بخشی از مقاله
چکیده:
روشی که خط مشی ها در دهه های گذشته برمبنای آن تدوین می شده و متعاقبا اجرا می گردید، امروزه کاربرد چندانی ندارد . این پدیده تا حد زیادی به تغییرات استراتژیک دانش و اطلاعات نسبت داده می شود . دولتها باید اطمینان حاصل کنند که خط مشی های آنها با خواسته های کلان جامعه سازگاری داشته و تکنولوژیها و فنون، منابع، نقشها و مهارتها با آن تناسب دارند. برای کاهش خطاهای خط مشی گذاران باید ظرفیت خط مشی های عمومی ارتقا یابد و مقوله های کانون های تفکر و فناوری اطلاعات، از مهمترین موضوعات فراهم آورنده این ارتقا در عصر دانش هستند. دراین نوشتار سعی بر آن است تا ضمن بررسی اهمیت دانش در خط مشی گذاری به بررسی نقش سیستم های اطلاعات مدیریت که از مهمترین عوامل موفقیت مدیریت دانش در بهبود خط مشی گذاری در عصر حاضر می باشند بپردازیم.
کلمات کلیدی: خط مشی گذاری عمومی، در عصر دانش، سیستم های اطلاعات مدیریت
مقدمه
پیشرفت سریع فناوری و فراگیری دانش، زمینه ساز ورود به عصر اطلاعات و تشکیل جوامع دانش بنیان است .این مسئله موجب ایجاد فضای جدیدی در سطح جهانی است که پیچیدگیهای خاص خود را همراه میآورد .پیچیدگیهای پیش رو به خصوص در کشورهای در حال توسعه مسئله مدیریت جامعه را با چالش های جدیدی مواجه میکند .دانش و فناوری پایه های ارزشی جوامع جدید را میسازند و بنابراین مدیریت دانش و فناوری زیربنای توسعه و هدایت جامعه است .دانش و فناوری میروند تا سکوی اول عاملیت را در مناسبات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع از آن خود کنند؛ کشورهایی که به این مهم پی برده اند با درک صحیح از اهمیت جایگاه دانش و فناوری و اهمیت ساختارسازی و تحلیل و رصد دائمی عوامل تعیین کننده در این عرصه، خواهان آن هستند که درعرصه جهانی کنشگر باشند.در چند دهه اخیر، با پیشرفت دانش و استقرار مدیریت دانش ، سازمانها شاهد تحول بنیادین و تغییرات تدریجی گسترده ای بوده است.
اما در کنار این موفقیتهای عظیم وبعضاً پایدار، نارساییها، مشکلات و ناکارآمدیهای متعددی وجود دارد که قسمت زیادی از آن به عدم خط مشی گذاری مناسب یا خط مشی گذاریهای نامناسب یا اجراء و پایش ناکافی خط مشی های درست مربوط میشود .بیش از یک دهه است که بسیاری از مدیران و کارشناسان با پذیرش بعضی از اشتباهات موجود، اقدامات اساسی به منظور اصلاح فرایند خط مشی گذاری انجام دادند و با بازنگری ساختار خط مشی گذاری در تدوین، اجرا و ارزیابی در تلاش هستند تا فرایند خط مشی گذاری در چارچوب منطقی، علمی و با استفاده از دانش روز از جمله استفاده از سیستم های اطلاعات مدیریتی، کانون های تفکر ، ساختار شبکه ای،شواهد و ... ارتقا یابد .گرچه در این مسیرنسبتاً جدید، قدمهای زیادی در کشورهای پیشرفته برداشته شده است ولی راههای پیموده نشده و موضوعات بسیاری با اولویت بالا و قابل طرح در کشورهای در حال توسعه وجود دارد که به شدت نیازمند به خط مشی گذاری مبتنی بر دانش روز و اعمال اصلاحات در بخشهای مختلف کشور میباشد - ابراهیمی،سید عباس:. - 1393 هدف از این تحقیق بررسی ویژگیهای مهم در خط مشی گذاری در دنیای امروز - عصر دانش - می باشد.
سوالات تحقیق
باتوجه به بیانی مساله پژوهش، سوالهای پژوهش به شرح زیر می باشد:
·ویژگیهای خط مشی گذاری در عصر دانش چیست؟
·نقش سیستم های اطلاعات مدیریت در خط مشی گذاری چیست؟
ضرورت و اهمیت موضوع
در ایران، دولت در امور مختلف جامعه حضور پررنگ و بی رقیبی دارد و عمده تصمیم گیریها در مواجهه با مسایل عمومی در سازمانهای دولتی انجام میگیرد .این یک واقعیت است که با توجه به عملکرد دولت بسیاری از خط مشی ها و خط مشی های عمومی در ایران رضایت بخش و مناسب نیست. به نظر میرسد خط مشی گذاری عمومی در ایران گاه بسیار سیاست زده، پرشتاب و موقتی، بدون تعمق کافی و بدون ریشه یابی مسائل به صورت علمی انجام میگیرد .در کشور، هر ساله سخن از تدوین خط مشی هایی برای حل برخی مسائل عمومی میشود اما آن مسائل حل نشده باقی میمانند .
نداشتن کارکرد حل مسئله میتواند به ضعف در شناخت و ریشه یابی و یا سایر مراحل فرایند خط مشی گذاری باز گردد، اما مهم ترین چیز به علمی بودن خط مشی هاو یا بعبارتی مبتنی بر دانش و تکنولوژی برمیگردد، خط مشی گذاری در تمامی مراحل تدوین ، اجرا و ارزیابی باید دانش محور بوده و در عین حال، تفکیک داده، اطلاعات، دانش و خرد در آن به خوبی انجام شود و از ابزارهای تحلیلی مناسب استفاده کند . - حسن زاده، علی : . - 1393ازجمله این روشها خط مشی گذاری مبتنی بر سیستم های اطلاعات مدیریتی، کانون های تفکر ، ساختار شبکه ای،مشارکت عمومی، فقه، شواهد و ... است.خط مشی گذاری بر پایه دانش میتواند با ژرف نگری، توصیه های علمی مناسبی به خط مشی گذاران ارائه نماید اما متاسفانه هنوز این رویکرد در ایران از تأثیرگذاری لازم در فضای خط مشی گذاری برخوردار نیست .
بسیاری از توصیه های خط مشی های عمومی که مطرح میشود، به نتایج مطلوب نمیانجامد و حتی ممکن است بهترین توصیه ها نیز تصویب نشده و یا به خط مشی منجر نشود ویا در مرحله اجرا با مشکل برخورد نماید همین مسئله سبب شکل گیری خط مشی هایی شده است که به طور عمده ناکارآمد و بی اثر هستند و در حل مشکلات عمومی ناتوانند. اگر یک مجموعه اصول مبتنی بر دانش وجود داشته باشد که خط مشی گذار بتواند بر اساس آن خط مشیهای خود را مورد ارزیابی قرار دهد میتواند پیشنهاد سیاستی مناسبی را ارائه دهد که هم با موفقیت تدوین و اجرا شود و هم بازخورد و پیامدهای مناسبی داشته باشد .با این تفاسیر یکی از بزرگترین نیازهای خط مشی گذاری عمومی در کشور شناخت عمیق و علمی مسائل عمومی با استفاده از عوامل موثر در ارتقای خط مشی گذاری در عصر دانش می باشد.
اهمیت دانش در خط مشی گذاری عمومی
خط مشی های عمومی حلقه پیوند دهنده دولت و جامعه هستند ؛ آن ها سازوکارها ی اعمال اراده ملی هستند که مدیریت دولتی، متولی اجرای آنهاست. خط مشی های عمومی از جمله مباحث مهم مطرح در حوزه اداره امور عمومی است که طی سه دهه گذشته به صورت جدی مورد توجه صاحبنظران قرار گرفته است؛ و از آنجا که خط مشی گذاری عمومی به عنوان یک دانش جوان بعد از جنگ جهانی دوم مطرح شد ، نقش اصلی دولت در جهان جدید،" خط مشی گذاری عمومی " است . دولت ها که دربرگیرنده قوای مجریه، مقننه و قضاییه هستند خط مشی های عمومی را شکل میدهند ، آن ها را به" اجرا "در میآورند.
و آنگاه به" ارزیابی "آنچه اجرا شده است ،می پردازند در واقع مرحله اجرای خط مشی عمومی یکی از بغرنجترین مراحل فرایند خط مشی گذاری عمومی است .در حقیقت اثرات و پیامدها ی یک خط مشی به واسطه اجرای آن به وقوع میپیوندد و اجرای نامناسب خط مشی، تمام امیدها را برای رسیدن به اثرات مورد انتظار خط مشی تدوین شده از بین میبرد هم چنین می دانیم خط مشی های عمومی جهت گیری های کلی هستند که چگونگی عمل سازمانها و مؤسسات دولتی را در آینده مشخص میسازند ومعمولاً برای مقابله با یک مشکل و مسأله عمومی و به منظور حل آن پدید میآیند و اغلب به منزله چرخه ای تلقی میشوند که در آن مشکلات ابتدا به عنوان یک مسأله مورد توجه قرار می گیرند، دوره ها ی مختلف عمل بررسی می شود، خط مشی ها تعیین میگردد، توسط کارکنان اجرا و ارز یابی شده و تغییر مییابد و سرانجام بر اساس موفقیت یا شکست آن پایان مییابد. - مقدس پور،سعید و دیگران: - 1392
با بررسی و مطالعه نظرات دانشمندان، نظریه پردازان و پژوهشگران در خصوص شرایط اجرای موفق و ناموفق خط مشی ها میتوان نتیجه گرفت طیف وسیعی از خط مشی های دولت به نوعی بر برتری ملی تاثیر می گذارند .از جمله این خط مشی ها، خط مشی آموزشی، خط مشی مالیات، خط مشی بهداشت، خط مشی ضدانحصار، خط مشی ساماندهی، خط مشی محیطی، خط مشی مالی و پولی و بسیاری خط مشی های دیگر هستند. به نظر میرسدکه گرایش نوین در خط مشی گذاری درجهت کسب دانش باشد .امروزه در شیوه های نوین خط مشی گذاری، استفاده صرف از شیوه های اثبات گرایی - پوزیتیویسم - در کسب دانش، انتقاد شده است و گرایشهایی به سمت رویکردهای پدیدارشناسی و تئوریهای بی نظمی - آشوب - مشاهده میشود و بنابران با توجه به ماهیت دانشی مخصوصاً دانش نهفته که ذهنی بوده و حاوی ارزشها و تجارب و باورها نیز هست، اهمیت دانش در گرایشهای نوین خط مشی گذاری حائز توجه خواهد بود.
خط مشی گذاران و مجریان کشورهای در حال توسعه، اغلب دانش کافی ندارند و اقدامات آنها بیشتر مبتنی بر حدس و گمان است تا تحلیل منظم .هزینه تولید اطلاعات در این کشورها زیاد و تامین خدمات پشتیبانی بسیار دشوار است . افزون براین، دولتها و بوروکراتهاغالباً جهت گیری غربی یا فن سالارانه دارند و از تاثیرات مثبت دانش بومی بر فرایندهای خط مشی گذاری غافل اند. بنابراین، خط مشی گذاران به خصوص در کشورهای درحال توسعه، می بایست خود را با دانشهای جدید خط مشی گذاری و دانش بومی مجهز نمایند و در استقرار مدیریت دانش بکوشند. - محمدی،حامد - 1388: امروزه در عصر جهانی شدن کشورهایی موفق خواهند بود که بتوانند در سطح گسترده از اندوخته های دانشی کلیه بخشهای خود در تمامی سطوح استفاده موثر کنند،به منظور موفقیت فرایند مدیریت دانش بایستی به مواردی مثل قابلیت اتصال، محتوا،مشارکت، فرهنگ، تعاون و سرمایه گذاری توجه داشت .
مهمترین عواملی که در موفقیت مدیریت دانش نقش دارد میتوان به رهبری و مدیریت ارشد - حمایت - ،فرهنگ سازمانی،فرایندها در مدیریت دانش،کنترل دانش آشکار،کشف دانش پنهان،وجود کانون های دانش،تقویت بازار دانش،تقویت ساختار ارتباطات سلسه مراتبی و شبکه ای،افزایش مشارکت عمومی،تقویت زیرساختهای فناوری اطلاعات و سیستم اطلاعات مدیریتی اشاره کرد. - فاتحی،زمانعلی: - 1390در ادامه از میان موارد فوق ، به عامل فناوری اطلاعات وسیستم اطلاعات مدیریتی که در عصر دانشی بعنوان یکی از عوامل مهم در میزان توسعه یافتگی کشورها محسوب میشوند از منظر خط مشی گذاری می پردازیم .
نقش سیستم های اطلاعات مدیریت در خط مشی گذاری
پدیده غالب عصر حاضر، اطلاعات، اطلاعرسانی و رشد بسیار سریع فناوری های اطلاعات و ارتباطات است.اطلاعات در تمامی جنبههای زندگی روزمره رسوخ نموده است و تاثیر خود را گذاشته است.اکنون زمانی است که باید برای انجام هر کاری و هر خدمتی اطلاعات کافی و لازم در مورد آن وجود داشته باشد تا به بهترین شکل ممکن انجام گیرد.اولین قدم در اجرای وظایف مدیریت،خط مشی گذاری است.با توجه به اینکه خط مشی گذاری بدون وجود اطلاعات و برقراری اطلاعات لازم میسر نیست، پایه اجرایی چنین وظیفهای فراهم آوردن اطلاعات لازم برای مدیریت سازمان است.اطمینان نداشتن به آینده و فقدان اطلاعات مربوط به وقایع جاری مدیریت سازمان
