بخشی از مقاله
خواص غذایی، دارویی و درمانی شاه انگبین
(Royal Jelly)
شاه انگبین که نام های دیگر آن ژله رویال، ژله سلطنتی یا ژله شاهانه است، ماده ای است که زنبورهای ماده برای تغذیه ملکه وتغذیه لاروها در 2 تا 3 روز اول دروه لاروی می سازند. لاروها در مابقی دوره لاروی و در روزهای اول پس از تبدیل شدن به زنبور، توسط کارگران با گرده تغذیه می شوند. در برخی از کشورها، زنبورداران شاه انگبین را از کندوها استخراج می کنند و با قیمت بسیار بالا در فروشگاه های غذاهای دارویی عرضه می کنند. شاه انگبین یک مایع شیر مانند است که با بریدن حجره های ملکه از شان و خارج کردن لارو و درون آن ها قابل تخلیه و استخراج است و در شرایط مناسب به مدت طولانی قابل نگه داری است
.
برای تولید شاه انگبین در حدّ قابل برداشت و عرضه به بازار، روش های خاصی برای ایجاد انبوه حجره های ملکه باید به کار گرفته شود. تولید تجارتی این ماده مستلزم پرورش انبوه ملکه است. معمولاً مقدار تولید این ماده از هر 100 حجره ملکه حدود 28 گرم است و به همین دلیل به قیمت فوق العاده گران عرضه م یشود. ادعا شده است که شاه انگبین درمان هر دردی است. معمولاً آن را به صورت مخلوط با عسل و گاهی بره موم عرضه می کنند. گفته شده است که شاه انگبین مقاومت بدن را در مقابل بیماری ها بالا می ربرد و طول عمر را زیاد می کند!
توجه: آن چه مسلم است، همچون دیگر محصولات زنبور عسل، مثل، عسل، گرده و بره موم، مصرف شاه انگبین برای بدن سودمند است. حال ادعاهای اغراق آمیز در مورد آن صحیح است یا نه، معلوم نیست و تنها چیزی که ما می دانیم این است که بسیار گران است. البته به نظر مولف، هیچ ماده ای در جهان وجود ندارد که از لحاظ تمامی مواد غذایی مورد نیاز بدن انسان ، از تمام مواد دیگر ارزشمندتر باشد . تمام غذاهای قابل مصرف توسط انسان و حیوانات از شش گروه مواد غذایی تحت عناوین : آب ، کربوهیدرات ها ، پروتئین ها ، چربی ها ، ویتامین ها و مواد معدنی ، تشکیل می شوند . برخی از مواد : مثل ، مواد ضد
اکسایش ( آنتی اکسیدان ها ) ، آنتی بیوتیک ها ، هورمون ها ، آنزیم ها ، مواد رادیواکتیو و غیره نیز وجود دارند که جزء شش گروه غذایی فوق محسوب نمی شوند ، ولی ساختمان شیمیایی آن ها به میزان کم و بیش از همان عناصری تشکیل شده است که شش گروه مواد غذایی را تشکیل می دهند دسته اخیر به عنوان مواد غذایی مطرح نیستند اما خواص مخصوص به خود ، از جمله ، خواص ، تسريع کنندۀ واکنش هاي شيميايي ، تنظيم کننده فرايندهاي حياتي ، ضد اکسايش و غيره را ممکن است دارا باشد .
آنچه باعث مي شود که يک غذاي خاص بتواند خواصي غير از خواص غذايي خود را نشان دهد ، وجود مقاديري کم و بيش از مواد غير غذايي فوق الذکر در آنها است و. عوام بر حسب تجربه مي دانند و قبول دارند که يآن گونه غذاها خواصي مخصوص دارند که بيشتر به خواص شفابخش بودن آنها توجه دارند ، اما نمي دانند که چرا اين گونه غذاها داراي چنان اثراتي هستند . به حر حال بر حسب تجربه ، در مواردي خاصي از بيماري ها و ناخوشي ها ، از غذاهاي خاص استفاده مي کنند . مثلا سير ، پياز ، شلغم ، عسل و بسياري از گياهان داروييرا داراي خاصيت شفابخشي براي برخي از بيماري ها مي پندارند . همچنان که دود اسپند را وسيله اي براي جلوگيري از « چشم و نظر بد » مي شناسند .
حال آنکه دود اسپند هيچ گونه خاصيت ضد چشم و نظر ندارد و فقط هواي اتاق را ضد عفوني مي کند و شخصي ه به سرماخوردگي ساده مبتلا شده است ، با استنشاق دود اسپند ، آن دود وارد ريه ها و در نتيجه خون وي مي شود و احتمالاً ويروس هاي سرماخوردگي يا عوامل عفونت زاي يک ناخوشي ديگر در اثر مواد ضد عفوني کننده موجود در دود مذکور از بين مي رود آي ضعيف مي شود و لذا شخص ممکن است پس از استنشاق دود اسپند ، احساس بهبودي يا بهتر
شدن کند . همچنين در سير آنتي بيوتيک خاصي وجود دارد که روي بهبود برخي از بيماري هاي جزئي موثر است و اين تأثير معجزه آسا بودن سير در درمان بيماري ها نبوده و علت اثر بخشي احتمالي آن ، فقط وفقط همان آنتي بيوتيکي است که در آن وجود دارد . اما بايد توجه داشت که آنتي بيوتيک يآ ساير مواد تسکين دهندۀ دردها آي شفابخش برخي از بيماري هاي معمولي که در سير يا غذاهاي ديگر وجود دارد ، هيچ مزيت خاصي نسبت به آنتي بيوتيک ها يا ساير داروهاي مورد تجويز توسط پزشک ندارد .
ساير غذاها ، ميوه ها ، سبزي ، عسل و گرده ، موم ، بره موم ، شاه انگبين و تمامي گياهان دارويي يآ فراورده هاي دارويي حيوانات نيز از اين قاعده استثناء نبوده و تماماً ممکن است علاوه بر داشتن مقادير کم و بيش از شش گروه مواد غذايي مذکور ، حاوی یک یا چند ماده دارویی هم باشند . لذا ضمن این که خاصیت دارویی غذاهای دارویی قابل انکار نیست، باید توجه داشت که اگر فلان ماده غذایی یا غذا دااری اثر التیام دهنده درد یا بیماری است، این اثر به خاطر وجود یک یا چند ماده دارویی در آن است که نظیر آن مواد دارویی، امروزه به صورت قرص، کپسول، آمپول، ضماد و غیره در داروخانه ها فراوان است. اما در
مقایسه، باید اذعان داشت که مبارزه با یک بیماری عارض شده، از تشخیص توسط طبیب شروع می شود و طبیب پس از تشخیص نوع بیماری، داروی خاص همان بیماری را به مقدار مناسب و با دستور مصرف صحیح تجویر می کند. اما اگر به پیشرفته بودن علوم پزشکی امروز معتقد نباشیم و برای اقیانوس از مطالعات و تحقیقات علمی دانشمندان در طول هزاران سال پیش تاکنون ارزش قائل نباشیم و شفای هر دردی را از سیر و پیاز و شلغم و امثال آنها بخواهیم، اگر چه ممکن است که برخی از بیماری های جزئی توسط تجویز های سنتی درمان شود، اما ممکن است که مواد دارویی موجود در چنین غذاهایی جوابگوی حل
کامل مشکل یک بیماری خاص نباشد و با سرگرم شدن به مصرف تجویزهای سنتی، در مواردی اقدام اصولی دیر شده باشد و بی جهت یک بیماری مزمن و حتی مرگ به یک بیمار تحمیل شود. این در حالی است که اگر وی به موقع توسط پزشک حاذق معاینه می شد و در مورد وی به دستورات پزشک عمل می شد، چنان فاجعه ای برای آن بیمار و خانواده اش به بار نمی آمد.
علی هذا، ضمن این که هیچ کس نمی تواند بر خصایت دارویی و درمانی برخی از غذاها و گیاهان دارویی تردید کند، باید به این حقیقت توجه داشته باشیم که پزشکی امروز ماحصل مطالعات و تحقیقات و تجربیات تمامی دانشمند در طول تارخی است و دکترها و داروهای امروزی، قطعاً از لحاظ قدرت تشخیص و تجویز صحیح به مراتب عاقلانه تر، علمی تر و قوی تر از افراد یا داروهای سنتی عمل می کنند. بد نیست بدانیم که تمام افرادی که با مقداری اطلاعات از بیماری ها و خواص درمانی برخی از مواد، خود را علامه می پندارند و تمایل دارند که علم پزشکی پیشرفته امروز را هیچ و پوچ معرفی کنند، اگر خود یا افراد خانواده آنها به یک بیماری جدی مبتلا شوند، در اسرع وقت خود یا بیمار خود را به پزشک می رسانند و تحت معالجه وی قرار می گیرد و در واقع تجویزهایشان را برای مردم جایز می دانند، نه خودشان.
در مورد خواص دارویی و درمانی شاه انگبین (ژله سلطنتی) نیز هیچ دلیل و سند علمی معتبری وجود ندارد و تنها علت مشکوک شدن برخی از مردم به خواص دارویی خاص این ماده، گزافه گویی های تولید کنندگان سودجو و گران بودن آن است. تولید این ماده دشوار و مقدار تولید آن اندک است و بسیاری از زنبورداران به تولید آن مبادرت نمی کنند. اما در برخی از کشورهای پیشرفته که زنبورداری به صورت صنعتی و انبوه انجام می شود، این امکان وجود دارد که صاحبان این زنبورداری ها اقدام به تولید شاه انگبین نیز بکنند. لذا چون مقدار تولید آن اندک است و رقبای چندانی هم وجود ندارد، تولید کنندگان این ماده را «داروی هر بیماری و اکسیر حیات» معرفی می کنند و به صدها برابر قیمت واقعی به مردم پولدار و ساده لوح می فروشند. در یک جمع بندی، نظر مولف به شرح زیر عنوان می شود:
آن دسته از مواد غذایی خاص که در مورد خواص غذایی و درمانی آنها، تبلیغات اغراق آمیزی توسط شرکت های تهیه کننده به عمل امده است یا در مورد آن ها مطالبی در کتاب ها نوشته شده است، ممکن است از لحاظ برخی از مواد یا عناصر غذایی سرشار باشند و ممکن است حاوی مواد دارویی اثر بخش هم باشند. لذا مصرف آن ها باعث رسیدن برخی از مواد غذایی به بدن می شود و گاه مواد دارویی موجود در آنها، ممکن است کفاف بهبود برخی از بیماری های
ساده را نیز بکند. اما باید دانست که از لحاظ تغذیه ای، این مواد حاوی چیزهایی نیستند که در غذاهای ارزان قیمت و فراوان یافت نشود. لذا چنان چه این مواد به قیمت های گزاف عرضه شوند، هیچ دلیلی وجود ندارد که نیازهای غذایی بدن به جای تأمین شدن از منابع ارزان، از آن ها تأمین شود. به عبارت دیگر، مواد غذایی موجود در آن ها را می توان به سهولت از غذاهای ارزان و فراوانی که به طور روزمره مصرف می کنیم، به بدن خود برسانیم.
در خصوص اثرات معجزه آسای درمانی مواد غذایی خاص یا اثرات آنها روی بدن به عنوان داروی تمام بیماری ها یا اکسیر حیات، نظر مولف این است که هرگز چنین ادعایی درست نبوده و در طول تاریخ و متأسفانه حتی امروزه نیز عده ای فقط با نیت سوجویی چنین ادعاهایی را طرح می کنند تا بتوانند بیمارانی را به سمت خود بکشانند یا محصولات خاصی را به صدها برابر ارزش واقعی آنها به فروش رسانند.
خواص دارویی و درمانی و موارد استفاده از
زهر زنبور عسل
زهر زنبور عسل مایعی است تلخ مزه، به رنگ روشن، دارای وزن مخصوص 131/1، بوی خاص و واکنش اسیدی که در مجاورت هوا به سرعت خشک می شود و در اثر خشک شدن مقدار قابل توجه ای (30 تا 40 درصد) از آب آن از دست می رود.
زهر زنبور عسل ترکیب بسیار پیچیده ای دارد ودست کم 8 نوع پروتئین در آن شناسایی شده است. مهم ترین پروتئین های زهر زنبور عسل عبارتند از: ملیتین 1، فسفولیپاز 2 A و آپامین 3. پنج پروتئین دیگر شامل دوپامین 4، هیستامین 5،پپتید منهدم کننده سلول مست 6، مینامین 7 و هیالورونید از 8 هستند.
میزان سمیّت زهر زنبور عسل بیشتر از زهر زنبورهای خرمایی است. اما مشخص شده است که ترکیب زهر زنبور عسل مناطق مختلف یکسان است.
تولید و مصرف زهر در بدن زنبوران عسل
تولید زهر توسط زنبور عسل بلافاصله پس از تولد شروع می شود و تا سنین 16 تا 21 روزگی که زنبور کارگر وظیفه دفاع و حفاظت از کندو را به عهده می گیرد، کیسه زهر زنبور کارگر پر می شود و در 21 روزگی تولید زهر متوقف می شود. زنبور عسل ماده (کارگر)، بلافاصله پس از تولد، غذه هر فعالی دارد که زهر مترشحه از آن به تدریج در کیسه زهر جمع می شود. وقتی زنبور وادار به نیش زدن شد. پس از فروبردن نیش خود در بدن انسان یا یک جانور، با انقباض کیسه زهر مقدار قابل توجه ای از مختویات آن از راه مجرای خروج زهر که به نوک نیش ختم می شود، وارد بدن موجود مورد تهاجم می شود.
در حالی که کیسه زهر زنبورهای متولد شده در بهار یا تابستان در سنین 16 تا 20 روزگی پر می شود، کیسه زهر زنبورهای به دنیا آمده در پاییز در سنین 12 تا 15 روزگی پر می شود. مقدار کل تولید زهر توسط زنبوران کارگر 3/0 تا 5/0 میلی گرم است و این مقدار به عواملی چون سن، نژاد، فصل و میزان مصرف گرده بستگی دارد. گرده اهمیت بسیار زیادی در تولید زهر دارد، به طوری که در صورت موجود نبودن گرده، ترشح زهر کاملاً قطع می شود. علت قطع ترشح زهر در صورت عدم تغذیه با گرده این است که قسمت اعظم ترکیبات زهر از 8 نوع پروتئین تشکیل می شود و چنان چه زنبور کارگر گرده مصرف نکند و از دریافت پروتئین محروم بماند، قادر به ساختن پروتئین های موجود در زهر نخواهد بود.
