بخشی از مقاله
توسعه صنعت گردشگری و مشارکت بخش خصوصی و دولتی در توسعه گردشگری سلامت ایران
چکیده
گردشگری سلامت یکی از بخش های رو به رشد صنعت گردشگری در جهان به شمار می آید . همچنین باتوجه به ارزآوری هنگفتی که از این راه حاصل می شود . بسیاری از فعالان بخش خصوصی تمایل دارند تا در صورت مهیا شدن شرایط لازم در این زمینه فعالیت نمایند .
کشور ما با برخورداری از منابع طبیعی همچنین با داشتن تجهیزات پیشرفته پزشکی و پزشکان ماهر برای گسترش این صنعت ، شرایط بسیار مناسبی دارد ولی با تمام این امکانات هر روز سهم کشور ما از بازار گردشگری سلامت کاهش یافته و کشورهایی که بدون پشتوانه وارد این کسب و کار شده اند برای خود اعتبار کسب نموده و سهم خود را از این بازار افزایش می دهند .
در این تحقیق پس از بررسی کلیات موضوع عوامل تعدد مراکز تصمیم گیری و سیاست گذاری در حوزه گردشگری سلامت عدم هماهنگی بین بخش خصوصی و دولتی ، موانع تکنولوژی وقتی و تلقی گردشگران مبنی بر ناامن بودن بعنوان فرضیه در زمینه موانع توسعه بخش خصوصی در گردشگری
1
سلامت مطرح شده و روش گردآوری اطلاعات بصورت توصیفی و تحلیلی ، کتابخانه ای و جمع آوری اطلاعات از پایان نامه ها ، مقالات ، نشریات ، کتب تخصصی است.
واژه های کلیدی : گردشگری ، گردشگری سلامت ، توسعه پایدار ، بخش خصوصی ، دولت ، ایران
2
مقدمه
آگاهی جوامع از اینکه گردشگری منبع درآمد ارزی بسیار مناسب و قابل ملاحظه ای در اختیار اقتصاد یک کشور قرار می دهد باعث شده که گردشگری مفهومی بسیار گسترده در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیدا کند و بعنوان یک صفعت تلقی شود. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را بعنوان منبع اصلی در آمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیر بنایی می دانند. در میان حوزه های مختلف گردشگری، گردشگری سلامت از روبه رشد ترین بخش های صنعت گردشگری جهان است که باعث شده سازمان های دست اندرکار و کشورهای علاقه مند توجه خود را به این بخش از صنعت جلب کرده و برای آن برنامه ریزی نمایند .
تنوع، کیفیت بالا و قیمت پائین خدمات درمانی در ایران با توجه به موقعیت و شرایط جغرافیایی این کشور از عوامل موثر در جذب گردشگری سلامت است (صدر ممتاز، آقارحیمی، 1379، (2 با این وجود توسعه این حوزه از گردشگری آنگونه که باید مورد توجه نهادهای متولی امر قرار نگرفته و درآمد جهانی گردشگری سلامت باروندی صعودی از حدود 40 میلیارد دلار در سال 2004 به 60 میلیارد دلار در سال 2006 افزایش یافت و پیش بینی می شود این روند رشد همچنان باشقاب ادامه یابد و تا سال 2014 به 100 میلیارد دلار برسد.(خدایی ، (1389 برآورد ها نشان می دهد هر توریست سلامت 3 برابر یک توریست عادی ارز آوری دارد و در آمد حاصل
از گردشگری سلامت در منطقه آسیا به میزان 44 میلیارد دلار در سال 2014 خواهد رسید.
از این رو است که کشورهای مختلف جهان، چه توسعه یافته و چه در حال توسعه در این صنعت وارد شده و برای افزایش سهم خود از این بازار پر سود تلاش می کنند.
در جنوب و شرق آسیا کشورهایی مانند هند، مالزی، فلیپین، تایلند و سنگاپور در این زمینه رشد قابل توجهی داشته اند و در خاورمیانه اردن، لبنان، امارات و ترکیه در این زمینه فعالند.
ایران نیز دارای ظرفیت های بالایی جهت جذب تورسیم سلامت است با وجود آن و با توجه به امکانات بسیار این کشور هنوز نتوانسته جایگاه خودش را در این صنعت یافته و گام هالی نخستین را طی می کند. بررسی نقش و تاثیر صنعت گردشگری در رونق اقتصادی ایران نشان می دهد که بعلت پائین بودن شمار گردشگران بویژه گردشگران خارجی در ایران این تاثیر در مجموع بسیار کم و ناچیز است. (خدایی، (1389 سئوال اینست که سهم ایران و برنامه ریزی آن در گردشگری سلامت چگونه است؟
با توجه به اینکه صنعت گردشگری در جهان کنونی سومین پدیده اقتصادی پویا، پر رونق وروبه توسعه بعد از نفت و خودرو سازی است و امروزه به صنعتی بسیار پول ساز تبدیل شده و به سرعت در حال
3
افزاش در کشورهای پیشرفته است و اقتصادانان آنرا صادرات نامرئی نامیده اند. (خدایی، (1389 اما ایران با داشتن جاذبه های زیاد سهم بسیار اندکی از این صنعت را به خود اختصاص داده.
استفاده نامناسب از توانمندی های گردشگری، نبود نگرش مناسب نسبت به این صنعت بعنوان یک سنعت اقتصادی در آمدزا و آور و نبود امکانات مناسب جهت پذدیرش گردشگران خارجی در کشور روند کار را در کشور با مشکلات جدی مواجه کرد و با توجه به آثار مثبت توسعه این صنعت از قبیل توسعه زیر ساخت های بهداشتی، افزایش تعداد بیمارستان های استاندارد بین المللی، افزایش در آمدهای ارزی و جلوگیری از خروج نیروهای متخصص پزشکی و بهداشتی و چالش های این عوامل برای توسعه این صنعت نقش بسیار حیاتی و اساسی دارد.
گردشگری برای ایران که وابستگی شدیدی به درآمدهای نفتی دارد می تواند بعنوان راهی برای رهایی از وابستگی به درآمدهای نفتی و خروج از اقتصاد تک محصولی باشد و در میان حوزه های مختلف گردشگری، گردشگری سلامت و زیر مجموعه های آن بدلیل قابلیت های و مزایای رقابتی آنها از توجهی دو چندان برخوردار شده و رشد شتابان را درمیان سایر اشکال گردشگری نشان می دهد.(فرقاندوست حقیقی، 1388، (2
4
ضرورت انجام تحقیق
امروزه صنعت گردشگری باندازه ای در توسعه اقتصادی ، اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را (صادرات نامرئی) نام نهاده اند . فراگیری و اشتغال زدایی صنعت گردشگری ، یکی از ویژگی های این صنعت اقتصادی پایه است و بسیاری از کارشناسان بر این عقیده اند که در جهان کنونی ، صنعت گردشگری سومین پدیده اقتصادی پویا ، پررونق و رو به توسعه پس از نفت و خودروسازی محسوب می شود . این صنعت امروزه به صنعتی بسیار پول ساز تبدیل شده و به سرعت در حال افزایش در کشورهای پیشرفته با سرعتی بیشتر از رشد سالیانه است .
گردشگری پزشکی نیز از مهمترین شاخصهای گردشگری سلامت بوده از منافع اقتصادی – اجتماعی بالایی برخوردار است و در برنامه های توسعه ، دولت موظف است تا مبلغ یکصد میلیارد ریال تسهیلات در اختیار بخشهای خصوصی و تعاونی قرار دهد با این وجود و به رغم برخورداری ایران از دستاوردهای غنی در عرصه پزشکی ، طبیعی و فرهنگی این کشور نتوانسته از این امکانات و قابلیتها به نحو اثربخشی استفاده نماید . درآمد گردشگری پزشکی ما ناچیز بوده و تعداد محدودی بیمار از کشورهای حاشیه خلیج فارس وارد ایران می شود و متاسفانه تبلیغات مناسبی در خارج و حتی داخل کشور صورت نگرفته است . آمارهای منتشر شده نشان می دهد در کشورهای اسلامی و در منطقه خاورمیانه اردن فعال ترین و موفق ترین کشور است و پس از آن ترکیه ، لبنان و امارت در مقوله گردشگری سلامت وارد شده اند .
سئوال مهم در این خصوص آن است که سهم ایران از این تعداد گردشگر در جهان چقدر است ؟
ایران با داشتن جاذبه های فراوان گردشگری سهم بسیار اندکی از صنعت گردشگری جهانی رابه خود اختصاص داده است. استفاده نامناسب از توانمندی های گردشگری ، نبود نگرش مناسب نسبت به صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت اقتصادی درآمدزا و ارزآور و نبود امکانات مناسب جهت پذیرش گردشگران خارجی در کشور ، روند کار در این صنعت را با مشکلات جدی و بی شماری روبرو کرده است
. صنعت گردشگری از جمله صادرات غیرمرئی کشورها به شمار می رود و اکنون نیز به عنوان یکی از صنایع عمده بین المللی و منبع درآمد ملی بسیاری از کشورهای جهان محسوب می شود ولی در کشور ما ، متاسفانه تا بحال این صنعت از زوایای مختلف مورد بحث و بررسی قرار نگرفته ، موانع و مشکلات جذب توریست به صورت جدی و راه گشا شناسایی نشده و برنامه ریزی مشخصی نیز در این زمینه صورت نگرفته است و این در حالیست که با توجه به آثار مثبت توسعه این صنعت از قبیل توسعه زیرساخت های بهداشتی ، افزایش تعداد بیمارستان های استاندارد بین المللی ، افزایش درآمدهای ارزی و جلوگیری از خروج نیروهای متخصص پزشکی و بهداشتی شناخت موانع و چالش های بخش خصوصی در راه توسعه این صنعت از نقش بسیار حیاتی و اساسی برخوردار می باشد .
5
اهداف تحقیق
از جمله مهمترین اهداف قابل طرح می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
1. شناسایی عوامل تقویت کننده فعالیت بخش خصوصی و دولتی در گردشگری سلامت
2. شناسایی عوامل بازدارنده فعالیت بخش خصوصی و دولتی در گردشگری سلامت
فرضیات تحقیق
با مرور مفاهیم و مستندات علمی و استفاده از نظریات کارشناسان و متخصصین در این حوزه 4 فرضیه مورد توجه قرار گرفت :
1. تعدد مراکز تصمیم گیری و سیاست گذاری در حوزه گردشگری سلامت بر عدم تمایل بخش خصوصی جهت فعالیت تاثیر مستقیم دارد .
2. تلقی گردشگران مبنی بر ناامن بودن بر عدم تمایل بخش خصوصی جهت فعالیت در گردشگری سلامت تاثیر مستقیم دارد.
3. موانع تکنولوژیکی و فنی برعدم تمایل بخش خصوصی جهت فعالیت در گردشگری سلامت تاثیر مستقیم دارد.
4. عدم هماهنگی بین بخش خصوصی و دولتی در ایران بر عدم تمایل بخش خصوصی جهت فعالیت در گردشگری سلامت تاثیر مستقیم دارد.
روش گردآوری اطلاعات
روش گردآوری اطلاعات بصورت توصیفی و تحلیلی ، کتابخانه ای و جمع آوری اطلاعات از پایان نامه ها ، مقالات ، نشریات ، کتب تخصصی است.
7
ادبیات موضوعی
گردشگری تندرستی :Wellnes Tourusm
مسافرت به دهکده های سلامت و مناطق دارای چشم های آب معدنی و آب گرم برای رهایی از تنشهای زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشکی و در مواردی که گردشگر بیماری جمعی مشخص نداشته باشد را گردشگری تندرستی گویند.
گردشگری درمان :curatne tourism
مسافرت به منظور استفاده از منابع درمانی طبیعی آبهای معدنی- نمک- لجن و... جهت درمان برای بیماری ها با گذاران دوران نقاهت تحت نظارت و مداخله پزشکی
گردشگری پزشکی :Medical tourism
مسافرت به منظور درمان بیماری ها جسمی یا انجام نوعی از عمل های جراحی تحت نظارت پزشکان در بیمارستان ها و مراکز درمانی را گویند.
گردشگری سلامت
هال، تحلیلی در مورد گردشگری سلامت در زمینه ماجراجویی و گردشگری ورزشی ارائه داده و اشاره کرده که گردشگری سلامت با گردشگری ای سنجیده می شود که بر اساس فعالیت هایش استوار باشد از جمله:
(A خورشید و فعالیتهای تفریحی (B بکارگیری فعالیت های سالم
(C ایجاد انگیزه برای مسافرت جزا اهداف اولیه (D معالجات درمانی
(E مسافرت برای حمام بخار ماساژور دیگر فعالیت های مرتبط با تندرستی (Hall, 1992, 151)
8
