بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی چالش ها ونارسایی های خط مشی گذاری در سازمان های دولتی به صورت مطالعه موردی در سازمان هلال احمر استان همدان بود. روش پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نحوه جمع آوری اطلاعات پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کارکنان و مدیران استان همدان می باشد که طبق استعلام به عمل آمده تعداد آن ها 189 نفر می باشد. از بین افراد نمونه با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای خوشه ای و با استفاده فرمول کوکران تعداد 126 نفر از افراد جامعه به عنوان افراد نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه استاندارد خط مشی گذاری و چالش ها و راهکارهای مودب - 1384 - بود. روایی و پایایی این پرسشنامه به تایید اساتید فن رسید و آلفای کرونباخ آن 0/84 بدست آمد. پرسشنامه مذکور دارای ابعاد تدوین کنندگان، مجریان، ماهیت، سازمان مجری، انواع کنش، محیط سازمانی است. داده های پژوهش با استفاده از روش تاپسیس مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل تاپیسیس نشان داد که به ترتیب تدوین کنندگان، مجریان، ماهیت، سازمان مجری، انواع کنش، محیط سازمانی جز مهم ترین چالش ها و ناراسایی ها در خط مشی گذاری در سازمان هلال احمر استان همدان است. بنابراین مدیران باید با توجه به اولویت بندی پژوهش به رفع چالش ها و نارسایی ها اقدام کنند.
کلمات کلیدی: خط مشی گذاری، مدیریت دولتی، هلال احمر
مقدمه
خط مشی عمومی مجموعه ای از اقدامات نسبتا پایدار، ثابت و هدفمند دولت به منظور حل مشکلات یا دغدغه های عمومی جامعه است - اندرستون2، . - 2011 خط مشی را به شکلهای مختلف و در قالب الفاظ تعریف کردهاند، اما به طور ساده میتوان گفت خط مشی عمومی تصمیمی است که در رابطه با یک مشکل عمومی اتخاذ میشود و باید در نظر داشت که خط مشی به طور صرف اتخاذ تصمیم نیست بلکه فرایندی است شامل تمام اقداماتی که از زمان احساس مشکل شروع میشود و به ارزیابی نتایج حاصل از اجرای خط مشی هم میگردد. اهمیت خط مشیگذاری در مدیریت دولتی به اندازه اهمیت تصمیمگیری در مدیریت است. اما بسیاری از اوقات، عملکرد واقعی دولتها با آنچه که در زمان تدوین خط مشیها وعده داده بودند، تفاوت بسیار دارد و بسیاری از خط مشیهای دولتی در مرحله اجرا شکست میخورند - الوانی و شریف زاده، . - 1390
مشکلات اجرایی زمانی اتفاق میافتد که نتایج مطلوب مربوط به منافع مورد نظر حاصل نشود و چنین مشکلاتی تنها اختصاص به کشورهای در حال توسعه نداشته و هر جا و هر زمان که عوامل اساسی و حیاتی برای اجرای خط مشی عمومی از دست برود- چه در کشورهای در حال توسعه و چه در کشورهای توسعه یافته مشکل اجرا وجود خواهد داشت ایران با د هها مشکل و مسئله عمومی مواجه است، بنابراین اگر قرار باشد خطمشی گذاری عمومی و اجرای آن در ایران به طور مداوم از برخی نارساییها رنجور باشد، تلاش برای وضع خطمشیهای جدید یعنی هدر رفت منابع مادی و انسانی، در شرایطی که تحولات شتابان حاصل از تغییرات محیطی و پویاییهای درونی هر روز مسئله و مشکل تازهای میآفریند - دانایی فرد و همکاران، . - 1389
اجرای خط مشی در مفهوم کلی به معنای اجرای قانون است که در آن بازیگران، سازمانها، رویهها و روشهای متفاوت در هم میآمیزد تا با تلاش، اهداف یک برنامه یا خط مشی پیشنهادی را به نتیجه مطلوب و مثبت برسانند. در گذشته اجرا در فرایند خط مشیگذاری چندان مورد توجه قرار نمیگرفت، به طوری که تا اوایل دهه 1975 تحقیقات بسیار کمی در زمینه اجرای خط مشی عمومی انجام شده بود و دانش کمّی در جهت کمک به فرایند اجرای خط مشی در دسترس بود - اعرابی و رزقی، . - 1384 علت آن نیز این بود که در گذشته مرحله اجرا مشکلآفرین تلقی نمیشد و تصور عمومی خط مشیگذاران بر آن بود که خط مشیها پس از تنظیم و تصویب اجرا خواهند شد؛ به عبارت دیگر وظیفه حتمی بوروکراتها اجرای خط مشیها و وظیفه خط مشیگذاران تا مرحله تصویب خط مشی بود و پس از این خط مشیگذاری به پایان می رسید.
این تلقی عمومی ناشی از رویکرد جدایی بین سیاست و اداره بود که ویلسون و همکارانش3 در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم ترویج می کردند - هاولت و رامش، . - 1380 اما عملی نشدن خط مشیهای تصویب شده در محیط واقعی، بهویژه با انتشار مطالعات پرسمن و ویلداوسکی4 مشخص کرد که اجرا بدون پشتیبانی خط مشیگذاران امکان تحقق نخواهد داشت. بررسی آنها در شهرهای اوکلند و کالیفرنیای آمریکا نشان داد که برنامههای ایجاد اشتغال به نحوی که خط مشیگذاران پیشبینی کرده بودند، به اجرا در نیامده بود. همچنین برنامههای جامع دولت جانسون تا سال 1968 به علت مشکلات اجرایی به اهداف مورد نظر دست نیافتند. تحقیقات سایر کشورها هم نتایج مشابهی نشان میداد - قلی پور و همکاران، . - 1390 حاصل این مطالعات، تلاش منظم برای شناخت عواملی بود که اجرای خط مشیهای عمومی را آسان یا دشوار میکرد و بر این نکته اساسی تأکید داشت که باید راهکارهایی برای ایجاد رابطه منطقی بین حوزه تدوین خط مشی و اجرای آن پیدا کرد. در این راستا مطالعات گستردهای انجام گرفت و این مطالعات در فصل مشترک مدیریت دولتی، نظریه سازمانی، تحقیق مدیریت دولتی و مطالعات علوم سیاسی یافت میشود که در نهایت به عنوان مطالعات تغییر سیاسی مشخص میشوند - هاولت و رامش، . - 1380
به عنوان یک نتیجهگیری میتوان گفت، دو دیدگاه متفاوت در اجرای خط مشیها وجود دارد. اولین دیدگاه که نگرشی سنتی به مسئله اجرای خط مشی دارد و مفروضات اصلی آن جدایی مرحله تنظیم و تدوین خط مشی و اجرای آن میباشد. با این حال و پس از نتایج بسیار ضعیفی که از اجرای خط مشیهای تدوین شده به شیوه سنتی به دست آمد، بسیاری از نظریهپردازان حوزه خط مشیگذاری و اجرا، نگرش جدیدی را در اجرای خط مشی مورد توجه قرار دادند که پیوستگی و وابستگی متقابلی بین تمام گامهای فرایند خطمشیگذاری و اجرا متصور بودند - متر و هورن5، . - 1975 در هر صورت خط مشی گذاری و اجرای آن در سازمان های مختلف دولتی دارای چالش ها و نارسایی های است که باید در بافت فرهنگی و ساختار سازمانی مطالعه شود. در واقع با مطالعه خط مشی گذاری در هر سازمانی می توان به چالش ها و ناراسایی ها پی برد و از طریق نتایج تحلیل به درک بهتر از خط مشی سازمان ها و چالش های آن رسید. در همین راستا پژوهش حاضر به بررسی چالش ها ونارسایی های خط مش گذاری هلال احمر استان همدان می پردازد.
روش پژوهش
روش پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نحوه جمع آوری اطلاعات پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کارکنان و مدیران استان همدان می باشد که طبق استعلام به عمل آمده تعداد آن ها 189 نفر می باشد. از بین افراد نمونه با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای خوشه ای و با استفاده فرمول کوکران تعداد 126 نفر از افراد جامعه به عنوان افراد نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش پرسشنامه استاندارد خط مشی گذاری و چالش ها و راهکارهای مودب - 1384 - بود. روایی و پایایی این پرسشنامه به تایید اساتید فن رسید و آلفای کرونباخ آن 0/84 بدست آمد. پرسشنامه مذکور دارای ابعاد تدوین کنندگان، مجریان، ماهیت، سازمان مجری، انواع کنش، محیط سازمانی است. داده های پژوهش با استفاده از روش تاپسیس مورد تحلیل قرار گرفت.
یافته های پژوهش
ابتدا به معرفی ابعاد، مولفه ها و شاخص های مورد اندازه گیری در این پژوهش می پردازیم که با استفاده از پژوهش مودب - 1384 - و عباسی و همکاران - 1395 - استخراج شده می پردازیم. جدول شماره 1 این موارد را نشان می دهد.
