بخشی از مقاله
چکیده
اعتقادات و باورهای مرتبط استعمال مواد می تواند به عنوان یکی از مهمترین پیش زمینه های رفتار اعتیاد در میان مردان مطرح باشد. هدف مطالعه حاضر بررسی ارتباط کنترل اجتماعی و مولفه های آن با عوامل جمعیت شناختی مردان معتاد مراکز ترک اعتیاد شهر مه ولات بود.
در این مطالعه نیمه تجربی شاهددار تصادفی 200 نفر از مردان مراکز ترک اعتیاد از طریق روش نمونهگیری تصادفی به طور مساوی در دو گروه تجربی و کنترل قرار گرفتند . ابزار مطالعه یک پرسشنامه خود ساخته بود که هدفش اندازه گیری متغیرهای جمعیت شناختی و مولفه کنترل اجتماعی بود.
برنامه آموزشی بر اساس نتایج پیش آزمون در 6 جلسه طراحی و برای گروه آزمون اجرا شد. دو گروه 3 ماه پس از مداخله آموزشی پیگیری شدند . داده های جمع آوری شده قبل و 3 ماه بعد از آموزش وارد نرم افزار 16؛ SPSS و با استفاده از آمار توصیفی و آزمون های کای دو، من ویتنی، ، تی زوجی تجزیه و تحلیل شدند .
مداخله آموزشی به وسیله پمفلت ها اجرا شده برای گروه آزمون توانست منجر به افزایش نگرش، هنجار انتزاعی ، کنترل رفتاری و کنترل درونی جهت پیشگیری از استعمال مواد شود. این درحالی بود که در گروه کنترل هیچگونه افزایش معناداری از لحاظ سازه های تئوری کنترل شده مشاهده نشد. برنامه های آموزشی با تکیه بر تئوری کنترل اجتماعی قادر است قصد مصرف مواد را در مردان کاهش بدهد و استراتژی های پیشگیرانه می تواند از مدل مذکور در طراحی برنامه های آموزشی خانواده محور بهره گیرد.
مقدمه:
مبارزه آسیب ها و انحرافات اجتماعی به امید داشتن جامعه ای سالم از دیر باز یکی از دغدغه های اصلی بشر بوده ، و بسیاری از سرمایه های: مالی ، انسانی ، علمی ، زمانی خود را در این راستا هزینه نموده است ، در صورتی که این سرمایه ها می بایست جائی هزینه می شد که تعا لی انسان را در پی داشته باشد . علیرغم تلاش مستمر نخبگان هر روزه شاهد بروز آسیب های نوپدید در سطح جامعه هستیم .بنابراین تعمق در این باره ذهن ما را به این سؤال رهنمون می کند که : نقطه آغازین تحقق سلامتی فرد و جامعه کجاست ؟
سازمان جهانی بهداشت تعداد افرادی را که تا سال 2020، در اثر ابتلا به بیماریهای مرتبط با تنباکو میمیرند، سالانه هشت میلیون و چهار صد هزار نفر برآورد میکند. این در حالی است که حدود دو سوم این مرگها در کشورهای در حال توسعه اتفاق میافتد.
ارتباط مصرف مواد با سایر انحراف ها وکژ رفتاری های رفتاری ازیکس و و ازسوی دیگر پیوند ناگسستنی آن با مشکلاتی نظیر انواع اختلالات روانی ، فرار از منزل ، پرخاشگری و خشونت در رفتارهای اجتماعی ،دزدی و ارتکاب بزه ، افت تحصیلی، خودکشی و فحشا، اشاره به اهمیت توجه و تعمق دراین مسئله دارد . ضرورت این تامل با در نظر گرفتن جمعیت جوان کشور بیش ا ز پیش مطرح می شود. خصوصا آن که درسالهای اخیر مصرف مواد دیگر نه فقط در بزرگسالان، که در دانش آموزان مدارس و دانشجویان دانشگاهها نیز رو به افزایش است.
کنترل اجتماعی نیز به ساز وکاری اطلاق میشود که جامعه برای واداشتن اعضایش به سازگاری و جلوگیری از ناسازگاری به کار میبرد.ضعیف شدن کنترل های اجتماعی،تمایل افراد را به تبعیت از مقررات و قوانین کاهش می دهد و افراد در جهت اعمال بزهکارانه گرایش پیدا می کنند
نظریههای کنترل اجتماعی بیان می کند که همه مردم استعداد گریز از قانو ن را دارند و جامعه مدرن فرصتهای بسیاری برای فعالیت غیرقانونی فراهم آورده است .فعالیتهای مجرمانه مانند مصرف مواد و دیگر رفتارهای بزهکارانه اغلب سرگرمی هایی به وجود می آورد که پاداش و لذت فوری و آنی را به دنبال دارد .سؤال اساسی که در این نظریه ها مطرح می شود این است که چرا مردم قواعد اجتماعی را رعایت می کنند.
سازمان جهانی بهداشت تعداد افرادی را که تا سال 2020، در اثر ابتلا به بیماریهای مرتبط با تنباکو میمیرند، سالانه هشت میلیون و چهار صد هزار نفر برآورد میکند. این در حالی است که حدود دو سوم این مرگها در کشورهای در حال توسعه اتفاق میافتد.
استعمال مواد و سیگار کشیدن خصوصاً در سنین پایین مسئله شایع و خطر آفرین است و نوجوان را در مواجهه با رفتارهای ناسالم بهداشتی و تهدید کننده های سلامتی مانند سوء مصرف مواد قرار می دهد سیگار کشیدنخصوصاً در سنین پایین مسئله شایع و خطر آفرین است و افراد را در مواجهه با رفتارهای ناسالم بهداشتی و تهدید کننده های سلامتی مانند سوء مصرف مواد قرار می دهد.
از سویی کسانی که به اجتماع خود دلبستگی دارند،تمایل به تبعیت از مقررات آن هم دارند .درحالیکه کسانی که از اجتماع خود بریده اند ممکن است تمایل به نقض آن مقررات را داشته باشند
نظریه کنترل اجتماعی را هیرشی در درجه اول وقوع فعالیت انحرافی ، شکست و ضعف پیوندهای فرد با جامعه می داند.او همنوایی را حاصل وجود پیوندهای اجتماعی بین افراد جامعه و اعمال کنترل از طرف جامعه بر افراد تلقی می کند و ناهمنوایی را ناشی از گسستن پیوندهای شخص با نظم قرارداری جامعه مدنی می داند
نظریه کنترل اجتماعی نیز در تبیین کج رفتاری های اجتماعی از نظریه های با نفوذ حوزه جامعه شناسی انحرافات اجتماعی است .این نظریه علت اصلی کج رفتاری را نبود کنترل اجتماعی میداند . فرض اصلی این است که "افراد به طور طبیعی تمایل به کج رفتاری دارند و اگر تحت کنترل قرار نگیرند چنین میکنند
مذهب یکی از عوامل کنترل اجتماعی است . از نظر این دیدگاه، مذهب یک هدف اجتماعی دارد و آن "هدف یگانه سازی برای جامعه است.یکی از راههای کنترل اجتماعی کنترل مستقیم است که جامعه یا خانواده به وسیله آن نظارت خود را بر افراد معتاد اعمال وآنها را وادار کنند با ارزشها و هنجارهای جامعه همنوا شوند
راس باتاکید بر نقش مشارکت در کنترل اجتماعی مشارکت اجتماعی یک اقدام عمومی با مشارکت کامل همکاری آزا دانه افراد است ."
نخستین اثرات مشارکت اجتماعی نیز فشارجمعی و کوشش در واداشتن افراد معتاد و منحرف به مشارکت در کارهای عمومی است و درنتیجه این عمل نوعی نظارت بر رفتار افراد معتاد حاصل میشود
طبق نظر هیرشی، بین تعلق خاطر افراد معتاد به خانواده، خویشاوندان و تحلیل جامعه شناختی بازگشت مجدد معتادان به اعتیاد در جامعه و تعهد و اعتقاد آنان به نظام هنجاری جامعه از یک سو و احتمال اعتیاد آنان از سویدیگر رابطه معکوس وجود دارد
بدین سان ضروری است که مسؤلان جامعه بدانند و بیابندکه منشاء انحراف چیست و از کجا می آید . ریشه خطر را باید شناخته بشناسند و آن گاه اقدام کنند . در مسئله ای چون اعتیاد ، عود یا به عبارت دیگر بازگشت مجدد به اعتیاد یکی از معظلاتی است ،که نه تنها خود فرد معتاد را با مشکل مواجه می نماید، بلکه خانواده و همچنین جامعه وی را به چالش جدی می کشاند .
از دیدگاه علمی، در بررسی عوامل مؤثر در گرایش به مصرف مواد مخدر به سه عامل فرد مستعد، دوم جامعه اعتیاد پذیر و سوم وفور مواد مخدر در جامعه بر می خوریم و تعامل این سه عامل با هم مثلث شوم اعتیاد را تشکیل می دهند. برخورد با این عوامل فعالیتهای دو رویکرد »مقابله با عرضه « و » کاهش تقاضا« را در کنار یکدیگر طلب می کند . امروزه بسیاری از کشورها به این موضوع پی برده اند که در مقابله با اعتیاد، برخوردهای جرم ستیزانه و قهرآمیز که به فعالیتهای حوزه مقابله با عرضه مربوط می شود به تنهایی توفیق چندانی به دنبال نداشته است بنابر این به موازات این نوع برخورد، استفاده از راهکارهای نوین مبارزه با اعتیاد که مهمترین آنها پیشگیری اولیه و آموزش جامعه است، و از فعالیتهای حوزه کاهش تقاضا می باشد ضروری است.
