بخشی از مقاله
چکیده
»مورد«، درختچه اي به ارتفاع حداکثر تا پنج متر با ساقه بر افراشته و بسیار منشعب و برگهاي ساده با بافتی چرمی و نقطه دار و همیشه سبز معطر و داراي نقاط کوچک وشفاف در سطح برگ میباشد. از این درختچه فروان در روایات بان نام »آس« یادشده است . مورد از زمان قدیم در اعتقادات کهن، مظهر سر سبزي، سمبل جوانی وجاودانگی و زیبایی و بکارت بوده است. »مورد« علاوه بر آن که همیشه سبز و معطر است، مصرف درمانی هم دارد. حال با توجه به خواص دارویی فراوان و همچنین با توجه به ارزش اقتصادي مناسب و قابلیت کشاورزي و زیست محیطی مورد پر داختن به کشت و ترویج آن امري حیاتی است.
واژههاي کلیدي: آس،ریاحین ، ماء الملائکه ، محیط زیست ، مورد
مقدمه
»مورد« درختچه اي همیشه سبز معطر با برگ هاي چرمی وشفاف، گلهاي سفید زیبا و میوه اي تلخ است. در روایات از آن فروان بان نام »آس« یادشده است و گفته شده که آس دو هزار سال قبل از خلقت آدم آفریده شده و سرور گلهاي بهشت و بوي حضرت زهرا - سلام االله علیها - است. مورد از زمان قدیم در اعتقادات کهن، مظهر سر سبزي، زیبایی و بکارت بوده است به طوري که براي نو عروسان نیز تاجی از شاخه هاى »مورد« درست کرده و بر سر آنها میگذاشتند. مورد در درمان بسیاري از بیماریها کاربرد دارد. این درختچه پر اهمیت همچنین داراي اثرات زیست محیطی فروان است که در مقاله پیش رو به برخی از این خواص و اثرات اشاره می کنیم و ازمسئولین و افراد جامعه می خواهیم که در فضاي سبز شهر و ادارات و منازل به کشت آن اهمیت دهند.
شناخت ظاهري مورد
»مورد «، گیاهی درختی و درختچه اي بسیار زیبا ، کوچک همیشه سبزو معطّر است که ارتفاع ساقه آن در آب و هواي مساعد، به ارتفاع بیشتروحداکثر تا پنج متر نیز میرسد . عطر زیبا و دلانگیز برگهاي آن جلوهاي خاص به این درختچه داده است. مورد بیش از هفتاد نوع دارد که مهمترین آنها مورد بیابانی است که در فارسی به آن "مورد " و به عربی "اس" می گویند.
ساقه
برروي ساقه و ترکه هاى جوان آن غده هاي کرکی گال مانند بصورت برجستگیهایی مشاهده می شود که به "بنک الآس" معروف است و از آن در مصارف درمانی استفاده میشود. جوهرمازو، برروي برجستگیهاى ساقه "مورد"، زیادتر است و خواص درمانی آن بیش از سایر قسمتهایش می باشد.
چوب
چوب درخت مورد هم معطر می باشد و آن را در منبت کاري و دیگر صنعتهاي ظریف به کار می برند.
برگ
برگهایی رنگ سبز تیره درخشان که در صورت له شدن بسیار معطراست تقریباًو بدون دمبرگ، چرمی و براق، داراي نوك تیز کامل، پوشیده از نقاط کوچک با رگبرگهاي پراکنده، همیشه سبز ، سالها در زمین زنده باقی میماند و همه ساله پس از آنکه اعضاي هوایی گیاه از بین رفت باعث رشد ساقه جدید در فصل مساعد میگردد
گل
گلهاي معطر زیباي مورد نسبتاً، درشت تا قطر2سانتیمتر منفرد وسفیدرنگ بوده که پرچم هاي متعدد و فراوان منظره اي زیبا به گل می بخشد گلها بوي مخصوصی دارند و از اردیبهشت ماه تا تیر ظاهر می شوند.
میوه
مورد در پاییز میوه ي کوچک که تر و خشک قابل مصرف داراي طعمی شیرین گس که دهان را تلخ می کند، می دهد این میوه تحت عنوان Mursins در خاورمیانه بعنوان چاشنی کاربرد دارد میوه خشک شده آنرا آس دانه نامیده اند. میوه مورد سرشار از ویتامین ث و گلوکوزیدها است. و تانن-اسانس-رزین و مقدارکمی ازقندها را داراست.
مورد در گذشته
درختچه مورد اغلب جنبه مقدس داشته و در کنار زیارتگاهها و پرستشگاههاي مذهبی و نیز به عنوان درخت زینتی در باغها کاشته می شود. مورد در میان یونانیان قدیم و ملل دیگر از احترام خاصی برخوردار بوده است. کلیمیان در مراسم مذهبی خود از آن استفاده میکردند. از شاخههاي برگ دار مورد، در مواردي که افتخاري نصیب مردم میشد یا فتحی پیش می آمد تاج زیبایی تهیه میکردند. مورد سبز از قدیم الایام مورد شناسایی ایرانیان ، یونانیان و سایر ملل متمدن قدیم بوده و علاوه بر احترام خاص و استفاده در مراسم و جشنهابه عنوان سمبل جوانی و زیبایی براي آن اهمیت درمانی قائل بوده اند مورد به عنوان گیاه خاص نادر و کمیاب همواره به خاطر خواص درمانی و همچنین عقاید مذهب دربین کُردان احترام داشته است . این گیاه همیشه سبز از گذشته دور به ویژه در زمان اشکانیان که آیین میتراپرستی در ایران رواج داشته. طبیب و گیاه شناس معروف قرن 16 آن را کامل شناسایی و خواص درمانی براي آن ذکرکرده است . طبیب مخصوص اسکندر مقدونی ارزش آن را در درمان قرحه و اورام والتهابات کاملا ذکر نموده و آن را در درمان گزش حشرات از جمله عقرب مفید دانسته است . فخر ما ایرانیان حضرت بوعلی سینا نیز در کتاب قانون آنرا ضد عفونت دانسته است .
ریاحین در قرآن
ریاحین در بهشت
ا إِن کَانَ م}نَ الْمقَرﱠبِینَفَرَو{؛پساگرحاو ازومقرّبانریحباشدانٌ.} وجنﱠهُ نَعیمٍ{در؛ روح و ریحان و بهشت پرنعمت است.« - سوره واقعه، آیات 88 و - 89
ریاحین در دنیا
ب ذُو الْع}صف والرﱠیحانُ؛{ و دانههایی که همراه با ساقه و برگی است که به صورت کاه درمیآید، و گیاهان خوشبو. - سوره رحمن، آیات10تا - 12
مورد - آس - در روایات
دربارة درختچه مورد - آس - در روایات اهل بیت - علیهم السلام - چنین وارد شده است که:
سید ریاحین بهشت است در روایات آمده است سید ریاحین بهشت است گل محمدي است و بعد از آن مورد قرار دارد. امام رضا علیه السلام - علیه السلام - از امیرالمؤمنین - علیه السلام - روایت می کنند: » پیامبر خدا - صلی االله علیه و آله - با دو دست خود گل سرخی را به من هدیه فرمود، هنگامی که آن را به بینی خود نزدیک کردم، پیامبر اکرم - صلی االله علیه و آله - فرمود: این بعد از آس - مورد - بهترین گلهاى بهشت است.« - صدوق - 1372
آفرینش آس دو هزار سال قبل از خلقت
رسول اکرمصلّی - اللﱠه علیه و آله سلّمو - در پاسخ به سؤال سهل بن سعد انصارى،درباره این آیه از سوره قصص:"وکُنْتمابِجان بِ الطﱡورإِذْنادینا" فرموند : »پروردگار جهان، دو هزار سال قبل از آفرینش عالم هستی، درخت آس را رویاند و بر روى برگ آن چیزى نوشت و سپس آندرراعرش نهاد، سپس ندا داد: اى امت محمد! به تحقیق که رحمتم بر خشم من پیشی گرفته است، پیش از آن که از من چیزى بخواهید، حاجت شما را برآورده میکنم و پیش آن که - از من - درخواست آمرزش کنید، گناهان شما را میآمرزم؛ هر کس به دیدارم بشتابد در حالی که به یگانگی من و به اینکه محمد بنده و پیامبر من است، گواهی دهد، رحمت منشامل اوشده و او را در بهشت مأوى خواهم داد.« - مجلسی - 1403
حدیث قدسی نوشته سفید روي برگ سبز آس
رسول خدا - صلیاللﱠه علیه و آلهوسلّم - نقل کرده که حضرت فرموند : جبرئیل از جانب خداوند بر من نازل شد ، با یک ورقه آس سبز رنگی که در آن به خط سفید نوشته شده بود: همانا که من محبتعلی بن ابی طالب را بر همه خلقم واجب کردهام. اى محمد! تو از جانب من این پیام را به همه برسان. - حر عاملی - 1380
عصاي موسیعلیه - السلام - از آس بهشت است
امام صادق - علیهالسلام - فرمود: » عصاى موسی چوب آسی از یک نهال بهشتی بود" هنگامی که رو به سوى مدین نمود جبرئیل - علیهالسلام - آن را برایش آورد، و آن عصا همراه با تابوت آدم در دریاچهطبریه است و آن دو - عصاي موسی وتابوت آدم - هرگز نمیپوسند و تغییر نمییابند تا هنگامی که حضرت قائم قیام میکند وآن دو را بیرون میآورد. - أبی زینب - 1376
نماز اول وقت، خوشبو مانند آس
امام موسی کاظم - علیه السلام - فرمودند: »نمازهاى واجب که در اول وقت با آداب و حدود آن خوانده شود، خوشبوتر از شاخه آس است که هنگام سبزى و طراوت و خوشبویی، از درختش چیده شود، پس نماز را اول وقت بخوانید.« - طبرسی، - 1385
خواص مورد - آس -
تمام اجزاي درختچه زیبا و همیشه سبز »مورد« از برگ و گل و ریشه و میوه و دانه و ... در درمان بیماريها مورد استفاده قرار می گیرد و این درختچه داروخانه کاملی است که براي بیماریهاي داخلی و خارجی و روانی مؤثر است.
درمان اسهال
»از احمد بن اسحق نقل شده که من با امام - علیه السلام - بسیار هم نشین بودم و گفتم: یا بن رسول اللﱠه سه شب است که پدرم مدام بیرون میرود و شکمش بند نمیآید واختیار از دستش خارج شده، فرمود: کجایی از داروى جامع؟! گفتم: من آن را نمی شناسم، فرمود: نزد احمد بن ابراهیم تمار است ازاو یک قرص بگیر با آب آس - مورد - بپز و به پدرت بده که همان ساعت خوب شود، - احمد بن اسحق - گوید نزد او رفتم، و قرص بسیار از او گرفتم و یک قرص به پدرم دادم، همان ساعت آرام شد.«
مورد - آس - درمان شوره سر
جابر جعفی میگوید: به امام باقر - علیه السلام - ، شکوه کردم از چرك فراوانی که جامه ام را چرکین میکرد، فرمود: »آس/«مورد را بکوب و آبش را بگیر و با سرکه خوب، به شدت به هم بزن تا کف کند و سر و ریش خود را با تمام نیرو با آن شست و شو بده و بعد از آن با شیره تازه روغن مالی کن که چرك را ریشهکن کند باذن االله تعالی.« - مجلسی - 1403
