارش شده است و نقطه اوج آن در افراد جوان در سن 23 سال مشاهده شده است - شافر و همکاران، . - 1988
همچنین در این تحقیق مشخص شد که زنان بیشتر مسمومیت با سم و خودسوزي و مردان بیشتر حلق آویز کردن و سلاح گرم را براي خود کشی انتخاب میکنند. اگر چه در تحقیقات انجام شده در سطج جهان مردان روشهاي خشن تري را براي خودکشی انتخاب میکنند، در ایران شیوع خودسوزي - که یکی از دردناکترین و زجرآورترین راههاي خودکشی است - کیاوبوندي و همکاران، . - 2001 در میان زنان، استثناست و آنها بیش از مردان خودسوزي میکنند. انتخاب روشهاي خشونت آمیزتر براي خودکشی منجر به مرگ بیشتر در مردان میشود. مردان در تلاش براي خودکشی بیشتر از زنان به سمت خود شلیک میکنند و یا خود را دار میزنند و زنان بیشتر از دارو استفاده میکنند - پوپن هاگن و کوآلی، 1998؛ سازمان جهانی بهداشت، . - 2002 بر اساس گزارش سال 1380 پزشکی قانونی کشور مهمترین روش بکار رفته در مردان حلق آویز کردن و در زنان خودسوزي بوده است - مرادي و خادمی، . - 1381
فصل و ماه سال یکی دیگر از متغیرهاي مرتبط با خودکشی در میان زنان و مردان دانشجو است. در این تحقیق فروردین، مهر و اسفند کمترین و مرداد، شهریور و دي ماه بیشترین میزان خودکشی را نشان دادند. در کل دانشجویان تابستان را زمان مناسبتري براي خودکشی درنظر گرفته اند. در تحقیقات قبلی بهار بیشتر به عنوان فصل خودکشی عنوان شده است - تازیکی و همکاران، 1385؛ ضرغامی و خلیلیان، . - 1381 با اینحال نتیجه تحقیقی در همدان نشان داد که درصد بیشتري از خودکشی ها 17 - درصد - به شهریورماه، 33/5 درصد به فصل بهار و کمترین اقدام به خودکشی در ماه مبارك رمضان با فروانی 3/75 درصد و بعد از آن به ایام عید نوروز با فراوانی 4 درصد اختصاص داشت - قلعه ایها و بهروزي فرد، . - 1385 یافته هاي این تحقیق میتواند به یافتن زمینه هاي بروز و وقوع خودکشی در میان دانشجویان کمک کند و راه کارهایی را براي پیشگیري و کاهش نرخ خودکشی در کشور پیشنهاد کند.
