بخشی از مقاله
چکیده
یک درصد از کل گونههای نهاندانه انگلیاند که %40 آنها انگل شاخهها و %60 دیگر انگل ریشه میباشند. دارواشها گروهی جذاب و متنوع از گیاهان نهاندانهاند که انگل شاخهها محسوب میگردند. گیاه نیمهانگل موخور با نام علمی Loranthus europaeus از سلسله گیاهی Santalales و خانواده Loranthaceae میباشد که به علت داشتن سبزینه، یک گیاه نیمه انگل محسوب میشود، که گاهی همیشه سبز و گاهی خزانکننده بوده و میتواند فتوسنتز نماید.
هدف از انجام این تحقیق تعیین میزان آلودگی قسمتهای مختلف تاج درختان کیکم آلوده به گیاه نیمه انگل دارواش موخور در منطقه وزگ یاسوج بود. به این منظور تعداد 31 اصله درخت کیکم مبتلا به موخور در منطقه به صورت کاملا تصادفی مورد مطالعه قرار گرفت.
نتایج بررسی شدت آلودگی با استفاده از روش DMR در منطقه مورد مطالعه حاکی از آلودگی کم تا متوسط درختان کیکم به دارواش موخور بود. نتایج همبستگی نشان داد بین میزان آلودگی به دارواش با صفات رویشی درختان ارتباط معنیداری وجود نداشت. همچنین نتایج نشان داد که طبقات ارتفاعی تاج اثر معنیداری بر شدت آلودگی داشته و حداکثر آلودگی مربوط به قسمت میانی تاج بود که علت آن میتواند وابستگی انتشار بذر دارواش به مکان نشستن پرندگان تغذیه کننده از میوه دارواش روی درختان کیکم باشد.
مقدمه
دارواشها گروهی چند شاخه از گیاهان گلدارند که شامل بیش از 1306 گونه با گسترده محیطی وسیع بوده و در کلیه قارهها به استثنای قاره قطب جنوب پراکنش دارند - واتسون، . - 2001 گیاه گلدار نیمهانگل دارواش که اصطلاح انگلیسی آن Misteletoe میباشد
در ایران به صورت تصادفی به درختان بلوط، ممرز، افرا و همچنین راش و توسکا حمله میکند و بر روی شاخههای میزبان به صورت کلنیهای 50-60 سانتیمتری دیده می شود. دارواشها در آلودگی کم باعث کاهش رویش، کجی و تورم در محل آلودگی می شوند و به طور کلی باعث ایجاد نقص فیزیولوژیک و بدشکل شدن درختان می شوند، اما در آلودگیهای خیلی شدید، یعنی زمانی که قسمت تاج میزبان با کپههای دارواش جایگزین شود، سبب مرگ یکباره درخت میشوند. موخور در جنگل های غرب، جنوب غرب و مرکزی و در استانهای کرمانشاه، مرکزی، کهگیلویه و بویراحمد، همدان، فارس و ایلام پراکنش دارد
جنگلهای زاگرس جزء جنگلهای نیمه خشک محسوب میشوند که به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب و قدمت حضور انسان در این منطقه طی هزاره های مختلف، بطور مداوم تحت تأثیر دخالت انسان و دام قرار گرفته و شدت تخریب در آنها زیاد است. همین مسئله باعث شده که امروزه ارزش حفاظتی این جنگلها بسیار بیشتر از انتظار تولید چوب آنها باشد
از جمله موارد آسیبرسان به این جنگلها که سالانه سبب تضعیف و در مواردی سبب خشکیدگی درختان میزبان میگرد، حضور گونه نیمهانگل موخور میباشد، گیاه نیمهانگل موخور با نام علمی Loranthus europaeus از سلسله گیاهی Santalales و خانواده Loranthaceae میباشد
لورانتوسها دارای برگهایعموماً ضخیم و گوشتی و کم و بیش متقابل میباشند، میوه سته تخممرغی یا مخروطی بوده و دارای یک حجره و یک دانه میباشد
میوهها در اواخر پاییز میرسند و جهت پراکنش نیازمند پرندگان میباشند - زبک و همکاران، . - 2006 دیواره میوه دارای ماده چسبناکی به نام Viscin بوده که همچون چسبی آنها را به گیاه میزبان میچسباند. حدود 1 تا 5 سال بسته به نوع گونه طول میکشد تا بذور دارواش پس از جوانهزنی از درون چوب میزبان سر برآورند. این دوره مربوط به گسترش اندامهای ریشه مانند دارواشهاست که Haustorium نام دارد
در ارتباط با آلودگی موخور در قسمتهای مختلف تاج درختان مطالعاتی در داخل و خارج از کشور صورت گرفته که به برخی از آنها اشاره میگردد. فلاح چای و همکاران - 1390 - اثر آلودگی دارواش پاکوتاه - Arceuthobium oxycedri - را روی گونه ارس درجنگل های شهرستان طارم در استان زنجان را مورد بررسی قرار داند. نتایج نشان داد که بیشترین درصد آلودگی 41/1 - درصد - دریک سوم میانی و کمترین میانگین درصد آلودگی - 27 درصد - در یک سوم پایینی تاج قرار داشت.
کرتولینژاد و همکاران - 1386 - مطالعاتی بر روی گیاه نیمهانگلی Viscum album - دارواش اروپایی - در جنگلهای جلگهای واقع در شمال ایران انجام داد و گزارش کردند که بیشترین درصد آلودگی مربوط به گونه انجیلی و قسمت فوقانی قسمت تاج آن بوده است.
نتایج مطالعات حیدری و همکاران - 1391 - بر روی شدت آلودگی دارواش در منطقه بانکول استان ایلام نشان داد که حداکثر آلودگی در دو گونه بلوط و افرا کیکم مربوط به قسمتهای فوقانی تاج بود. باربو - 2012 - اثر دارواش بر روی اندازه و تاج درختان نراد نقرهای - .Abies alba Mill - در جنگل سولکا شهرستان سوچاوا، در رومانی را مورد بررسی قرار داد. نتایج نشان داد که آلودگی به دارواش باعث کاهش طول سوزنها بیشتر در قسمت فوقانی و میانی تاج میگردد و قسمت پایین تاج کمتر تحت تأثیر قرار گرفت. هدف از انجام این تحقیق بررسی شدت آلودگی درختان کیکم به موخور با استفاده از روش DMR و تعیین میزان آلودگی قسمتهای مختلف تاج آنها در منطقه وزگ یاسوج بود.
مواد و روشها منطقه مورد مطالعه
این تحقیق در جنگل های منطقه وزگ واقع در 15 کیلومتری جنوب شرقی یاسوج در محدوده 39 55ْ51 تا 10 41ْ51 طول شرقی و 30 35ْ30 تا 32 0ْ30 عرض شمالی در استان کهگیلویه و بویراحمد صورت گرفت. حداقل ارتفاع منطقه از سطح آب های آزاد 2100 و حداکثر 2600 متر میباشد.
در بررسی وضعیت آب و هوایی منطقه براساس اطلاعات 20 ساله 1365 - تا - 1385 ایستگاه هواشناسی یاسوج - نزدیکترین ایستگاه هواشناسی به منطقه مورد مطالعه - ، متوسط بارندگی سالانه 895/7 میلیمتر و متوسط دمای سالانه، متوسط دمای حداقل و حداکثر بهترتیب 14/4، 6/3 و 22/6 درجه سانتیگراد به دست آمد. طبق مشاهدات انجام شده در این منطقه، درختان افرا کیکم به عنوان تنها میزبان گونه موخور میباشند.
شکل .1 موقعیت منطقه مورد مطالعه در ایران و در استان کهگیلویه و بویر احمد
روش مطالعه
برای انجام این تحقیق در تابستان 1393 در منطقه مورد مطالعه که دارای خصوصیات همگن از نظر پوشش گیاهی، تیپ غالب جنگلی و خصوصیات توپوگرافی - ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت جغرافیایی - بود، تعداد 31 اصله درخت افرا کیکم مبتلا به موخور انتخاب گردید. برای اندازهگیری شدت آلودگی در درختان میزبان از روش DMR استفاده شد.
